In de Amsterdamse Schinkelbuurt, naast het Vondelpark, ontvangt een man uit Venezuela begin 2015 een opmerkelijk telefoontje. Bij het Marriott hotel, vlakbij het Leidseplein, wacht een koffer geld bestemd voor Mexico, laat een Spanjaard genaamd Ramon Castán Serres hem weten.

Kort daarop spreken de twee af bij het hotel. Er volgt een uitleg over hoe het geld verborgen moet blijven voor de douane. Castán Serres stopt de Venezolaan een ‘token’ toe, een soort betaalbewijs dat in het ondergronds bankieren wordt gebruikt, en overhandigt hem het geld. Ze vertrekken naar Schiphol, waar de Venezolaan – na wat ontspanning in de Privium lounge – zijn vlucht wil pakken. 

Maar de marechaussee staat klaar om hem te onderscheppen. Al langer bevinden Castán Serres en zijn kompanen zich in het vizier van de opsporingsdiensten, nadat zij zich in de maanden daarvoor schuldig maakten aan de smokkel van een grote som geld. Miljoenen euro’s, gepropt in reiskoffers en tassen, wisselden op parkeerplaatsen en bij hotels door heel Amsterdam van eigenaar. De bestemming: het Centraal-Amerikaanse land Panama, waar Castán Serres bedrijven heeft. 

Na de arrestatie volgen in zowel Nederland als Panama huiszoekingen. Bij een handlanger in Amsterdam worden onder andere diverse soorten drugs, een precisieweegschaal en verzegelbare plastic zakjes gevonden. Op in beslag genomen telefoons worden berichten over de smokkel aangetroffen, waarin onder andere Milaan en Mexico worden genoemd. 

Later zullen een aantal smokkelaars verklaren dat ze het geld voor een beloning van enkele duizenden Amerikaanse dollars van Amsterdam naar Latijns-Amerika moesten brengen.

Een byzantijns web

Castán Serres wordt een paar maanden later door de rechtbank van Noord-Holland veroordeeld tot vierenhalf jaar cel. Wat de Nederlandse autoriteiten dan nog niet weten, is dat de arrestatie een puzzelstukje zal zijn in een grootschalig Spaans politieonderzoek naar een tot dan toe vrijwel onbekende bank waar Castán Serres rekeninghouder is. Het gaat om Bandenia, een netwerk aan brievenbusfirma’s, dat zich bezighoudt met het witwassen van crimineel geld wereldwijd. 

Om dit voor elkaar te boksen liepen de gelden van Bandenia via verschillende Europese banken, waaronder de Spaanse tak van het Nederlandse ING. Bij ING hield het netwerk diverse rekeningen aan voor zowel zakelijke klanten als consumenten. 

Dit feit bewoog het Spaanse Openbaar Ministerie om over te gaan tot een strafrechtelijk onderzoek naar de bank. Maar ook bij het OM, zo bevestigen ingewijden, was niet gerekend op de schaal van het netwerk waaruit het zwarte geld afkomstig is. 

Bandenia blijkt een byzantijns web van brievenbusfirma’s te zijn met activiteiten en klanten in onder andere Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, Bosnië, Kroatië, Montenegro, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Iran. Onder toeziend oog van het bancaire systeem, en met rekeningen bij diverse Europese systeembanken, bedient het sinds 2003 de crème de la crème van de georganiseerde misdaad.

Diverse justitiële bronnen met kennis van de zaak verklaren dat de bank inmiddels is overgenomen door Italiaanse criminelen. Die hebben grote ambities: ‘De Italianen hebben er een wereldwijde organisatie van gemaakt om hun geld wit te wassen en te verplaatsen.’

Criminelen met grote ambities

Voor een internationaal netwerk van bedrijven dat naar eigen zeggen alleen al in het Verenigd Koninkrijk meer dan 30 miljard euro in beheer heeft, is het Britse kantoor waar Bandenia huist bescheiden. Het hart van het netwerk bevindt zich sinds enige jaren in een zijstraat van de Londense wijk Covent Garden, in een kleine kantoorruimte boven een tapasbar. Hier staan sinds 2021 honderden bedrijven ingeschreven die verbonden zijn met wat het gerechtshof van Madrid omschreef als een witwasoperatie op 'industriële' schaal. 

