Alle wereldproblemen werden gehackt in Groningen

Als we een voormalige fabriekshal binnentreden, belanden we in een duistere ruimte die volhangt met rook. We krijgen een stoffen festivalbandje om de pols. Het hippe bandje is ons toegangsbewijs tot de grootste blockchain-hackathon ter wereld: The Blockchaingers. In de fabriekshal staan honderden computers te zoemen. De immense ruimte wordt schaars verlicht door beeldschermen en spotlampen. Mensen staan in groepjes te smoezen of zitten te tikken achter hun scherm. De plek heeft meer weg van een Berlijnse techno-bunker dan een ruimte waarin wereldproblemen worden opgelost. In het midden zien we een grote digitale aftelklok. Countdown: nog twintig minuten.

Voor blockchain fanaten was het afgelopen weekend snoepen in Groningen. In een voormalige suikerfabriek troffen 700 nerds, entrepreneurs, ambtenaren en managers elkaar om 48 uur non-stop te werken aan dat ene briljante blockchain-product dat de wereld gaat veranderen. In deze hackathon  waren het 63 teams van over de hele wereld die zich stortten op het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Hun gereedschap: blockchain technologie. En er valt nog wat te winnen ook: de beste concepten worden beloond met een ton.

De software achter de bitcoin kan namelijk voor meer gebruikt worden dan alleen het registreren van financiële transacties. Een paar voorbeelden: het veilig opslaan van DNA-gegevens, het organiseren van online-toezicht of het zelf beheren van je elektronisch patiëntendossier. Bedenk een probleem, en blockchain  heeft er een oplossing voor.

Take your work to the real world and show what the blockchain can do'

Tal van partijen zijn daarom naar Groningen gekomen om in dit ternauwernood van de sloop geredde industriële erfgoed hun nieuwe digitale concepten en software aan de slag te gaan. Het is de tweede keer dat Rutger van Zuidam, een prominente Nederlandse blockchain ondernemer en eigenaar van DutchChain, deze hackathon organiseert. Blockchain is hot. Als technologie, maar ook als business model. Follow the Money liep rond tussen computergeeks, programmeurs, bitcoinfans, entrepreneurs én vertegenwoordigers van overheidsinstellingen en grote ondernemingen om zelf te zien waar de hype ophoudt en de praktische oplossingen beginnen.  

Epic!

‘Ik ben super psyched,’ roept een jongen van het team Health unchained uit. Bij de vraag of blockchain de wereld gaat veranderen, klinkt van zijn hele team een volmondig ja. Sommige zijn van plan de gehele 48 uur die het evenement duurt wakker te blijven. Voordat ze over hun blockchain bedenksels kunnen vertellen wordt het ineens donker. De aftelklok staat op nul. Een introductiefilm start. Tijdens het bijbehorende lichtspektakel klinkt een enorm gejoel. De mensen hebben er zin in. Van Zuidam, initiatiefnemer en organisator van de hackathon, wordt met gejuich op het podium geroepen. ‘Use this epic momentum,’ predikt hij. ‘Take your work to the real world and show what the blockchain can do’.

Wat later spreken we hem. Hoe is hij in deze scene terecht geraakt? ‘Ik heb vroeger veel geëxperimenteerd met blockchain software,’ vertelt Van Zuidam. ‘Toen ontdekte ik wat de blockchain te bieden heeft. Ik vond dat we het erover moesten hebben, dus ik organiseerde allerlei congressen. Maar het erover hebben was niet genoeg. Ik vond dat we er mee aan de slag moesten. Daarvoor heb ik de hackathon opgericht.’

Van Zuidam is eigenaar van DutchChain, een Nederlands blockchain bedrijf dat zegt met deze technologie de samenleving te willen verbeteren. Vanwege zijn expertise werd hij door de Tweede Kamer uitgenodigd om de onwetende parlementariërs wijzer te maken omtrent de zegeningen van de nieuwe technologie.

