De Joint Strike Fighter (JSF) is als een black box. Het is onduidelijk wat de beoogde vervanger van onze F-16's gaat kosten. Voor- en tegenstanders goochelen met cijfers, maar wat gaat het de Nederlandse Staat nou echt kosten? En wat kan de moderne straaljager daadwerkelijk: How much bang for a buck do we get?
Het is ook de vraag wat Nederland opschiet met de zogenaamde F-35. Al aan het begin van het besluitvormingsproces werd de JSF een industrieproject. Orders voor Nederlandse bedrijven en bijbehorende banen zijn veel gehoorde argumenten. De militaire argumentatie sneeuwt onder, maar intussen rijdt de trein en deze lijkt niet meer te stoppen.
23 artikelen
8 februari 2019
·
17
MIN
17
MIN
De JSF: een ongeluk in slow motion
7 februari 2019
·
3
MIN
3
MIN
Nederland koopt JSF met gebreken, Defensie houdt kritiek achter
Minister Hennis, het JSF-dossier gaat niet de la in
Creatief boekhouden met het JSF-budget
JSF-industrie rekent zich rijk met omzet
Zeven pijnlijke JSF-rapporten die het Kabinet-Rutte laat liggen
Nieuwe rapporten: JSF-foutenfestival
Slechts vier JSF's voor missies
Vanity Fair fileert JSF
PvdA draait door in JSF-dossier
Amper banen door JSF
Tegenvaller voor de JSF-lobby. Het kan op zoek naar nieuwe munitie tegen de verleidelijke Saab Gripen.
Banen, banen en banen. Naast een state of the art straaljager zou het Joint Strike Fighter-programma Nederland ook veel banen opleveren. Arbeidsplaatsen, dat was één van de redenen waarom de Partij van de Arbeid ooit vóór de JSF koos, ver in het verleden samen met de VVD. Maar wat blijkt nu?
Woensdag kwam naast het rapport van de Rekenkamer over de kosten van de JSF, ook het rapport van onderzoeksinsitituut SEO uit. SEO onderzocht in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie wat de JSF aan banen oplevert. Het rapport heeft een pijnlijke conclusie de JSF-lobby: “Het netto werkgelegenheidseffect van deelnemen aan het F-35 programma is maximaal 1.350 arbeidsjaren (270 banen) tot en met 2017. Op lange termijn is het werkgelegenheidseffect nul.”
Christ Klep is genuanceerder over de JSF dan defensie
JSF miljardenomzet
Het JSF-project heeft wel wat te bieden aan het bedrijfsleven. SEO heeft berekend dat de ontwikkeling ervan de Nederlandse industrie een omzet oplevert van 24 à 38 miljard euro. Mocht Nederland uit de testfase stappen, dan verliest het 15 à 20 procent aan omzet. Als Nederland stopt en een ander toestel van de plank koopt, halveren omzet en toegevoegde waarde.
Ook als Nederland stopt met de JSF, kan de Nederlandse industrie dus geld verdienen. Stel, het koopt de vele malen goedkopere Saab Gripen, dan krijgt het zogenaamde compensatieorders. De Nederlandse industrie mag bijvoorbeeld onderdelen voor de straaljager leveren. De te verdelen taart is echter kleiner. Mede doordat de Saab Gripen goedkoper is, is er minder omzet voor de Nederlandse industrie te behalen. Daar staat tegenover dat Nederland minder hoeft uit te trekken voor een nieuwe straaljager.
Saab goedkoper alternatief
Economisch lijkt de Saab Gripen interessant. De lobby van Saab garandeert honderd procent compensatie voor het aankoopbedrag. Wat het ministerie van Defensie aan Zweedse straaljagers uitgeeft, krijgt de Nederlandse industrie terug aan opdrachten.
Bovendien zijn de operationele kosten van de Saab Gripen vele malen lager dan die van de JSF/F-35. Uit onderzoek van het zeer gerespecteerde instituut IHS Jane’s blijkt dat de Gripen per gevlogen uur 4700 dollar kost. De F35 kost tussen de 21000 en 31000 dollar per vlieguur. En de gemiddelde F16? Die zit daar tussenin met 7000 dollar per uur.
Defensie ziet de Gripen echter niet zitten. In het rapport van de Rekenkamer is te lezen dat Defensie financiële risico’s ziet bij het Zweedse toestel. Ook is de Saab Gripen "nog niet ontwikkeld en is het onduidelijk of en wanneer het toestel ‘van de plank’ te koop zal zijn. Omdat de Gripen NG nog ontwikkeld moet worden, zou Nederland bij participatie hierin na de JSF opnieuw in een ontwikkelingstraject van een jachtvliegtuig deelnemen, met alle bijbehorende risico’s.”
'Grippen onvoldoende'
Ons ministerie van Defensie heeft ook geen hoge pet op van de operationele capaciteiten van de Saab. In de kandidatenvergelijking van 2008 scoorde de Gripen op vier van de zes vereiste missies een onvoldoende. Het toestel is daarom volgens de minister niet inzetbaar in een omgeving met moderne geavanceerde dreigingssystemen.
