
FTM verdiept zich sinds 2013 de wijze waarop grote banken in Nederland vele duizenden ondernemers in het MKB met rentederivaten opzadelde. Complexe financiële producten waarvan MKB’ers niet begrepen wat voor schadelijke uitwerking ze konden hebben. Dat had voor vele ondernemers desastreuze gevolgen. FTM drong door tot de kleinste details van deze grote misstand in de financiële sector. De serie artikelen vormt ook het langst lopende dossier op FTM. Lees meer
FTM zat meer dan 3 jaar de banken op de hielen en er ligt nu een oplossing.
Banken verkochten derivaten niet alleen aan woningcorporaties als Vestia, maar ook op grote schaal aan kleine ondernemers waarvan iedereen wist dat zij een verwaarloosbare kennis hadden van complexe financiële producten. Wilden die ondernemers uit het MKB opeens zo graag derivaten als renteswaps afnemen? Nee, ze werden daar in vele gevallen toe gedwongen. Geen renteswap, geen lening, zo luidde een voornaam verkoopargument van de bankiers. Langzaam beginnen de nadelige gevolgen van deze verkooppraktijken duidelijk te worden. De rentederivaten blijken voor duizenden ondernemers het equivalent van wat de woekerpolis ooit voor consumenten waren. De grote vraag is: wat nu? Worden de banken tot de verantwoording geroepen of wordt het probleem vooruit geschoven en moeten benadeelde MKB'ers - net als woekerpolis-slachtoffers - eindeloos wachten op een halfbakken oplossing of zal de rechtspraak een vroegtijdig vonnis vellen? FTM volgt sinds 2013 deze kwestie op de voet en dringt door tot de voornaamste details. Het dossier en de lezers en experts die er in de afgelopen jaren hun bijdrage aan leverden, vormt een rijke bron aan kennis.
De AFM heeft het publiek jarenlang verkeerd ingelicht over wetgeving rentederivaten
Derivatendrama: gedupeerde particulieren, scholen en ziekenhuizen kunnen via de rechter geld terugeisen
Podcast | Hoe de AFM de banken van een onoplosbaar probleem bevrijdde
Hoe de AFM de banken van een onoplosbaar probleem bevrijdde
Schaderegeling derivatendrama: gerechtigheid voor ondernemers of ‘handjeklap met de banken’?
Uitspraak Hoge Raad is doorbraak voor gedupeerde ondernemers in derivatendrama
Podcast | Wettelijk beschermd tegen bancaire wanpraktijken – totdat er schade is
Juridische strijd tussen MKB en de banken is ‘David tegen Goliath’
Wettelijk beschermd tegen bancaire wanpraktijken – totdat er schade is
Podcast | De kredietcrisis van het MKB duurt voort: drieduizend ondernemers wachten nog op definitieve schadevergoeding rentederivaten
Bankenlobby trekt rookgordijn op over rentederivaten
De juistheid van de informatie over rentederivaten van de Nederlandse Vereniging van Banken is twijfelachtig en op zijn minst onvolledig. Dat wringt, nu het moeilijk voor te stellen is dat de lobby zich in zulke zaken vergist.
Bewering #1
'Rentederivaten worden door Nederlandse banken aangeboden om renterisico’s voor MKB ondernemers af te dekken […] Net zoals bij een lening met een vaste rente zetten ondernemingen met een renteswap de variabele rente op hun lening vast' Was het maar waar. De variabele rente wordt niet vastgezet met een renteswap, hoewel het wél zo verkocht is, namelijk als alternatief voor een vastrentende lening. De rente bestaat uit drie componenten: de Euriborrente, de risico- of debiteurenopslag en de liquiditeits- of markttoeslag, al naar gelang het gebruikte jargon. Alleen de Euriborrente wordt vastgezet met een renteswap. De overige twee componenten blijven variabel, want banken eigenen zich het recht toe de opslagen te verhogen, maar vertelden dat er vaak niet bij (zie ook de reactie, waarin de NVB wel spreekt van de kredietopslag, maar niet van de tussentijdse verhoging ervan).De variabele rente wordt niet vastgezet met een renteswap, hoewel het wél zo verkocht isDe verhogingen zijn op grote schaal doorgevoerd sinds de crisis, waardoor banken miljarden extra rente hebben binnengeharkt. De swapconstructie vormt zodoende een groot contrast met een 'gewone' vastrentende lening, die tijdens de gehele looptijd geen mogelijkheid biedt de opslagen tussentijds te verhogen. De stelling dat MKB-ers met een rentederivaat de variabele rente vastzetten, 'net zoals bij een lening met een vaste rente', is in dit licht onhoudbaar.
