ABN Amro leek in rap tempo het aantal pijnpunten te verminderen aan de vooravond van de beursgang. Vorige maand schikte de bank voor 55 miljoen euro een conflict met Vestia voor de verkoop van rentederivaten die de woningcorporatie aan de rand van de afgrond brachten. Een paar dagen later maakte toezichthouder AFM bekend ABN een boete op te leggen van 2 miljoen euro, omdat de bank geen deugdelijke administratie bijhield toen zij rentederivaten aan middelgrote- en kleine ondernemers verkochten. En vorige week werd bekend dat DNB en de toezichthouder in Dubai in totaal ruim 1 miljoen euro aan boetes hadden opgelegd vanwege gebrekkige controle op private banking-klanten van de bank in Dubai.

ABN slikt miljoenen aan boetes en schikkingen, maar gaat in beroep op kleine boete

ABN-topman Gerrit Zalm leek daarmee goed op weg om zijn probleemdossiers een voor een af te vinken. Maar maandag moest de bank bij de presentatie van de kwartaalcijfers toch pijnlijk nieuws brengen. De AFM had eind oktober namelijk niet één, maar twee boetes opgelegd aan ABN vanwege de verkoop van rentederivaten aan mkb'ers. Omdat de bank bezwaar maakte tegen die tweede boete van 750.000 euro, mocht de AFM deze nog niet publiceren. Dat de bank bezwaar maakt tegen zo'n relatief kleine boete, terwijl ABN er verder alles aan doet om zoveel mogelijk boetes te slikken en schikkingen te treffen aan de vooravond van de beursgang, lijkt tekenend voor de implicaties die deze ogenschijnlijke kleinigheid kan hebben voor eventuele volgende rechtszaken in dit dossier.

'Niet eerlijk genoeg'

Waar de eerste boete van de AFM voornamelijk inzoomde op de gebrekkige administratie van ABN Amro, is de tweede boete mogelijk veel verstrekkender. Afgaande op de tekst die ABN in zijn kwartaalrapportage meldt, heeft de AFM geconstateerd dat de bank jarenlang 'insufficiently honest, fair and professional' is geweest toen ze de rentederivaten verkochten. Het is een hard oordeel van de toezichthouder, die tot nu toe genoegen leek te nemen met een herbeoordeling door de banken zelf van de derivaten die zijn verkocht. Het is ook koren op de molen van advocaten die ondernemers bijstaan: als de toezichthouder oordeelt dat de bank niet eerlijk is geweest, sta je sterker bij de rechter. ABN verwacht dan ook dat de boete kan leiden tot veel meer rechtszaken van mkb'ers die ontevreden zijn over hun derivaat. Er is de bank dan ook veel aan gelegen om het oordeel van de toezichthouder van tafel te krijgen, ook al is er maar 750.000 euro boete mee gemoeid. Het oordeel van de AFM is gebaseerd op een onderzoek naar vijf klantdossiers van ABN Amro. De vijf mkb'ers, waaronder een boer en een vastgoedhandelaar, hadden tussen oktober 2010 en januari 2013 een renteswap afgesloten bij de staatsbank.

Duizenden swaps

ABN Amro had vorig jaar zo'n 6.000 renteswaps uitstaan bij 4.500 mkb'ers. Daarnaast zijn tal van derivaten al afgelopen of afgekocht, en verkocht ABN ook derivaten aan mkb'ers via dochter HBU (inmiddels Deutsche Bank). De complexe financiële producten werden vrijwel altijd in combinatie met een lening met een variabele rente afgesloten. Banken waren huiverig om ondernemers leningen met een vaste rente te geven en wezen ondernemers er op dat een vaste rente ook te bereiken was door een rentederivaat af te sluiten, in combinatie met een lening met een variabele rente. In de praktijk bleek dit echter helemaal niet een gelijkwaardig te zijn aan een vastrentende lening. Rente-opslagen bleken verhoogd te kunnen worden en wie een lening vervroegd wilde aflossen, moest flink in de buidel tasten om ook het derivaat af te kopen. In september deed het Hof daarnaast een vrij fundamentele uitspraak in het nadeel van de banken: wie een derivaat verkoopt, geeft de ondernemer feitelijk ook een extra lening, zonder dat dat ooit is verteld. De ondernemer die de rechtszaak tegen ING aanspande, mocht zijn renteswap daarom op basis van dwaling vernietigen. ABN hoopt de herbeoordelingen van de derivatendossiers eind dit jaar te hebben afgerond en in de bankensector hoopt men dat het derivatendebacle daarmee ten einde komt. Maar met de boetes van de AFM en de voor banken ongunstige gerechtelijke uitspraken van de laatste tijd, lijkt het dossier voor de staatsbank nog lang voort te duren.