Naast witwassen heeft Bandenia zich, volgens het gerechtshof, schuldig gemaakt aan het verlenen van bancaire diensten aan een fraudeur die de Belgische staat voor een miljard aan misgelopen btw heeft getild en mag het de Spaanse ‘Koningin van de Cocaïne’ tot haar klanten rekenen.

Bandenia’s eerste filiaal werd in 2003 niet ver van het huidige kantoor opgericht. BBP Bandenia PLC was het zaadje dat in de jaren daarna zou uitgroeien tot een boom van zeker 450 brievenbusfirma’s en lege vennootschappen gelieerd aan het netwerk in twaalf jurisdicties over de hele wereld. Het doel van tientallen hiervan, aldus een Spaans onderzoeksdossier: bancaire diensten aan criminele klanten verlenen. 

Tegenover de buitenwereld gedraagt Bandenia zich als een legitieme financiële dienstverlener. Het beweert over een bankvergunning te beschikken, neemt personeel aan en dient (soms) netjes jaarverslagen in. Ook gaf Bandenia rekeningnummers en bankpapieren aan klanten, net als reguliere banken doen. 

De bank werft wereldwijd klanten en heeft diverse gelikte websites. Daarop is niet te lezen dat het netwerk onder meer wordt geleid door veroordeelde fraudeurs, Servische mensenhandelaren en advocaten die onderzocht zijn wegens het verlenen van steun aan de Italiaanse maffia. Oprichter en CEO is de Spaanse José Artiles Ceballos.

ING als springplank naar de bovenwereld

Kort na de oprichting gingen de zaken voor de wind en Bandenia vertakte zich naar het Europese vasteland: het vond vaste grond iets ten noorden van Madrid, in Las Rozas. 

In Spanje kreeg Bandenia vleugels. Hier lukt het om vanaf 2009 diverse rekeningen die normaal bedoeld zijn voor zowel zakelijke klanten als consumenten te openen bij twee kleinere Spaanse banken en bij de Spaanse tak van de ING. 

Bandenia onderhield diverse ‘omnibusrekeningen’ waarbij het geld van klanten intern bij Bandenia op één hoop kwam te liggen en zij via dezelfde rekening gezamenlijk bankieren. Zo zag de grotere bank alleen Bandenia als directe klant en bleven de ware klanten buiten het zicht. 

Via deze rekeningen werden, volgens een Spaans onderzoeksdossier, ‘gelden elektronisch overgeschreven naar extraterritoriale banken of bedrijven [..] gevestigd in plaatsen waar het bank- en bedrijfsgeheim sterk genoeg is om de traceerbaarheid van het geld te verliezen,’ zoals Hong Kong, Luxemburg of Zwitserland.

‘Als je drugs of wapens koopt om te verhandelen, dan moet je die kunnen betalen’

Door kleine bedragen in contanten bij de ING en de twee Spaanse banken te storten, waste Bandenia via deze rekeningen tussen 2009 en 2015 miljoenen aan crimineel geld wit. Volgens een Spaans onderzoeksdossier in handen van Follow the Money gaat het voor de periode juni 2012 tot februari 2015 om minstens 12 miljoen euro.

Een jaar later, in 2016, startte in Nederland een groot strafrechtelijk onderzoek tegen de ING. Vanwege de gebrekkige controle op dubieuze transacties werd de bank verweten ‘jarenlang en structureel’ de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) te overtreden. Dit resulteerde in 2018 in een recordboete en ontneming van 775 miljoen euro. 

ING-topman tussen 2013 en 2020 was Ralph Hamers, die eind maart aan de kant werd gezet bij de Zwitserse bank UBS. Hij wordt persoonlijk vervolgd in deze zaak. Hamers heeft, aldus het hof, 'de aanmerkelijke kans aanvaard dat verboden gedragingen zich zouden voordoen’. 

Eind 2022 onthulde Follow the Money dat het Spaanse Openbaar Ministerie momenteel onderzoek doet naar de ING wegens de faciliterende rol die de bank voor Bandenia heeft gespeeld. Het Spaanse OM stelt dat het voldoende aanwijzingen heeft dat de ING zich niet aan haar eigen anti-witwasbeleid hield. 