Eerder legde defensie-expert Christ Klep aan FTM uit wat operationele verschillen tussen de Saab Gripen en de F35 zijn: “Het is onmiskenbaar zo dat de JSF voordelen heeft op de ‘4.5e’ generatie, zoals de Saab Gripen. Vooral de mogelijkheden om het slagveld te overzien met elektronische systemen en radar. Als piloot heb je simpelweg meer info ter beschikking. Het toestel heeft méér de mogelijkheid om 'clean' te opereren, dus zonder externe wapens, zoals tanks.” Volgens Klep is de JSF ook op andere punten waarschijnlijk beter. Het vliegbereik zou bijvoorbeeld groter zijn.
Christ Klep is genuanceerder over de JSF dan defensieDe defensie-expert gaat echter niet mee met Defensie in het in de hemel prijzen van de JSF: “Dat de Saab véél minder goed zou zijn dan de JSF is eenvoudigweg niet waar. Je kunt er negentig procent van de taken even goed of afdoende mee uitvoeren in de komende decennia. De JSF is bijvoorbeeld geen beter toestel op het gebied van 'simpele' luchtsteun aan grondtroepen. Dan kun je nog beter de Apache helikopter gebruiken.”
Nieuwe strategie voor JSF-lobby
En dan nog een aanknopingspunt voor de JSF-lobby uit het rapport van SEO. Op basis van literatuuronderzoek blijkt dat uitgaven aan militaire ‘research and development’ meer innovatie opleveren dan R&D in de civiele sector. De innovaties dragen bij aan een verbeterde concurrentiepositie van betrokken bedrijven. Goed nieuws voor de BV Nederland.
Het lijkt tijd voor een vernieuwde strategie bij de JSF-lobby. De banenkaart kunnen ze niet meer op tafel leggen. De argumentatie zal nu meer op innovatie komen te liggen. Militaire techniek heeft al vaker interessante spin-offs opgeleverd. Internet begon als een communicatiesysteem voor het leger.
5 Bijdragen
jopie1978
Techneut
Maar... spin-off – is – helemaal – geen – vies – woord... behalve dan misschien voor mensen voor wie studies zoals vliegtuigbouwkunde, werktuigbouwkunde, industrieel ontwerpen, materiaalkunde, natuurkunde, wiskunde en noem maar op; hen er slechts aan herinneren dat zij op technisch/wiskundig/analytisch vlak, al vanaf hun middelbare schooltijd tot op heden, genadeloos het onderspit moesten delven.
...en deze herinnering willen zij natuurlijk zo diep mogelijk begraven, ...heb ik soms het idee, als ik dit soort stukjes lees.
Toch wil ik hier niet mee zeggen dat de JSF per se een uitstekend project is. Ik wil hier alleen maar mee zeggen dat een discussie over dit onderwerp nooit uitsluitend en alleen op basis van feiten kán worden gevoerd. En iedereen die daar wel voor pleit (of dat in ieder geval suggereert), doet dat vanuit een sterk persoonlijk gevoel; soms op basis van kinderlijk enthousiasme, maar veel vaker nog op basis van een heimelijke frustratie.
Veel stukjes over dit onderwerp blijven in ieder geval
Krijn schramade
TechneutDe auteur van dit stukje vindt spin-off geen vies woord, in tegendeel. Je hebt gelijk dat het besluitvormings- en beïnvloedingsproces niet alleen meetbare argumenten kent. Naast economische argumenten spelen ook politieke argumenten, zoals het bondgenootschap met VS. Hoe meet je die? Deze afwegingen kunnen we echter niet in ieder stukje melden. Wel verwijzen we onderaan het stuk naar eerdere stukken over de JSF en haar concurrenten.
Techneut
Krijn schramadeToch hoop ik dat de algemene houding richting innovatie en techniek in Nederland iets positiever wordt. Soms lijkt het er namelijk op dat techniek per definitie verdacht is (niet in dit stuk overigens, maar wel overal om mij heen, en in de media). Techniek wordt bij wijze van spreken slechts een klein beetje gedoogd ...en dan alleen als het voor 99% ‘groen’ is. Op zich jammer, want innovatie en techniek, en alles dat daarop lijkt hebben we hard nodig. Nederland is namelijk geen echt exportland, ook al wordt hier vaak een getal van 70% bij genoemd. Na aftrek van de wederuitvoer blijft hier slechts 30% van het bbp van over. Dat is niet veel. En als we ons uit de crisis willen exporteren – en we moeten wel, met zoveel *private* schulden – dan hebben we al onze techniek en innovatie hard nodig. Welke keuze hebben we anders? Nederland transportland? Een innoverende financiële sector ( ...tijdens de financiële crisis en met een leverage van rond de 40)? Nee hoor, we gaan weer ontwerpen, uitvinden en bouwen. Hoop ik.
Of anders kopen we toch gewoon slechts drie JSFs!? Twee toestellen om te testen en eentje om mee te vliegen. Dan heb je maximale innovatie & spin-off bij minimale kosten. ...al liggen de kosten per vliegtuig dan wel een tikkeltje aan de hoge kant, ...ben ik bang, door de vaste ontwerpkosten. Maar ja, dáár krijg je dan ook maximale spin-off van :-)
Zonnestraaltje