‘Er is mij nooit verteld dat ik een zorgdiploma nodig had,’ verklaart Younes El K. in maart dit jaar voor de politierechter in Rotterdam. 

‘U werkte in de jeugdzorg met kwetsbare jongeren,’ stelt de officier van justitie vast. ‘En u heeft nooit gedacht, ik heb hier een opleiding voor nodig? Wat is uw verklaring voor het feit dat uitzendbureau Ann-Zorg een vals diploma van u mailde naar jeugdzorginstelling Koraal?

‘Dat diploma ken ik niet en heb ik nooit behaald. Ik weet niet hoe het zo is gelopen. Ik bezorgde post en hoorde via via dat ik bij Ann-Zorg zou kunnen werken. Ik kreeg van Ann-Zorg het aanbod om bij Koraal te gaan werken. Ik heb me niet afgevraagd of ik daar een diploma voor nodig had.’

El K. is niet de enige die in 2019 zonder diploma aan het werk was bij Koraal. Daar kwam de jeugdzorginstelling achter toen die onderzoek deed, na anonieme meldingen en een incident op de werkvloer met een invalkracht. Het merendeel van alle diploma’s van via Ann-Zorg ingehuurde zorgverleners bleek niet op orde.

Met gemak de zorg in zonder diploma

De afgelopen jaren krijgt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) steeds meer meldingen over medewerkers die met valse diploma’s of zonder Verklaring omtrent het Gedrag (VOG) in de zorg werken. 

Begin dit jaar waren er twee themazittingen in de Rotterdamse rechtbank waar vijftien uitzendkrachten en zzp’ers zich moesten verantwoorden. Zij werkten in de periode 2018 tot en met 2020 zonder de juiste papieren bij instellingen die zorg bieden aan kwetsbare cliënten in de jeugdhulp, gehandicaptenzorg en de geestelijke gezondheidszorg. 

‘Iedereen werkte zonder diploma in de zorg’

Tijdens de rechtszaken vertelden meerdere verdachten hoe makkelijk het was om zonder diploma in de zorg aan de slag te gaan. Vooral in Arnhem zou dit de gewoonste zaak van de wereld zijn geweest. 

Behalve Ann-Zorg dook ook het Arnhemse uitzendbureau Ammi Zorg op tijdens de themazitting. Een verdachte die via Ammi Zorg werkte verklaarde: ‘Iedereen werkte zonder diploma in de zorg. Ik hoorde overal om me heen dat ze via uitzendbureau Ammi Zorg zonder diploma werkten. Ik was op zoek naar werk en heb me daarom daar ook gemeld.’ 

De persoon in kwestie werkte voor hij als zorgverlener aan de slag ging als pakketbezorger. Hij had geen enkele opleiding of werkervaring in de zorg, maar kon via Ammi Zorg op uitzendbasis aan de slag bij zorginstellingen Pluryn en Siza. Toen hij zich later als zzp’er bij een ander zorguitzendbureau aanmeldde, doken er een vals cv en een vals diploma van hem op.

De verdachte vertelde deze valse papieren nooit zelf te hebben aangeleverd. Wie dan wel? ‘In die tijd probeerden mensen op andermans naam te werken. Dat gebeurde veel in Arnhem.’

Zijn advocaat wees erop dat het mailadres waarmee de valse papieren zijn verstuurd niet van zijn cliënt was. ‘Wellicht dat Ammi Zorg hier een belang bij heeft gehad.’ Omdat niet bewezen kan worden dat de verdachte zijn valse papieren zelf heeft aangeleverd, werd hij vrijgesproken.

Verdachte uitzendbureaus

Follow the Money en Pointer ontdekten dat Ann-Zorg en Ammi Zorg zelf inmiddels ook strafrechtelijk worden onderzocht in verband met valse diploma’s en valse VOG's. 

Ammi Zorg werd in 2006 opgericht door de nu 51-jarige Jamal A. Het bedrijf zendt personeel uit bij tientallen grote zorginstellingen, van jeugdzorg tot tbs en van ouderenzorg en verslavingszorg tot de ggz.  

Follow the Money en Pointer hebben Ammi Zorg benaderd met vragen over de controle op diploma’s en de financiën. Het bedrijf koos ervoor om niet inhoudelijk te reageren.  

Ann-Zorg startte in 2017 als zorgbedrijf en biedt hulp aan een complexe groep cliënten. Zij hebben verslavingsproblemen, psychiatrische problemen of zijn dakloos. Ook cliënten met integratie- en inburgeringsproblemen krijgen er zorg zoals begeleid en beschermd wonen, dagbesteding en thuisbegeleiding. 

In 2018 zendt Anoire R. voor het eerst personeel uit, bij jeugdzorginstelling Koraal.

Verdachte Younes El K. werkte gedurende enkele maanden bij Koraal op een woongroep met zeer kwetsbare jongeren, waar hij onder andere activiteiten begeleidde. ‘Het was geen moeilijk werk in mijn ogen,’ vertelde hij op zitting. ‘Je moest cliënten aansturen. Er kwam wel een stukje agressie bij kijken, maar daar had ik een cursus voor gedaan.’ 