Koningin van de cocaïne

Zodra het illegale geld, met behulp van banken als de ING, op de juiste plaats aankomt, kan het gemakkelijk zijn weg vinden naar de bovenwereld. Artiles Ceballos, de Bandenia-oprichter, kocht via zijn rekeningen bij de ING bijvoorbeeld een dure Mercedes. Maar vanuit de coulissen keek de Spaanse politie toen waarschijnlijk al mee.

De Spaanse opsporingsdiensten kwamen namelijk verschillende mensen op het spoor die rekeninghouder waren bij de voor hen tot dan toe onbekende bank, onder wie een drugshandelaar die de bank gebruikte om haar Colombiaanse leveranciers te betalen. 

Deze handelaar, de 51-jarige Ana Cameno Antolín, komt van goeden huize en stond in haar jeugd bekend als ‘een deftig meisje op een Harley-Davidson’. Maar ze werd berucht in Spanje onder de naam ‘La Reina de la Coca’: de koningin van de cocaïne. In 2014 werd ze gearresteerd, waarbij er in haar huis om en nabij de honderd kilo cocaïne werd gevonden. 

Cameno Antolín was toen al geen onbekende voor de politie. De ‘matriarch’ van de Spaanse cocaïnehandel werd in 2011 al eens gearresteerd. Destijds namen de opsporingsdiensten driehonderd kilo cocaïne, twee miljoen euro in contanten en genoeg apparatuur voor de bouw van het grootste cocaïne-lab van heel Europa in beslag. Vorig jaar werd ze nogmaals veroordeeld tot zestien jaar gevangenisstraf voor witwassen en drugshandel.

Blijkens justitiële documenten in handen van Follow the Money liepen ook haar gelden bij het filiaal van Bandenia dat bij de ING en het tweetal Spaanse banken bankierde. Dit was reden voor de Spaanse opsporingsdiensten om, na de arrestatie van Antolín, ook een strafrechtelijk onderzoek te openen naar Bandenia zelf. 

En met succes: in 2017 kreeg het kantoor van de bank in Madrid onverwachts bezoek van de Spaanse opsporingsdiensten. Een van de rekeninghouders die bij die doorzoeking werd aangetroffen? Castán Serres, de in 2015 in Nederland gearresteerde smokkelaar. Hij had drie rekeningen bij de bank in verschillende valuta. Ook is er veelvuldig contact geweest tussen Bandenia, Bandenia-oprichter Artiles Ceballos, en een Panamees bedrijf van Castán Serres. 

Uit het onderzoek bleek dat Castán Serres voor een opdrachtgever werkte en dat hij op commissiebasis mensen zocht die tegen een vergoeding geld naar Mexico wilden brengen. Maar wie die opdrachtgever was – de bank, Cameno Antolín of iemand anders – werd niet duidelijk. In de maanden voor zijn arrestatie in Amsterdam smokkelde hij, blijkens documenten in handen van Follow the Money, meer dan 34 miljoen euro vanuit Nederland naar Latijns-Amerika, waarvan hij 2 procent kreeg uitbetaald voor zijn diensten.

‘Een perfect gedefinieerde criminele organisatie’

Maar de autoriteiten vonden meer. Behalve Castán Serres en de Spaanse cocaïnekoningin bleek een lid van de georganiseerde misdaad in Belgisch-Limburg klant van Bandenia. Ook stuitte de opsporingsdienst op betalingen van de bank aan een Spaanse advocaat die mogelijk diep verstrikt is geraakt in mensenhandel en illegale prostitutie. 

Ten slotte bleek ook een voormalig minister van Economische Zaken van Zuid-Soedan rekeninghouder bij de bank. Volgens het Spaanse onderzoeksdossier verstrekte Bandenia de minister een lening ter waarde van een miljard euro. Enkele weken nadat de minister deze lening afsloot, werd hij uit zijn ambt gezet vanwege onregelmatigheden in zijn budget en een vermiste acht miljoen euro.

‘Het crimineel verkregen geld moet worden witgewassen,’ vertelt een bron binnen de Spaanse politie. ‘En als je drugs of wapens koopt om te verhandelen, dan moet je die kunnen betalen. Bandenia wast niet alleen wit. Bandenia zorgt ook voor de documentatie en bedrijfsstructuren die daarvoor nodig zijn.’ 

