Aegon is een levensverzekeraar met diepe Nederlandse wortels. Ruim anderhalve eeuw geleden begon de eerste voorloper van het bedrijf met het verzekeren van uitvaarten in Friesland. Na vele fusies en overnames is de oorspronkelijke Algemeene Friesche uitgegroeid tot een grote multinational. In de tussentijd is er veel veranderd: Aegon verdient tegenwoordig tweederde van zijn inkomsten in Amerika, niet met verzekeren maar met vermogensbeheer. Het bedrijf beheert wereldwijd 825 miljard euro, voor een groot deel pensioengeld. Dat is een flink bedrag, maar het verbleekt bij de 6.300 miljard die het Amerikaanse BlackRock beheert, de grootste vermogensbeheerder ter wereld, en tevens een van Aegons grootste aandeelhouders. Op de eigen vereniging na zijn ook de andere grootaandeelhouders van Aegon Amerikaans.

Het hoofdkantoor staat niettemin in Den Haag, op een plein dat naar het bedrijf is vernoemd: het Aegonplein. In een glazen cubicle in de Haagse kantoortuin spreken we Maarten Edixhoven, de ceo van de Nederlandse tak van Aegon. De aanleiding voor het gesprek: de brief die Larry Fink, de ceo van BlackRock, jaarlijks aan de bedrijven in zijn portfolio stuurt. Daarin roept hij bestuurders op sociale en duurzaamheidsdoelen te definiëren en niet alleen kortetermijnwinsten na te streven. Finks brief wordt elk jaar dringender van toon. In 2018 was hij zeer expliciet: langetermijnvisie verdient de volle aandacht van elk bestuur, en moet een duidelijke invulling in de bedrijfsstrategieën krijgen.

Een welkom initiatief

Nu staat Aegon niet direct bekend om zijn maatschappelijke verdiensten of zijn duurzaamheidsbeleid. In de jaren ’90 en ’00 was het bedrijf de belangrijkste aanbieder van aandelenleases en hoofdrolspeler in de woekerpolisaffaire, waarmee het miljoenen Nederlanders dupeerde. In 2008 overleefde Aegon de kredietcrisis alleen dankzij een kapitaalinjectie van 3 miljard euro van de Nederlandse overheid. Aegon scoort ook al jaren slecht in de eerlijke verzekeringswijzer; 2018 was daarop geen uitzondering.

Toch is het bestuur van Aegon wel degelijk met het thema duurzaamheid bezig. Alex Wynaendts, de ceo van Aegon wereldwijd, reageerde op de brief van Fink: ‘We willen een verantwoordelijk bedrijf zijn in alles wat we doen. [..] We maken soms fouten, maar we doen alles wat we kunnen om daarvan te leren.’ Maarten Edixhoven, Wynaendts adjudant in Nederland, kreeg de brief doorgestuurd en verwelkomt het initiatief: ‘Wanneer een partij als BlackRock deze draai maakt, is dat significant. Als je zoveel te beleggen hebt als zij en je gaat duurzaamheidsdoelen afdwingen, heeft dat meer impact dan heel veel ngo’s bij elkaar.’ Aegon was naast ASML, het enige Nederlandse grootbedrijf in BlackRocks portfolio dat in 2018 open stond voor een gesprek met Follow the Money over duurzaamheid. Onze eerdere kritische artikelen over Aegon vormden geen belemmering.

‘Klimaatverandering is niet alleen een maatschappelijk probleem: er zit ook een zakelijke kant aan’

Edixhoven heeft geen das om en draagt geen jasje. Hij oogt sportief en blijkt een fanatiek tennisser te zijn. Zijn toegankelijke uitstraling contrasteert met de persvoorlichter die strak in het pak, met manchetknopen en al, bij het gesprek zit. Edixhoven is een echte verzekerings- en pensioenman. Hij begon zijn carrière bij de ING en Nationale Nederlanden en kwam via SNS Reaal en Zwitserleven bij Aegon terecht.

Heeft de strekking van Finks brief u verrast?

‘Ja, zeker omdat BlackRocks thuisbasis in de Verenigde Staten ligt. Daar zie je op duurzaamheidsvlak ook heel andere bewegingen. BlackRock beseft dat als ze niets doen, ze een probleem krijgen; zowel voor hun klanten als voor het eigen business-model.’

Wat voor probleem?