‘Het gebruiken van bitcoin is één ding,’ zegt hij. ‘Maar je leert pas echt hoe de blockchain werkt als je er een applicatie op bouwt. Dat is waar we hier aan werken. We maken prototypes. Dat zijn de beste verhalenvertellers voor wat je met een blockchain kunt doen.’  

Mogelijkheden

Om de mogelijkheden met blockchain te verkennen zijn op de hackathon zeven zogeheten tracks uitgezet. Binnen zo’n thematische track proberen de verschillende teams met blockchain technologie maatschappelijke vraagstukken te tackelen. Hoe kunnen we de aanpak van cybercrime organiseren? Hoe maken we de energietransitie mogelijk, zonder dat grote bedrijven de regels aan hun laars lappen? En hoe zorgen we dat jouw persoonlijke gegevens ook echt van jou blijven? De blockchain kan een antwoord bieden.

In essentie gaan de tracks over een aantal terugkerende thema’s, zoals privacy en eigendom van data. Denk hierbij aan gegevens als paspoorten, contracten of medische informatie. Dit soort data kan op een blockchain versleuteld worden. Dat betekent dat alleen degene van wie die data is, toegang tot die data heeft. Op die manier worden de mensen zélf eigenaar van hun gegevens.

Daarnaast gaan de tracks vaak over transparantie en digitaal vertrouwen. De blockchain kan hier op twee manieren aan bijdragen. De blockchain is een openbaar netwerk. Dat maakt het moeilijk er op te frauderen, iedere handeling wordt namelijk inzichtelijk gemaakt voor de deelnemers van dat netwerk. Bovendien kun je er smart contracts op programmeren, dat zijn digitale overeenkomsten die alleen in werking treden als aan alle voorwaarden voldaan is. Dat kan nuttig zijn bij het naleven van klimaatakkoorden, of het heffen van belasting.

Jedi

De tafels waar de teams aan zitten zijn gegroepeerd per track, herkenbaar aan de kleur waarmee ze worden belicht. Bij elke track houdt één iemand het overzicht: de track-mayor. Tussen de tafels lopen Jedi’s. Dat zijn blockchain experts die de teams helpen bij obstakels. Ze dragen zwarte vesten. Eén van hen heeft de verwijzing naar Star Wars wel erg letterlijk genomen. Hij is gekleed in een gewaad en in zijn riem steekt een lightsaber. Bij de vraag wat blockchain ons te bieden heeft antwoordt hij met een quote van de Star Wars-held Obi-Wan Kenobi: ‘If the droids (robots) could do all the work then we wouldn't be here, right?’ Er hangt lol en zweet in de lucht.

Vliegende 3D printers dus. Niet is onmogelijk vandaag

Ik spreek Jan-Peter Doomernik, track-mayor van de track Machine-to-Machine economy. Wanneer ik hem vraag van welk team hij enthousiast wordt, verschijnt er een grijns. ‘Kom maar mee’, zegt hij. ‘Dit is team 8D,’ vertelt Jan-Peter als we bij een geel belichte tafel zijn aangekomen. ‘Zij hebben écht iets gaafs verzonnen’. Van achter hun schermen kijken twee jongemannen op. Maarten van der Poel en Laurens Schumacher zijn geen mannen in een maatpak, maar twintigers in een t-shirt. Ze werken bij Deloitte. Enthousiast vertellen ze hoe zij wereldproblemen gaan tackelen - met 3D printers.  

Hun idee komt neer op het volgende. De verwachting is dat 3D printers in de toekomst van alles kunnen maken. Van voedsel tot huizen tot auto’s. Dat kan nuttig zijn voor het bieden van hulp bij rampen of ontwikkelingssamenwerking. Je kunt zo’n printer dan de opdracht geven ter plekke iets te doneren, zoals een school of een ziekenhuis. Dit doe je door een order te plaatsen op de blockchain waaraan die printer is verbonden. De blockchain maakt direct inzichtelijk of de donatie goed terecht komt, hetgeen bij huidige ontwikkelings- of hulp organisaties niet altijd het geval is. Als de slimme printer jouw order binnen heeft, dan maakt hij contact met een drone. Deze dropt de printer op de juiste plek, zodat die aan de slag kan gaan.