In totaal identificeerde de Spaanse justitie minstens 253 klanten, waarvan de meesten uit het criminele milieu, als rekeninghouder bij het Spaanse filiaal van Bandenia. Daarnaast bleek dat de bank miljoenen heeft ontvangen van klanten in Iran, een land waartegen sinds 2010 strenge financiële sancties gelden.

‘Het is een offshore-entiteit die illegaal opereert met een frauduleuze vergunning’

Bandenia leek vanwege de dubieuze klandizie na de inval ten dode opgeschreven. Oprichter Artiles Ceballos werd in 2017 tijdens de inval bij Bandenia in Madrid samen met enkele topmannen van de bank gearresteerd en wacht momenteel zijn vonnis af. Eerder werd hij veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf wegens het witwassen van drugsgeld in opdracht van Cameno Antolín.

Niet voor niets omschrijft de Spaanse onderzoeksrechter Bandenia in zijn onderzoeksrapport als ‘een perfect gedefinieerde criminele organisatie’, vanwege de jarenlange dienstverlening aan malafide klanten en het gebruik van legitieme banken om geld de bovenwereld in te krijgen.

Valse vergunningen

Bandenia liet geldbedragen lopen via rekeningen bij ten minste negen andere toonaangevende Europese banken, waaronder het Spaanse Santander en de Kroatische Vaba Bank. Ook hebben het Britse Barclays en HSBC gelden overgeschreven naar rekeningen van Bandenia, blijkt uit documenten in handen van Follow the Money.

De bank beschikt naar eigen zeggen over erkende bankvergunningen. Ook bemachtigde Bandenia enkele tientallen Swift-codes. Deze referentiecodes vertegenwoordigen financiële dienstverleners en zijn nodig om aan het internationale betaalverkeer te kunnen deelnemen. 

De vraag blijft: hoe slaagt deze illegale bank er al bijna twintig jaar lang in om vrijwel ongehinderd geld door het Europese banksysteem te sluizen? Het antwoord ligt deels bij de internationaal erkende bankvergunningen die Bandenia zou hebben. 

De bank beweert onder andere dat zij over een bankvergunning beschikt van ‘het autonome eiland Mohéli’, een van de Comoren-eilanden nabij Mozambique. De autoriteit financiële markten van het eiland zou die hebben verstrekt. Saillant detail: Mohéli heeft geen autoriteit financiële markten. 

De echte toezichthouder, de Centrale Bank van de Comoren, laat desgevraagd weten dat geen enkele bank of bedrijf met de naam Bandenia een bankvergunning heeft op de eilandengroep. Bandenia is ‘nooit goedgekeurd’ door de Centrale Bank. En, voegt de toezichthouder toe: ‘Het is een offshore-entiteit die illegaal opereert met een frauduleuze vergunning.’

Wel verkreeg Bandenia in 2015 een offshore-bankvergunning van Dominica, maar drie jaar later verloor het die weer. Claudius Lestrade, directeur van de Financial Services Unit van het Dominicaanse ministerie van Financiën, zegt: ‘De activiteiten waren volledig offshore. Banken doen namelijk geen zaken op Dominica. Hoewel het bedrijf hier wel is opgericht, had het daarnaast slechts een vergunning om zaken te doen in het buitenland.’ 

Hij voegt toe dat de vergunning van Bandenia in 2018 is ingetrokken omdat het zich niet aan de wettelijke verplichtingen hield, en omdat het sowieso geen activiteiten had op het eiland.

Een andere verklaring voor Bandenia’s succes is de toegang die de bank zegt te hebben tot het internationale Swift-systeem. In oktober van 2017 sleepte Bandenia zelfs een Swift-code binnen die de organisatie volledige toegang biedt tot het interbancaire berichtennetwerk van Swift. Zo kon de bank formeel communiceren met onder andere de ING over de geldovermakingen. Volgens justitiële bronnen dichtbij met kennis van de zaak zijn deze Swift-codes de ‘sleutel’ tot de witwasactiviteiten van de bank.

Een woordvoerder van Swift zegt desgevraagd dat de code die Bandenia bezat, die toegang verschaft tot het berichtennetwerk, ‘volgens de criteria en regels van Swift is gedeactiveerd nadat deze zijn Britse banklicentie had verloren.’ Hieraan voegt hij toe dat niet Swift maar de ‘bevoegde nationale autoriteiten en regelgevers in de rechtsgebieden waar ondernemingen gevestigd zijn’, verantwoordelijk zijn voor de controle van en het toezicht op de codes.