Een andere verdachte, Hassan B., werkte in loondienst bij Ann-Zorg zelf. Hij geeft toe dat hij in 2019 voor 500 euro een diploma kocht op diplomakopen.nl. ‘Voor de kick en om te showen aan vrienden.’ Hij legde het diploma in zijn postvakje bij Ann-Zorg. Hij heeft er geen verklaring voor dat het OM dit diploma na de inval op de computer van Ann-Zorg vond. 

De rechter veroordeelt B. tot een taakstraf van 60 uur. El K. wordt vrijgesproken, omdat niet bewezen is dat hij betrokken is bij het verstrekken van het vals diploma. 

Een derde verdachte die ook bij Koraal werkte kwam niet opdagen bij de rechtbank en werd veroordeeld tot een taakstraf van 120 uur.

Achtervolgd door verleden

Anoire R. verkocht Ann-Zorg in 2019 voor een symbolisch bedrag aan een nieuwe eigenaar, maar bleef er wel werken. Deze huidige eigenaar ontkent tegenover Follow the Money en Pointer iedere betrokkenheid bij fraude. Ann-Zorg stelt alle diploma’s en VOG's te checken. Volgens de eigenaar draait deze zaak niet om valse diploma’s, maar om het verleden van zijn voorganger. 

Anoire R. werd ervan verdacht in 2013 lid te zijn geweest van een Arnhems jihadnetwerk, zo schreef NRC destijds. Dat was in een periode dat veel jonge Arnhemse jihadstrijders richting Syrië vertrokken. Volgens het dagblad gaf R. twee jonge strijders Arabische lessen via zijn islamstichting Omar Al Khattab.

In 2017 werd de zaak geseponeerd. R. benadrukt zijn onschuld: ‘Justitie heeft jarenlang invallen bij mij thuis gedaan. Er is niets gevonden. Ik heb niets gedaan.’ 

‘Zorgaanbieders brengen de patiëntveiligheid in het geding’ 

Na het sepot richtte R. Ann-Zorg op. Als bestuurder was hij destijds eindverantwoordelijk voor de gang van zaken bij Ann-Zorg. Toch geeft hij aan dat hij niets van valse diploma’s in zijn bedrijf wist. Het uitzendwerk ging buiten hem om. ‘Ik had daar een planner voor aangesteld. Iemand die ik heb leren kennen bij mijn vorige werk in een callcenter. Hij vroeg of ik werk had en vervolgens maakte ik hem als planner verantwoordelijk voor deze klus,’ verklaart R. 

De planner reageert tegenover Follow the Money verbaasd op deze beschuldiging. Volgens hem was de directie verantwoordelijk voor het checken van de diploma’s: R. dus.

Reacties Zorginstellingen: ‘Dit had niet mogen gebeuren.’

Het strafrechtelijk onderzoek tegen Ammi Zorg en Ann-Zorg moet antwoord geven op de vraag hoe de valse diploma’s precies in omloop kwamen. Maar zelfs als blijkt dat de twee bedrijven hier een kwalijke rol in hebben gespeeld, zijn het nog altijd de zorginstellingen die eindverantwoordelijk zijn voor het personeel dat zij inzetten. 

Follow the Money en Pointer vroegen tien van de dertig instellingen die volgens de website van Ammi Zorg zaken doen met het zorguitzendbureau naar hun ervaringen met het bedrijf. De instellingen zeggen nooit valse diploma’s te hebben ontdekt of doen daar geen uitspraken over. 

Zorginstelling Pluryn laat weten: ‘Bemiddelingsbureaus of uitzendbureaus moeten zzp’ers zelf screenen. Omdat wij eindverantwoordelijk blijven, voeren we wel periodiek controles uit.’ De instelling had geen contract met Ammi Zorg en is verrast dat een uitzendkracht via Ammi Zorg ongediplomeerd heeft gewerkt. ‘Dit had niet mogen gebeuren. We doen ons uiterste best om een dergelijke situatie te voorkomen.’ De woordvoerder van Pluryn zegt dat mogelijk een van hun locaties incidenteel personeel bij Ammi Zorg heeft ingehuurd. ‘Inmiddels werken we op alle locaties met gecontracteerde partijen met wie duidelijke afspraken zijn gemaakt,’ aldus de woordvoerder.  

Meerdere instellingen controleren diploma’s van uitzendkrachten en zzp’ers alleen steekproefsgewijs. Het is uiteindelijk de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd die de zorginstellingen hierop moet controleren. Die stelt dat een steekproef niet voldoet. ‘Zorgaanbieders lopen een ernstig risico als ze niet elke medewerker controleren. Ze brengen hiermee de patiëntveiligheid in het geding,’ aldus de woordvoerder van de inspectie.’

Siza en Koraal wilden niet reageren.