Vliegende 3D printers dus. Tja. Niets lijkt vandaag onmogelijk in de Groningse suikerfabriek.

Huiskluis

Naast dit soort futuristische ideeën zijn er ook praktische prototypes. Pepitas, het enige team dat volledig uit vrouwen bestaat is hier een voorbeeld van. Ze ontwikkelen een interessant product wat ze de Huiskluis hebben genoemd.

‘Het is als een digitale identiteit voor je huis,’ vertelt Eveline Klumpers, oprichter van blockchain-startup Katalysis. ‘In je huis staat dan een apparaat dat aangesloten is op een blockchain. Hierop worden allerlei gegevens van je huis in opgeslagen. De materialen waaruit je huis is opgebouwd, je energieverbruik, historische informatie en hoe goed je koelkast is gevuld. De blockchain zorgt dat al deze gegevens bij elkaar kunnen worden gebracht op een virtuele plek waar alleen jij toegang toe hebt: de huiskluis.’

Leuk, maar voor welk probleem is dat eigenlijk een oplossing? ‘Dit concept kan bijdragen aan bijvoorbeeld het opzetten van circulaire bouw,’ legt Eveline uit. ‘Nu zijn de bouwgegevens vaak niet of moeilijk beschikbaar. Ook kan de informatie helpen bij het taxeren van de waarde van je huis als onderpand. Op die manier sta je als bewoner sterker in je schoenen.’ De vrouwen zijn trots op hun idee. ‘The hackathon is not just for the nerdy guys,’ lacht Eveline.

Overheidsorakel

Wie denkt dat dergelijke evenementen alleen gewiekste entrepreneurs en startups met computergeeks trekt, heeft het mis. Alle hackathon-tracks zijn namelijk uitgeschreven door verschillende organisaties. Van de Nationale Politie tot Gasunie, van pensioen-adviesgroep APG  tot het Kadaster en van de Europese Unie tot gemeente Groningen.

Zelfs de Belastingdienst is aanwezig. De ambtenaren zitten aan een klein tafeltje, weggemoffeld in een hoekje van de fabriekshal. Rhodé Reuijl, Java Developer bij de Belastingdienst, vertelt dat ze vorig jaar ook heeft meegedaan aan de hackathon. ‘Blockchain wordt een belangrijke technologie. Daar moeten wij dus ook wat mee.’

Reuijl legt uit dat voor veel toepassingen van smart contracts informatie vanuit de overheid wordt gevraagd. ‘Stel iemand wil een huis kopen. Daarvoor wil de kredietverstrekker weten of de aanvrager voldoende inkomen heeft en die informatie kan hij opvragen bij de Belastingdienst.’ Nu moeten mensen die informatie handmatig opzoeken in ouderwetse systemen, maar via blockchain kunnen dat soort verzoeken veel efficiënter worden afgehandeld. Natuurlijk moeten overheidsinstanties ook binnen de blockchain nog steeds aan alle eisen voor privacy en veiligheid voldoen.

'We blijven gewoon de Belastingdienst. We werken van 9 tot 5'

‘In principe kun je dit soort verzoeken via smart contracts automatisch afhandelen op de blockchain,’ vertelt Rhodé. ‘Er is alleen nog geen enkele overheidsinstantie in staat om gegevens op een goede, veilige manier aan te bieden op de blockchain. Een smart contract mag namelijk nooit in de database van de Belastingdienst rondneuzen op zoek naar informatie. Wel mag een smart contract een informatieverzoek indienen, waarbij ons eigen systeem vervolgens de juiste informatie erbij zoekt en aanbiedt. Zo’n programma zijn wij nu aan het ontwikkelen: een orakel noemen we dat, een overheidsorakel.’