‘Als de wereld 3 of 4 graden opwarmt, is dat misschien leuk voor Nederland en Scandinavië, maar valt er niets meer te verzekeren. Onze kinderen kunnen dan niet meer ademen. Als je een langetermijnbelegger bent, zoals Aegon en BlackRock zijn, moet je zorgen dat mensen het op lange termijn goed hebben.’

Klimaatverandering is volgens Edixhoven niet alleen een maatschappelijk probleem: er zit ook een zakelijke kant aan. ‘Als we op lange termijn ons business-model overeind willen houden, zullen we een beweging moeten maken. Een derde van de partners is daar heel erg tegen geweest, een derde heel erg voor, en een derde zat daar ertussenin. Ergens is de balans verschoven. We nemen de aanbevelingen van Fink kortom zeer serieus, voor zover we dat niet al deden.’

Welke aanbevelingen waren nieuw voor Aegon?

Edixhoven denkt hardop na. ‘Ik las niets waarvan ik dacht: daar praten en denken wij hier nog niet over. Aegon staat ook in de Dow Jones duurzaamheidsindex genoteerd. Veel punten die BlackRock aanhaalt, zijn voor ons inmiddels al heel gewoon.’ Hij vertelt over de missie van Aegon: financiële bewustwording van mensen – Edixhoven noemt dat health and wealth – en onderstreept het belang van integratie van die missie in de bedrijfsvoering. ‘Als je dat niet doet, blijft het bij lip service en dat voelen andere stakeholders heel goed aan.’

‘Mijn persoonlijke overtuiging is dat de financiële sector er is om de dromen van individuen en bedrijven waar te maken. Je zag in de financiële sector in het verleden wel eens dat het meer draaide om de mensen in die sector zelf en hun ego’s. Dat is niet goed.’

Hoe ver is Aegon met het stellen van concrete targets?

‘We zijn er nog lang niet, laat ik daar duidelijk over zijn. De hele financiële sector, inclusief Triodos en ASN, kan en moet nog veel scherper worden in het meetbaar maken van CO2-uitstoot, en dan daarop sturen. We zijn ver op het proces en engagement maar nog niet op meten, weten en daarop acteren. Dat heeft tijd nodig.’

Engagement

Wat heeft Aegon de afgelopen jaren zelf aangepast in de bedrijfsvoering?

Edixhoven vertelt dat Aegon binnen de eigen bedrijfsvoering naar duurzaamheid streeft, maar dat daar niet de grootste impact zit. ‘Bij Aegon zelf is de CO2-uitstoot beperkt tot de zakenreizen van collega’s en het sturen van brieven.’ Voorts probeert het vooral de bedrijven in haar portfolio te beïnvloeden, net als BlackRock. ‘En vroeger sponsorden we Ajax, maar nu besteden we sponsorgelden meer in een maatschappelijke context, zoals de stichting Van Schulden naar Kansen.’

‘Waar ik trots op ben, is alles rondom engagement: zorgen dat onze beleggingen het juiste doen, en actief en aantoonbaar de discussie aangaan met bedrijven die in onze ogen niet de goede dingen doen. We gaan elk jaar honderden gesprekken aan met partijen waarin we beleggen.’

‘Dat je dat niet allemaal binnenskamers probeert te regelen, is een grote stap’

Soms gaat het verder dan praten; Edixhoven noemt de Shell-resolutie van Follow This als voorbeeld. Follow This is een activistische groep van 4500 aandeelhouders van Shell, die het oliebedrijf van binnenuit willen bewegen om duurzamer te worden. De groep diende drie jaar op rij een resolutie in om Shell te dwingen concrete duurzaamheidsdoelen te definiëren. Aegon stemde in 2018 voor het eerst voor de resolutie, die niettemin werd afgewezen.

Wat doet Aegon om Shell de juiste richting te wijzen?

‘Eerst heb je intern een discussie, bijvoorbeeld met commissarissen die vroeger bij Shell werkten. Het past bij deze tijd dat je daar dan toch je eigen koers in kunt kiezen.’ Hij vertelt dat Aegon, ondanks het negatieve stemadvies van het Shell-bestuur, van mening was dat een stem vóór de resolutie binnen het beleid van Aegon paste. ‘Wij steunen deze resolutie.’

Is dat een grote stap binnen uw wereld?

