De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft de derivatenellende onderschat, erkent de toezichthouder in een persbericht van 29 juni naar aanleiding van een studie van onderzoeksbureau Alvarez & Marsal. Het AFM-bestuur beroept zich echter ook voor een deel op overmacht door de Wet van Murphy. Lariekoek! De AFM was heel goed op de hoogte van de omvang van het probleem. Kenniscentrum Rentederivaten heeft twee jaar lang (!) individueel en gezamenlijk vele klantdossiers over MKB-derivaten met de AFM besproken (met toestemming van de klanten in kwestie uiteraard). Al snel werd duidelijk dat de benodigde technische en praktische kennis niet direct voorhanden was bij de AFM. Dan denk ik: organiseer dat dan, want de bank- en klantbelangen zijn groot genoeg — net als de ellende.

Typisch is ook dat een van de AFM-medewerksters de verhouding ‘toezichthouder-banken’ typeerde als ‘David tegen Goliath’. Ja, en? Als je Goliath tussen de ogen raakt, kan David gewoon winnen, heb ik ooit eens gelezen. Daarnaast heb ik vriend Murphy nooit aan tafel gehad bij al die KCR-AFM-gesprekken en -discussies. Vaak spraken wij (erg) jonge personen in wisselende samenstellingen. En de twee gedreven AFM-medewerkers die hun tanden goed in het dossier hadden gezet, gingen tijdens dit project bij ABN Amro Bank werken. Allemaal louter toeval natuurlijk.

Glasharde ontkenning

Op 30 juli 2013 attendeerde ik de AFM in een mailbericht op de standaardteksten in de brochure van de Rabobank inzake renteswaps. In 2008 werden er structureel swaps aan de man gebracht met het verkoopverhaal dat de klant ‘een vaste rente gaat betalen’. In 2010 was deze tekst gewijzigd, maar beloofde Rabobank nog steeds: ‘u bent niet meer onderhevig aan rentefluctuaties’. Zoals ik aan de AFM schreef: ‘Ik, jullie en bankklanten weten inmiddels dat dat lariekoek is.’

Op 3 november 2013 ontkende de AFM in het programma Brandpunt glashard de brochure te kennen, hoewel ze die op het moment van uitzending al drie maanden in handen had. Ook het feit dat AFM accepteerde dat de banken hun oud-verkopers van rentederivaten verantwoordelijk maakten voor de landelijke herbeoordelingen, zei en zegt mij genoeg. De Britse toezichthouder ging daar al direct voor liggen, maar hier in Nederland gebeurde dat niet. Hier mag de draaideurcrimineel zijn eigen handelen beoordelen en zelfs mede de strafmaat bepalen door mee te praten en te onderhandelen over het uniform herstelkader. Bizar. Minister Dijsselbloem had twee jaar nodig om tot de conclusie te komen dat een slager beter zijn eigen (rottend) vlees niet kan en mag keuren. Twee jaar!

Bliksemafleider

Dit uniform herstelkader wordt een dezer dagen geopenbaard, en ook met de door Dijsselbloem aangestelde Commissie Rentederivaten heb ik hierover gesproken. Slimme mensen met duidelijke inhoud en visie. Maar of zij bestand zijn tegen de enorme bankenlobby…? Bovendien stelt het moment van publicatie van het rapport van Alvarez & Marsal de banken ‘toevallig’ direct in staat om bij het uitkomen van het uniform herstelkader (dat zij al lang hebben ingezien) met hun vinger te gaan wijzen naar de gebrekkige toezichthouder: ‘Ik reed weliswaar door rood, maar ik ben nooit adequaat terechtgewezen door de agent. Dus tja, wat wil je dan?’ Wel zo lekker, een bliksemafleider voor jouw eigen verantwoordelijkheden.

In elk geval kunnen zowel de banken, de AFM (waar is DNB in dezen?), het KiFiD en de politiek niet zeggen dat ze niet wisten hoe groot de ellende was en is. Laat de banken nu in elk geval hun verantwoordelijkheid nemen. De winst op deze onterecht verkochte producten hebben ze toch al binnen.