Op de vraag of hun team ook 48 uur zonder slaap gaat doorwerken aan de ontwikkeling van ‘het orakel’ grapt Rhodé: ‘Het is dan wel een blockchain hackathon, maar wij blijven gewoon de Belastingdienst. We werken van 9 tot 5.’ 

Verkeer

‘Er zijn hier een hoop fantasierijke ideeën,’ zegt Maaike van der Post, track-mayor van Digital Nations Infrastructure. ‘Maar soms is een goede website beter dan een blockchain. Het is nu natuurlijk een hype, maar het is niet voor ieder probleem het juiste antwoord.’

‘Mensen willen helemaal geen blockchain,’ zegt ook organisator Rutger van Zuidam. ‘Ze hebben ook geen blockchain nodig. Wat mensen wel willen zijn oplossingen voor problemen en dingen die ze helpen. En de blockchain kan daar een rol in spelen.’

De ondernemer legt ons uit wat hij ziet als de échte toegevoegde waarde van de blockchain. ‘Onze maatschappij is ingericht in systemen. Van het financiële systeem tot het overheidssysteem. Die systemen werken alleen als wij ze vertrouwen. Maar dat vertrouwen is niet oneindig. Het beperkt zich tot land- en organisatiegrenzen. Dat is onhandig, aangezien we steeds meer online doen wordt de wereld steeds groter. We moeten dus systemen verzinnen die we op internationale schaal kunnen vertrouwen. Daar heb je gek genoeg een decentralisatie voor nodig.’

Van Zuidam vergelijkt het met het systeem van het verkeer. ‘Dat is eigenlijk ook gedecentraliseerd. Als bestuurder heb je absolute zelfbeschikking over je auto. Tegelijkertijd is daar een gezamenlijke wegennet voor nodig. Hier gelden regels, er staan stoplichten, flitspalen en iedere weggebruiker wordt er gecertificeerd. Allemaal dingen die zorgen dat wij het wegennet vertrouwen. Op die manier kun je samen de weg op en kun je samenwerken met mensen die je niet kent. Zoiets kun je ook met blockchain. De blockchain is het wegennet met verkeersregels waar je autonoom over je gegevens beschikt, net zoals je op openbare wegen zélf je auto bestuurt’.

Buiten was de avondschemering gevallen toen we de fabriek verlieten. Ook al was het ver na vijven, de medewerkers van de Belastingsdienst zaten nog steeds in de fabriekshal te werken. Nog zo’n 40 uur zouden de hackathon-teams er achter hun computerschermen zitten. Het is de vraag of de suikerfabriek in Groningen volgend jaar groot genoeg zal zijn.

Winnaars

Er zijn per track verschillende winnaars uit de bus gekomen. Zo heeft team Unchain de Global Identity track gewonnen. Zij bedachten een blockchain toepassing die de distributie van medicijnen transparant maakt. Zij hebben dit zo geprogrammeerd dat het inzichtelijk wordt of het medicijn op de juiste plek terecht komt.

De Future of Pensions track is gewonnen door het team FHICT Chaingers. Zij wonnen met hun idee om via microtransacties op een blockchain millennials bewust te maken van hun pensioenopbouw. Zo kan de toepassing een jongere laten zien dat een euro aan statiegeld, veertien euro waard is wanneer diegene met pensioen gaat.

Ook team Kryha is in de prijzen gevallen. Voor de Machine-to-Machine economy track bedachten zij een blockchain netwerk voor drones, zodat deze bijvoorbeeld kunnen helpen bij reddingsmissies of onderzoek naar het regenwoud. Op de Energy track heeft team Bencom gewonnen. Team Pepitas, het volledige vrouwenteam dat wij spraken, werd tweede.