‘Ja, dat is best een stap. In de corporate wereld is het nieuw dat je andere standpunten inneemt, dat je daar open in bent en de scherpte opzoekt. En dat je dat niet allemaal binnenskamers probeert te regelen. Dat is een stap.’

Wat vind u ervan dat BlackRock op duurzaamheid hamert, maar vervolgens zelf tegen de resolutie van Follow This stemde?

‘Dat vind ik bijzonder. Put your money where your mouth is.’

Hoeveel mensen werken binnen het bedrijf aan engagement?

‘Dat weet ik niet uit mijn hoofd. We hebben een aantal engagement managers die met onze grotere beleggingen, maar ook met ngo’s de dialoog aangaan. De rest hebben we uitbesteed. Gespecialiseerde bedrijven gaan namens Aegon naar de aandeelhoudersvergaderingen om te stemmen.’

Dus Aegon is de investeerder, maar gaat zelf niet stemmen?

‘Dat is een efficiënte manier om engagement te organiseren. Gespecialiseerde bedrijven stemmen namens ons, volgens ons mandaat, en doen dat ook voor anderen. Het is immers veel sterker wanneer je dat geclusterd doet namens een aantal beleggers. Daarbij komt dat wanneer je in tienduizenden bedrijven investeert en consistent wilt zijn, je honderden mensen zou moeten inhuren om bij al die bedrijven het gesprek aan te gaan. Dat werkt niet. Waar het om gaat is dat je het mandaat goed opstelt en nauwlettend volgt hoeveel engagement je aangaat en waarop.’

Zit je daar dan wel dicht genoeg bovenop om die invloed uit te oefenen?

‘Ja, daar zitten we echt bovenop. Dat kan ik met de hand op het hart zeggen.’

Divesteren is een zwaar middel

Als engagement geen effect heeft, is divestment dan de volgende stap?

‘We zullen altijd eerst de dialoog aangaan, we sluiten nooit bij voorbaat zomaar uit. Maar er kan een moment komen dat je zegt: dit gaat voorbij de criteria die we stellen. Dan volgt divestment.’

‘Wij krijgen in Nederland op ons donder omdat we in kernwapens zitten’

Is de dreiging van divestment wel groot genoeg?

‘Reken maar. Niemand vindt het leuk om als bestuurder telkens kritische vragen over je duurzaamheidsbeleid te krijgen. Dat merk je ook bij Shell. Je wilt als bedrijf praten over de goede dingen die je doet. Naast de financiële kant is de maatschappelijke en reputationele kant veel belangrijker.’ Hij lacht: ‘Daar werken jullie aan mee. Als wij stomme fouten maken en het staat in de krant, moet ik dat de volgende dag aan mijn pensioenklanten uitleggen. Dat wil niemand. De dreiging van divestment is groot, maar de publieke opinie weegt nog zwaarder dan de woorden van Larry Fink. Er is alleen een element bijgekomen: grote beleggers gaan de dialoog ook steviger aan.’

Wanneer gaan jullie over tot divestment?

‘Daar is geen simpele maatstaf voor. Dat verschilt per casus: in hoeverre is het management bereid om stappen te zetten?’ Edixhoven legt een dilemma op tafel: ‘Wij krijgen in Nederland op ons donder omdat we in kernwapens zitten. We scoren daardoor ook slecht op de eerlijke verzekeringswijzer.’ Hij grapt: ‘Dat irriteert me mateloos. Soms noem ik het ook wel de oneerlijke verzekeringswijzer. Zij vinden het een belangrijk criterium dat je kernwapenvrij bent, en betrekken daar ook gerelateerde zaken bij, zoals kernenergie. Wij zijn echter voor tweederde een Amerikaans bedrijf. In de VS worden kernwapens beschouwd als een heel normaal defensiesysteem om de rest van de wereld te beschermen. We beleggen dus in Boeing, dat meewerkt om kernwapens te produceren – hetzelfde Boeing waar ongeveer heel Nederland instapt om naar Benidorm of Ibiza te vliegen. Moeten wij Boeing uitsluiten? Wij vinden van niet, maar zo’n Nederlandse ngo vindt van wel.’

‘Er zit een dubbel dilemma in. Enerzijds ben je onderdeel van een internationale groep. Daar heb je soms een andere dialoog en dynamiek dan hier in Nederland. En twee: je kunt ook een debat voeren over het nut van kernenergie in de energietransitie. Het is niet zo dat er altijd gemakkelijke oplossingen zijn.’

