JSF
De Joint Strike Fighter (JSF) is als een black box. Het is onduidelijk wat de beoogde vervanger van onze F-16's gaat kosten. Voor- en tegenstanders goochelen met cijfers, maar wat gaat het de Nederlandse Staat nou echt kosten? En wat kan de moderne straaljager daadwerkelijk: How much bang for a buck do we get?
Het is ook de vraag wat Nederland opschiet met de zogenaamde F-35. Al aan het begin van het besluitvormingsproces werd de JSF een industrieproject. Orders voor Nederlandse bedrijven en bijbehorende banen zijn veel gehoorde argumenten. De militaire argumentatie sneeuwt onder, maar intussen rijdt de trein en deze lijkt niet meer te stoppen.
23 Artikelen
8 februari 2019
·
13
MIN
13
MIN
De JSF: een ongeluk in slow motion
7 februari 2019
·
2
MIN
2
MIN
Nederland koopt JSF met gebreken, Defensie houdt kritiek achter
Minister Hennis, het JSF-dossier gaat niet de la in
Creatief boekhouden met het JSF-budget
JSF-industrie rekent zich rijk met omzet
Zeven pijnlijke JSF-rapporten die het Kabinet-Rutte laat liggen
Nieuwe rapporten: JSF-foutenfestival
Slechts vier JSF's voor missies
Vanity Fair fileert JSF
PvdA draait door in JSF-dossier
Amper banen door JSF
Tegenvaller voor de JSF-lobby. Het kan op zoek naar nieuwe munitie tegen de verleidelijke Saab Gripen.
Banen, banen en banen. Naast een state of the art straaljager zou het Joint Strike Fighter-programma Nederland ook veel banen opleveren. Arbeidsplaatsen, dat was één van de redenen waarom de Partij van de Arbeid ooit vóór de JSF koos, ver in het verleden samen met de VVD. Maar wat blijkt nu?
Woensdag kwam naast het rapport van de Rekenkamer over de kosten van de JSF, ook het rapport van onderzoeksinsitituut SEO uit. SEO onderzocht in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie wat de JSF aan banen oplevert. Het rapport heeft een pijnlijke conclusie de JSF-lobby: “Het netto werkgelegenheidseffect van deelnemen aan het F-35 programma is maximaal 1.350 arbeidsjaren (270 banen) tot en met 2017. Op lange termijn is het werkgelegenheidseffect nul.”
Christ Klep is genuanceerder over de JSF dan defensie
JSF miljardenomzet
Het JSF-project heeft wel wat te bieden aan het bedrijfsleven. SEO heeft berekend dat de ontwikkeling ervan de Nederlandse industrie een omzet oplevert van 24 à 38 miljard euro. Mocht Nederland uit de testfase stappen, dan verliest het 15 à 20 procent aan omzet. Als Nederland stopt en een ander toestel van de plank koopt, halveren omzet en toegevoegde waarde.
Ook als Nederland stopt met de JSF, kan de Nederlandse industrie dus geld verdienen. Stel, het koopt de vele malen goedkopere Saab Gripen, dan krijgt het zogenaamde compensatieorders. De Nederlandse industrie mag bijvoorbeeld onderdelen voor de straaljager leveren. De te verdelen taart is echter kleiner. Mede doordat de Saab Gripen goedkoper is, is er minder omzet voor de Nederlandse industrie te behalen. Daar staat tegenover dat Nederland minder hoeft uit te trekken voor een nieuwe straaljager.
Saab goedkoper alternatief
Economisch lijkt de Saab Gripen interessant. De lobby van Saab garandeert honderd procent compensatie voor het aankoopbedrag. Wat het ministerie van Defensie aan Zweedse straaljagers uitgeeft, krijgt de Nederlandse industrie terug aan opdrachten.
Bovendien zijn de operationele kosten van de Saab Gripen vele malen lager dan die van de JSF/F-35. Uit onderzoek van het zeer gerespecteerde instituut IHS Jane’s blijkt dat de Gripen per gevlogen uur 4700 dollar kost. De F35 kost tussen de 21000 en 31000 dollar per vlieguur. En de gemiddelde F16? Die zit daar tussenin met 7000 dollar per uur.
Defensie ziet de Gripen echter niet zitten. In het rapport van de Rekenkamer is te lezen dat Defensie financiële risico’s ziet bij het Zweedse toestel. Ook is de Saab Gripen "nog niet ontwikkeld en is het onduidelijk of en wanneer het toestel ‘van de plank’ te koop zal zijn. Omdat de Gripen NG nog ontwikkeld moet worden, zou Nederland bij participatie hierin na de JSF opnieuw in een ontwikkelingstraject van een jachtvliegtuig deelnemen, met alle bijbehorende risico’s.”
'Grippen onvoldoende'
Ons ministerie van Defensie heeft ook geen hoge pet op van de operationele capaciteiten van de Saab. In de kandidatenvergelijking van 2008 scoorde de Gripen op vier van de zes vereiste missies een onvoldoende. Het toestel is daarom volgens de minister niet inzetbaar in een omgeving met moderne geavanceerde dreigingssystemen.
Eerder legde defensie-expert Christ Klep aan FTM uit wat operationele verschillen tussen de Saab Gripen en de F35 zijn: “Het is onmiskenbaar zo dat de JSF voordelen heeft op de ‘4.5e’ generatie, zoals de Saab Gripen. Vooral de mogelijkheden om het slagveld te overzien met elektronische systemen en radar. Als piloot heb je simpelweg meer info ter beschikking. Het toestel heeft méér de mogelijkheid om 'clean' te opereren, dus zonder externe wapens, zoals tanks.” Volgens Klep is de JSF ook op andere punten waarschijnlijk beter. Het vliegbereik zou bijvoorbeeld groter zijn.
Christ Klep is genuanceerder over de JSF dan defensieDe defensie-expert gaat echter niet mee met Defensie in het in de hemel prijzen van de JSF: “Dat de Saab véél minder goed zou zijn dan de JSF is eenvoudigweg niet waar. Je kunt er negentig procent van de taken even goed of afdoende mee uitvoeren in de komende decennia. De JSF is bijvoorbeeld geen beter toestel op het gebied van 'simpele' luchtsteun aan grondtroepen. Dan kun je nog beter de Apache helikopter gebruiken.”
Nieuwe strategie voor JSF-lobby
En dan nog een aanknopingspunt voor de JSF-lobby uit het rapport van SEO. Op basis van literatuuronderzoek blijkt dat uitgaven aan militaire ‘research and development’ meer innovatie opleveren dan R&D in de civiele sector. De innovaties dragen bij aan een verbeterde concurrentiepositie van betrokken bedrijven. Goed nieuws voor de BV Nederland.
Het lijkt tijd voor een vernieuwde strategie bij de JSF-lobby. De banenkaart kunnen ze niet meer op tafel leggen. De argumentatie zal nu meer op innovatie komen te liggen. Militaire techniek heeft al vaker interessante spin-offs opgeleverd. Internet begon als een communicatiesysteem voor het leger.
Dit artikel zit in het dossier
JSF
Gevolgd door 250 ledenDe Joint Strike Fighter (JSF) is als een black box. Het is onduidelijk wat de beoogde vervanger van onze F-16's gaat kosten. ...
Volg dit dossier en blijf op de hoogte via e-mail
Volg dossier
