Zes miljoen euro. Dat is volgens het Openbaar Ministerie het voordeel dat Volkswagen-importeur Pon haalde uit het jarenlang omkopen van ambtenaren die verantwoordelijk waren voor een van de grootste wagenparken van Nederland. Het familiebedrijf uit Leusden liet volgens Justitie jarenlang meer dan 100 duizend euro aan giften vloeien naar ambtenaren van politie en Defensie die zich bezighielden met het wagenparkbeheer en de aanbesteding van dienstauto’s. De smeermiddelen varieerden van Middellandse Zee-cruises tot setjes winterbanden, kortingen op onderhoud en gunstige (privé)-leasetarieven.

De smeermiddelen varieerden van Middellandse Zee-cruises tot gunstige leasetarieven.

Strafrechtelijke vervolging weet Pon te voorkomen door een schikking met Justitie van 12 miljoen euro, zijnde het dubbele van het verkregen voordeel. Vorige week bracht Justitie de deal naar buiten in een persbericht, waaruit onder meer naar voren komt dat de omkoping heeft plaatsgevonden in de periode 2001-2011 en dat er sprake is van een ‘wederrechtelijk verkregen voordeel’ van 6 miljoen euro. De spiegeltjes en kraaltjes hebben de autoleverancier Pon dus – quid pro quo – 6 miljoen opgeleverd. Hoe men tot dit bedrag is gekomen, wordt echter niet duidelijk gemaakt. ‘De berekening kan ik niet specificeren, daar wordt verder geen info over verstrekt,’ laat een woordvoerder van het Openbaar Ministerie desgevraagd weten.

‘Peanuts’

Partijen in de automotivewereld noemden het genoten voordeel van 6 miljoen direct na de bekendmaking al ‘peanuts’. Het bedrag van de schikking is sowieso makkelijk behapbaar voor het Pon-concern, met zijn jaaromzet van bijna 7 miljard euro en nettowinst van 141 miljoen in 2015. Ook voor de familieaandeelhouders, zoals Wijnand Pon (1,7 miljard euro volgens Quote 500), heeft een lagere dividenduitkering weinig impact.

Bovendien is het bedrag zeker klein bier zodra je het afzet tegen de megacontracten die Pon de afgelopen jaren wist te verwerven bij politie en Defensie.

Doorgestoken kaart

Zo wist Pon in 2006 een stevig contract te winnen voor de levering van 6.700 herkenbare politieauto’s. De berekende prijzen worden niet vrijgegeven maar uitgaande van een gemiddelde prijs van 30.000 euro zou dat al een order van 200 miljoen euro inhouden. Maar de werkelijk grote klapper kwam in 2010. Pon wist toen een megacontract binnen te slepen van 12.000 politievoertuigen gespreid over een periode van acht jaar.

Deze aanbesteding, bekend onder de projectnaam LAPV 2010, vormde de katalysator van het strafrechtelijke onderzoek naar de relaties van leverancier Pon met ambtenaren van politie en Justitie. Wat bleek: in tegenstelling tot voorgaande jaren werd een totaalpakket aanbesteed, dus álle soorten politievoertuigen, inclusief de (prijzige) installatie van de lichtbalken, politie-apparatuur en signalering. Opmerkelijk: er was maar één inschrijver: Pon – aangezien alle andere merken niet kónden voldoen aan alle gestelde eisen.

Per 1 januari 2011 mocht Pon daarom 8 jaar lang alle onherkenbare politieauto’s, alle herkenbare voertuigen, het onderhoud én alle bijbehorende inbouwwerkzaamheden van politieapparatuur, lichtbakken en zwaailichten verzorgen. De gecommuniceerde contractwaarde: 500 miljoen euro, over acht jaar.

Contractwaarde: 500 miljoen euro over acht jaar

Justitie laat in de schikking in het midden of de omkoping van Pon heeft geleid tot de gunning van dit megacontract. Een ingewijde was daar echter eerder tegen Follow the Money stellig over. ‘Het was vanaf het begin doorgestoken kaart. Er zou naar Volkswagen toegeschreven worden omdat mensen in het projectteam dit wilden. Dit was alom bekend in de wandelgangen. De truc met alle types voertuigen en de volledige uitrusting was een hele duidelijke: alleen Volkswagen kon dat,’ aldus de medewerker, die ten tijde van de aanbesteding nog werkzaam was bij de inkooporganisatie van de politie.

Aan de lage kant

Wat heeft het megacontract uiteindelijk opgeleverd? Door alle commotie werd in september 2014 het achtjarige contract na vier jaar al opgezegd, maar dankzij een overbruggingscontract plus een recente verlenging daarvan, is de einddatum nu 1 januari 2018. Pon heeft daarmee slechts één contractjaar verloren waardoor – uitgaande van 500 miljoen lineair over acht jaar – er dan mogelijk 437 miljoen euro is gegenereerd. Het totaal berekende voordeel van 6 miljoen, afgezet tegen een omzet van 437 miljoen euro, betekent dat de winstmarges op het contract 1,4 procent zouden inhouden.