Probeert Aegon Nederland ook het internationale beleid te beïnvloeden?

‘Ik wil dat wij als Aegon Nederland ons eigen beleid kunnen voeren. Dat ik bij klanten kan zeggen: hier staan wij voor en dit doen we met je pensioengeld. Dat vindt weerklank in de groep. Dat wordt natuurlijk complexer naarmate de wereld meer uit elkaar drijft, maar dat is een werkelijkheid waar je mee moet werken.’

Gaat Nederland dan uit de pas lopen met de rest van de wereld?

‘Ik geloof niet in Nederland als land van het opgeheven vingertje.’

Rendement versus ‘het juiste’

Er zijn natuurlijk ook aandeelhouders die gewoon rendement willen hebben. Hoe gaan jullie daarmee om?

‘Aandeelhouders zeggen steeds vaker: ik wil een balans tussen rendement en duurzaamheid.’ Edixhoven vertelt over zijn eigen studententijd en de colleges waarin het aandeelhouderskapitalisme centraal stond. ‘Het motto was toen: cash is king. Daarin ben ik opgevoed. Ik ben blij dat aandeelhouders het nu ook belangrijk vinden dat er naast puur financieel rendement ook maatschappelijk en duurzaamheidsrendement is. Zo’n brief van BlackRock is daar een mooi bewijs van.’

Maar zo denken toch niet alle aandeelhouders erover?

‘Pensioenbeleggers kijken naar een horizon van 5 tot 10 jaar. Dat is relevanter dan 1 of 2 jaar. Onze verplichtingen lopen gemiddeld 17 jaar. Anders dan bij een bank is het geld niet direct opvraagbaar.

‘Men zegt wel eens: accountants moeten de wereld redden’

Ik moet over 60 jaar pensioenen kunnen uitbetalen, dus je moet op twee sporen beleggen: rendement en duurzaamheid. Tien jaar geleden vroeg geen van onze klanten hoe duurzaam onze beleggingen waren. Vroeger dacht men dat duurzamer beleggen tot minder rendement zou leiden. Alle studies laten nu zien dat er geen verschil is, of zelfs een positief verschil. Mogelijk kan betere regelgeving stimuleren dat je in duurzame beleggingen stapt.’

Belastingen en herverdeling

Wat kan de overheid doen om regelgeving te verbeteren?

‘Men zegt wel eens: accountants moeten de wereld redden. Daar zit een kern van waarheid in: zolang je de prijs van CO2 niet daar laat betalen waar het wordt geproduceerd, wordt de energietransitie heel moeilijk. Je moet de belasting op CO2 bij de bron verhogen, of dat nu particulieren zijn of bedrijven. Dat kan een deel van de transitie financieren. Zoek daar de ruimte en verlaag de belasting op arbeid. Ik denk dat de overheid in algemene zin slimmer naar belastingen zou moeten kijken. Verlaag de belastingen waar het niet vervuilt en verhoog ze waar het tot CO2-uitstoot leidt. Daar moet Nederland een gidsland in worden.’

Edixhoven heeft nog een tweede optie: ‘Zorg dat je de kapitaalrestricties verlaagt waar positieve rendementen te behalen zijn voor de maatschappij, maar dat zich niet meteen vertaalt in financieel rendement. Dan stappen pensioenfondsen, verzekeraars en banken daar vanzelf eerder op in.’

Moet je een lagere belasting op arbeid opvangen met een hogere belasting op kapitaal, om het overheidsbudget in balans te houden?

‘Is het kapitaal dat het meest vervuilt? Neem vliegverkeer: de echte kosten van de CO2-uitstoot zijn niet in de prijs van een vliegticket verwerkt. Maar als alleen Europa belasting zou heffen op kerosine, weet je een ding zeker: dan zijn de Europese luchtvaartmaatschappijen binnen de kortste keren van de aardbodem verdwenen en vliegen we straks allemaal met Emirates. Ik kom terug op mijn eerdere punt: accountants moeten de wereld redden. Je moet eenduidige regels invoeren, maar daar is wereldwijd helaas minder bereidheid toe.’

Larry Fink bekritiseerde in het Algemeen Dagblad de verstoorde verhouding tussen arbeid en kapitaal. Hoe kijkt u daar tegenaan?  

