Muziekstreamingdienst Soundcloud ontkwam afgelopen vrijdag ternauwernood aan een faillissement. Het bedrijf had geldproblemen en moest uiterlijk eind vorige week nieuwe investeerders vinden om te kunnen blijven bestaan. Bij een failliet was de muziekverzameling op het platform mogelijk verloren gegaan.

Daphne van der Kroft van de belangenorganisatie voor digitale burgerrechten Bits of Freedom noemt de grootschalige afhankelijkheid van commerciële platforms voor onze informatievoorziening ‘problematisch’ en pleit voor een betere regulering van de markt. Tegelijkertijd zijn technologie-startups bezig met de ontwikkeling van nieuwe, decentrale netwerken als reactie op de toenemende machtsconcentratie bij internetbedrijven.

Onbetrouwbare internetdiensten

Het zou niet de eerste keer zijn dat grote hoeveelheden digitale informatie verloren gaan als gevolg van geldnood bij bedrijven. Toen het sociale medium Myspace in 2009 muziekplatform Imeem overnam maar vanwege een gebrek aan inkomsten snel daarna ophief, ging de muziek die erop stond van de ene op de andere dag verloren.

Het Nederlandse sociale medium Hyves hield in 2013 op te bestaan en verwijderde alle accounts van gebruikers. Die hadden weliswaar twee weken om hun profiel te downloaden en op hun computer op te slaan, maar desondanks verloren veel gebruikers hun foto’s, berichten en ‘connecties’.

‘Er zijn veel meer mensen afhankelijk van Facebook dan van de supermarkt om de hoek’

De grootschaligheid van Soundcloud, Myspace en Hyves is nog enigszins te overzien. Het handelen van bedrijven als Google of Facebook kan een grotere invloed hebben op het functioneren van de maatschappij.

Volgens Van der Kroft is de afhankelijkheid van internetbedrijven dan ook niet zonder gevaar: ‘Het feit dat we afhankelijk zijn van bedrijven hoeft niet problematisch te zijn, maar door cloud-diensten gebeurt dat nu op grotere schaal dan vroeger. Er zijn veel meer mensen afhankelijk van Facebook dan van de supermarkt om de hoek.’

Alternatieven voor afhankelijkheid

Volgens Van der Kroft is het belangrijk dat we ons bewust te zijn van die afhankelijkheid: ‘Vraag je eens af wat het zou betekenen wanneer een dienst als Google Docs morgen zou stoppen. Dat zou voor veel bedrijven een ramp zijn, en ook overheidsorganisaties zouden dan niet meer normaal functioneren.’

Van der Kroft denkt dat juist die afhankelijkheid een van de redenen is dat overheden terughoudend zijn met het reguleren van de sector. ‘Maar als een commerciële dienst echt een publieke functie gaat vervullen en alternatieve opties verwaarloosbaar worden, moet je wel kijken naar strengere regelgeving. Bijvoorbeeld dat het marktaandeel van een bedrijf niet te groot mag zijn, of dat informatie van verschillende diensten van hetzelfde bedrijf niet wordt gedeeld,’ aldus Van der Kroft.

Annelies Van den Berghe van expertisecentrum digitaal erfgoed PACKED raadt artiesten die bij haar aankloppen voor advies aan om hun bestanden altijd zelf te bewaren en niet te vertrouwen op online diensten. Van den Berghe: ’De berichten over een bijna-faillissement van Soundcloud zouden vooral een waarschuwing moeten zijn voor gebruikers om het platform niet als archiveringsplaats te beschouwen.’

Rol voor de overheid

In een tijdperk waarin lokale opslag steeds meer vervangen wordt door opslag in de cloud en wereldwijde samenwerking via internet alomtegenwoordig is, is dat echter niet vanzelfsprekend. De opkomst van ‘ransomware’ doet evenwel twijfelen aan de veiligheid van lokale opslag.

Ook Van den Berghe ziet mogelijkheden. Zo zou de overheid door middel van regelgeving garanties af kunnen dwingen bij bedrijven over hoe ze de informatie van gebruikers bewaren. ’Die garanties zouden kunnen bestaan uit de mogelijkheid je data weer lokaal binnen te halen, of te verhuizen naar een andere clouddienstaanbieder voordat alles verdwijnt.’

Er zijn ook steeds meer mogelijkheden om minder afhankelijk te zijn van de grote internetbedrijven. De Schotse startup Maidsafe is bezig met de ontwikkeling van een gedecentraliseerd, open source alternatief voor het reguliere internet. Gebruikers zijn daarbij volledig onafhankelijk zijn van welke centrale autoriteit dan ook.

Iedereen kan websites op het netwerk uploaden, programma’s schrijven en verder bouwen op elkaars openbare projecten. De informatie op het netwerk wordt niet opgeslagen op centrale servers, maar is in kleine, onleesbare brokjes verdeeld over de computers van de gebruikers.

‘Wanneer we het netwerk volledig hebben uitgerold, zijn we alle controle erover kwijt’

Gebruikers kunnen met een unieke code de data van verschillende computers combineren en op die manier toegang krijgen tot hun bestanden. Omdat alle informatie op verschillende computers opgeslagen staat, zorgt het uitvallen van een deel van het netwerk ook niet voor verlies van documenten of een defect van het systeem.

Inefficiënt, onveilig en gevoelig voor manipulatie

Op dit moment zit het project nog in een testfase, maar één van de programma’s die al zijn ontwikkeld is een cloud-opslagdienst die dezelfde functionaliteit heeft als Dropbox. Uiteindelijk moet Maidsafe volledig autonoom functioneren, aldus Chief Operating Officer en mede-oprichter Nick Lambert: ‘Wanneer we het netwerk volledig hebben uitgerold, zijn we alle controle erover kwijt.’

Volgens Lambert zullen gedecentraliseerde internetdiensten de rol van traditionele internetbedrijven als Google en Facebook vroeg of laat overnemen: ‘Ik denk dat de betrouwbaarheid maar één van de vele redenen is dat centraal gestuurde diensten aan hun einde zullen komen. Ze zijn onveilig, gevoelig voor het manipuleren van informatie en ook erg inefficiënt. Eén van de redenen dat Soundcloud in financiële problemen zit is de kostbare opslag van de informatie van al zijn gebruikers.’

In tegenstelling tot Van den Berghe en Van der Kroft is Lambert van mening dat de overheid zich niet moet bemoeien met online communicatie. Lambert: ‘Ik denk dat we het aan de markt zelf kunnen overlaten om te bepalen wat de beste oplossing is. Het huidige systeem van gecentraliseerde opslag heeft veel gebreken, dus ik heb voldoende vertrouwen dat decentralisatie het uiteindelijk zal winnen.’

Hij verwacht ook niet dat de overheid actief zal bijdragen aan zulke verregaande democratisering van het web: ‘Ik denk niet dat ze daar behoefte aan hebben, want net als andere grote organisaties behouden ze graag de controle.’