‘Dat lijkt me nogal aan de lage kant. Ik denk niet dat Pon het daarvoor heeft gedaan,’ zegt een voormalig senior accountmanager large accounts lachend door de telefoon. De accountmanager, die anoniem wil blijven, was destijds voor een ander groot automerk in de omstreden aanbesteding afgehaakt. ‘Inschrijven met ultralage marges kwam wel eens voor “om maar mee te doen”, maar als er gunstige omstandigheden zijn, dan probeer je een winstmarge boven de 5 procent te halen.’ Dat zou dan al neerkomen op een voordeel/winst van bijna 22 miljoen euro.

Plus: concurrentievoordeel

Daarbij komt nóg een voordeel om de hoek kijken: hofleverancier Pon heeft zeven jaar ervaring kunnen opdoen met het leveren én ombouwen van politievoertuigen. Dat levert een leercurve op die uniek is in de branche. Andere automerken en opbouwbedrijven hebben die zeven jaar stilgestaan, terwijl Pon een concurrentievoordeel opbouwde. De mensen van Pon konden hun werkprocessen naadloos afstemmen op de levering en ombouw van politievoertuigen. 

Monteurs kennen de politievoertuigen inmiddels door en door, er kwam onderhoudservaring bij en Pon kon investeren in én jarenlang afschrijvingen doen op essentiële apparatuur. Andere merken daarentegen zullen bij een nieuwe aanbesteding bij nul moeten beginnen. ‘Door de verlenging kan Pon steeds meer zijn voorsprong en kennis opbouwen voor de nieuwe aanbesteding. Het zal me niet verbazen als zij dadelijk het grootste perceel weten binnen te halen,’ verzuchtte dit jaar al een potentiële deelnemer.

Pon heeft zeven jaar ervaring, andere merken moeten bij een nieuwe aanbesteding bij nul beginnen

Zelf heeft Pon bovendien al uitvoerig de nieuwe Volkswagen Touran (type 3) kunnen uittesten als noodhulpvoertuig. Dit model kwam vorig jaar uit en is inmiddels door de politie in een batch van 300 stuks aangekocht. Een stevige order: een voormalige ombouwer rekende eerder voor dat per politievoertuig de opbouwwerkzaamheden  – inclusief toebehoren van verlichting, signalering en politiestrepen tot de verbandtrommel aan toe – alleen al zo'n 17.000 euro belopen. Een klus die binnen het Pon-concern wordt uitgevoerd door opbouwbedrijf Modiforce. Daar komen nog de kosten bij van de ‘kale’ auto à 30.000 euro. Een order dus van grofweg 14 miljoen euro.

Het voordeel is dat dit nieuwe Volkswagenmodel al helemaal geschikt is gemaakt voor gebruik als politievoertuig. Standaardvoorzieningen waarover politiemensen eerder klaagden zijn er al uitgehaald, zoals het zelfremmende systeem, waar burgers blij mee zijn, maar dat actief politiewerk onmogelijk maakt. Bij de nieuwe aanbesteding kan dit voertuig zo voorgereden worden als prototype. Terwijl andere inschrijvers van scratch een prototype politieauto moeten ontwikkelen om te mogen meedingen. Een exercitie waarvan de kosten volgens de eerder in dit artikel geciteerde accountmanager al snel richting de 50 duizend euro gaan.

Nog een bijkomend mazzeltje voor Pon is dat na afloop van het huidige politiecontract, dus na 1 januari 2018, nog wat extra omzet zal binnendruppelen. ‘De daksets, de aansturing ervan, de signalering die is ingebouwd door Modiforce zal ook in de volgende contractperiode hergebruikt en onderhouden moeten worden,’ laat een politiemedewerker weten.

Topje van de ijsberg

Die 6 miljoen euro winst voor Pon is dus al met al aan de lage kant. En dan is er alleen nog maar gekeken naar één groot contract. ‘Die schikking voelt voor Pon alsof ze een tientje op tafel moeten leggen, want ze hebben natuurlijk veel meer verdiend,’ zegt een medewerker van een opbouwbedrijf dat voor 2010 jarenlang politievoertuigen ombouwde. Furieus is hij, maar met het oog op de komende aanbesteding wil hij alleen anoniem reageren. ‘Ze hebben politiemensen omgekocht en wat ze nu doen is voor 12 miljoen Justitie omkopen.’

Pon verwijst in een reactie naar zijn persbericht waarin het concern benadrukt dat 'in het strafrechtelijke onderzoek niet is vastgesteld dat door individuele giften orders zijn verkregen of aanbestedingen zijn gewonnen.'