‘De afstand tussen de haves en de have nots wordt groter. Dat is onderdeel van het nieuwe kapitalisme. Als je daar als overheid en bedrijfsleven geen oog voor hebt, ontstaat uiteindelijk revolutie. De balans moet terugkomen. Pensioenen zijn daarin heel belangrijk. Nederland heeft in principe een goed systeem, waarin wordt herverdeeld. Maar ook daar zit iets pervers in. We zien dat mensen uit hogere sociale klassen circa 13 jaar langer leven en daarvan 5 jaar minder ziek zijn, en juist de mensen die langer leven profiteren langer van hun pensioen en AOW.

‘Als ik duurzaamheid niet serieus neem, zijn de jongere werknemers hier gewoon weg’

We zullen meer oog moeten krijgen voor de verdeling van kapitaal over de mensen. Het groeit op dit moment wat scheef: er komt teveel kapitaal terecht bij een kleine groep. De missie van ons bedrijf is zorgen dat mensen gezond oud kunnen worden in de duurzame huizen die bij ze passen. Dat is denk ik ook maatschappelijk van groot belang.’

De jeugd heeft de toekomst

Edixhoven ziet een belangrijke taak weggelegd voor toekomstige generaties. ‘Wij maken als bedrijf tijd vrij voor jongeren om aan duurzaamheidsthema’s te werken. Deden we dat niet, dan zouden we in een war on talent terechtkomen. Als ik dit onderwerp niet serieus neem, zijn de jongere werknemers hier gewoon weg. Ze willen niet bij een bedrijf werken dat geen concrete stappen zet naar een duurzame samenleving. Een aantal bedrijven zal daar beslist problemen mee krijgen. Het is een nieuwe generatie, en als je die niet aan je weet te binnen, heb je als bedrijf een groot probleem. Elk bedrijf staat of valt met de kwaliteit van mensen die er werken.’

Dus jongeren hebben meer te zeggen dan Larry Fink?

‘Ja. Dat komt bij mij binnen. De jeugd is belangrijker dan de brief van Larry Fink. Zij zijn de toekomst van je bedrijf. Als je ze niet weet te binden aan jouw missie om het verschil te maken, kom je met middelmatige mensen te zitten en houdt het op.’

Is die missie geïntegreerd in Aegons bedrijfsvoering? Veel bedrijven hebben prachtige mission statements, maar managers van de oude stempel hebben het voor het zeggen in de operationele lijn. Hoe voorkom je dat er aparte duurzaamheidsclubjes ontstaan die los staan van de operatie?

‘Dat is een terechte observatie. Ook daar hebben we nog een lange weg te gaan, maar het heeft zeker onze aandacht. We hebben in elk geval geen duurzaamheidsafdeling van dertig mensen opgetuigd, vanuit de filosofie dat het in de hele operationele lijn moet gebeuren. Wat wij hebben gedaan, is thema’s rondom duurzaamheid echt verwerken in onze strategie en transformatie-KPI’s, zodat je er ook echt op kunt sturen.’

Hij noemt twee voorbeelden: ‘Hoe duurzaam zijn onze beleggingen? Hoe krijgen we papier uit onze organisatie? Daarmee integreer je het in je bedrijfsvoering. Als je het niet in het hart van missie hebt staan, wordt het zo’n nevenactiviteit. Maar we zijn er nog niet, ook dit is een bedrijf met mensen uit een ander tijdperk. Maar ik geloof wel dat die nieuwe groep inmiddels zo groot is dat deze beweging niet meer te keren is.’

Zijn de mensen die beleggen ook specialisten op het gebied van duurzaamheid?  

‘Ik geloof dat we inmiddels zo’n 80 procent van onze beleggers daarop hebben getraind. Als je één duurzaamheidsanalist naast de beleggers zet, werkt het niet. Je moet het in de kern aanpakken.’ Edixhoven benadrukt het belang van de mandaten: ‘Ik schrijf namens onze klanten de mandaten. Daar moet iedereen die ons geld belegt, terdege naar kijken. Waar wij beter in moeten worden, is dat vervolgens monitoren en aantoonbaar maken.’

Gaat het snel genoeg?

‘Nee. Ook wij moeten sneller. De enige manier om dat te doen, is het continu op de agenda te zetten. Daarmee laat je als bestuurder zien dat je het belangrijk vindt. Dat doet BlackRock goed: ze dwingen bestuurders om duurzaamheid op de agenda te zetten. Maar het is natuurlijk het beste als het uit jezelf komt.’