Gemiste signalen 

Niet dat er door de jaren heen geen signalen zijn geweest dat er iets mis was met Bandenia. Al in 2012 publiceerde de Britse financiële toezichthouder een waarschuwing voor mogelijke oplichting door de bank. Overigens gaf diezelfde toezichthouder Bandenia in 2017 toch toestemming om als kredietverstrekker voor consumenten te opereren. 

Ook een kritische inspectie van de jaarverslagen had bellen kunnen doen rinkelen. De jaarverslagen van Bandenia’s Britse tak zijn in de periode tussen 2011 en 2016 goedgekeurd door een accountantskantoor dat al jaren niet meer bestond. Ook blijken de jaarverslagen van de bank grotendeels vervalst – Bandenia plagieerde de jaarverslagen van onder andere de Japanse multinational Hitachi en de Britse Metro Bank.

Toch wist de bank jarenlang te ontsnappen aan het toezicht van de banken waarmee zij zaken deed. Zo kon Bandenia, zonder over een Spaanse bankvergunning te beschikken, toch meedoen aan het internationale financiële verkeer middels haar rekeningen bij de ING, Caixa en Ibercaja.

Het ‘commerciële’ gezicht van de bank

Ondanks de controverse rond de bank is het netwerk aan brievenbusfirma's vandaag de dag nog steeds actief. Sterker nog, dat breidt uit. Sinds 2017 heeft de top van Bandenia honderden nieuwe bedrijven opgericht, het gros in het Verenigd Koninkrijk.

Oprichter Artiles Ceballos geeft op papier nog steeds leiding aan zo’n 150 Britse holdings, ondanks zijn eerdere veroordelingen. Voor onderzoekers binnen de Britse en Spaanse opsporingsdiensten is dat reden om te vermoeden dat het niet langer Artiles Ceballos en consorten zijn die bij Bandenia aan de touwtjes trekken. 

Hoewel er geen bewijs is dat de honderden nieuwe bedrijven ook schuldig zijn aan het witwassen van geld, zegt een Spaanse opsporingsambtenaar dat die vermoedens er wel degelijk zijn. ‘Voor ons was Bandenia een klein tot middelgroot Spaans witwasnetwerk dat werd overgenomen door Italiaanse criminele entiteiten, die er een wereldwijd netwerk van hebben gemaakt om hun geld wit te wassen en te verplaatsen,’ zegt hij. Al langere tijd wordt vermoed dat Artiles Ceballos het ‘commerciële’ gezicht van de bank is geweest, maar dat hij ‘in opdracht van anderen’ handelde.

Een Europese opsporingsambtenaar laat op voorwaarde van anonimiteit weten dat vanwege dit vermoeden bij zowel Europol als het Serious Fraud Office – de Britse FIOD – aan de bel is getrokken met het verzoek om het netwerk te onderzoeken. Tevergeefs: ‘Er was geen interesse.’

Geen commentaar

ING is de strafrechtelijke dans nog niet ontsprongen. Het Spaanse Openbaar Ministerie stelde eind 2022, bij de aankondiging van het onderzoek tegen de bank, dat ‘niet duidelijk is wie tussen 2015 en 2017 verantwoordelijk was voor het witwasbeleid en fraudepreventie’ bij ING Spanje. 

De gelden van Bandenia liepen echter via rekeningen die al jaren eerder – in 2009 – waren geopend bij ING Direct, de digitale tak van de bank. Dit blijkt uit documenten in handen van Follow the Money. Ook hield de ING Bandenia’s rekeningen na de arrestatie van de koningin van de cocaïne in 2015 nog twee jaar open. 

Een woordvoerder van het Nederlandse functioneel parket laat weten dat het feitenrelaas waarop de Nederlandse strafzaak is gebaseerd, zich beperkt tot het beleid van ING Nederland. 

In antwoord op uitgebreide vragen aan de ING zegt een woordvoerder dat de bank geen commentaar geeft op lopende juridische procedures. Wel onderstreept hij dat de bank in alle gevallen vastbesloten is ‘ervoor te zorgen dat bij haar activiteiten alle noodzakelijke protocollen worden gevolgd, zodat misbruik van het financiële systeem wordt voorkomen’.