Bewering #2
'De kosten voor tussentijds openbreken van een lening met vaste rente of een lening met variabele rente in combinatie met een renteswap zijn vergelijkbaar' Dat banken dit beweren is uit het oogpunt van aansprakelijkheid te begrijpen, maar dat wil niet zeggen dat het ook klopt. Door de sterk gedaalde rente hebben veel swapcontracten een zogeheten negatieve marktwaarde, wat betekent dat de klant die van een lening en renteswap af wil, een hoge afkoopsom moet betalen. De bank berekent die som door de misgelopen rente over de resterende looptijd van de lening contant te maken, rekening houdend met een fictieve Euriborrente. De boeterenteberekening bij een gewone vastrentende lening is gunstiger voor de klant en kent een heel andere methodiek, stelt het Kenniscentrum Rentederivaten (KCR), waarin advocaten en financieel specialisten zijn verenigd. 'Dit is appels met peren vergelijken. Op grond van de algemene voorwaarden van banken mag een onderneming jaarlijks boetevrij aflossen - vaak wel 5 tot 10 procent van de oorspronkelijke hoofdsom. Deze boetevrije aflossing brengt de bank in mindering op het bedrag waarover de boeterente betaald moet worden. Het bedrag waarover de bank de boeterente berekent is als gevolg daarvan lager dan het bedrag waarover de negatieve waarde van de swap berekend wordt. Bovendien moet de bank er bij de berekening van de boeterente vanuit gaan dat ze het voortijdig afgeloste bedrag weer kan uitzetten tegen de kapitaalmarktrente ('de vergelijkingsrente'). De opbrengst daarvan moet de bank eveneens in mindering brengen op de te betalen boeterente.' Zo komt de te betalen boete thans in vrijwel alle gevallen op een lager bedrag uit dan de negatieve marktwaarde, stelt KCR. 'Bij een lening van 1 miljoen euro loopt het verschil met de boete – afhankelijk van de resterende looptijd – op tot vele tienduizenden euro's.'Bewering #3
'Een negatieve marktwaarde heeft op zichzelf geen consequenties voor een lopende financiering en is alleen relevant als een ondernemer een financiering met een rentederivaat tussentijds beëindigt' Onwaar. De negatieve marktwaarde van een renteswap telt de bank op bij de bestaande verplichtingen jegens de bank uit hoofde van het krediet, ook wel obligo genoemd. Als de obligo groter wordt dan het bedrag waarvoor de klant onderpand heeft gegeven – zoals dus gebeurt bij negatieve waarde – zal de bank vaak om extra zekerheden vragen (zie bijvoorbeeld pagina 19 onder kopje 'Dekking' van de Algemene Voorwaarden Financiële Derivaten van Rabobank). Sterker nog, zij is daartoe op grond van de wet verplicht (de 'marginverplichting', die ook in optiehandel gebruikelijk is). Ook kan de bank vragen om geld bij te storten, extra af te gaan lossen op de financiering, of de risicotoeslag verhogen, hetgeen de afgelopen jaren veelvuldig gebeurd is. Bij een vastrentende lening spelen al deze problemen niet.Veel ondernemers hebben spijt van de renteswapVandaar dat veel ondernemers spijt hebben van de renteswap. Tegen hun verwachting in moeten ze meer onderpand verschaffen en zijn hun maandlasten flink toegenomen. Terwijl ze dat met een gefixeerde rente juist wilden voorkomen.
Bewering #4
'Als de bank adviseert over een rentederivaat wordt de doelstelling en risicobereidheid van de klant getoetst door de bank' Dat was in ieder geval niet de praktijk, zo constateerde de Autoriteit Financiële markten (AFM) in haar Rapportage Rentederivaten (2013): 'Vaak is uit de dossiers niet te herleiden in hoeverre er door de bank informatie bij de cliënt is ingewonnen [..] Daardoor is het lastig te beoordelen of de aangeboden dienst geschikt is. In veel dossiers is bovendien geconstateerd dat het inventariseren van de doelstelling en risicobereidheid voorafgaand aan de start van de dienstverlening een formaliteit is: bij meerdere banken is de doelstelling namelijk al vooraf ingevuld [...], terwijl de feitelijke invulling van deze doelstelling hier niet altijd mee overeenkomt. In veel dossiers ontbreken gegevens van het initiële dienstverleningsproces. […] Deze matige dossiervorming leidt ertoe dat het voor de AFM moeilijk is om te reconstrueren hoe de dienstverlening precies verlopen is en welke zaken er wel of niet met de cliënt besproken zijn.'lobby heeft luisterend oor van minister: 'rentederivaat kan dus adequaat instrument zijn renterisico’s te beperken.'Ondanks de evidente nadelen die een swaplening heeft ten opzichte van een vastrentende lening, blijft de NVB volharden in haar stelling dat rentederivaten 'nuttige producten' zijn. De lobby heeft daarbij het luisterend oor van minister Dijsselbloem van Financiën die op exact dezelfde dag als NVB haar 'position paper' publiceerde, aan de Kamer schreef: 'Een rentederivaat kan dus […] een adequaat instrument zijn om renterisico’s op langlopende leningen te beperken.' Misschien adequaat voor grote ondernemingen die weten wat ze doen, maar volgens het Kenniscentrum Rentederivaten is een vastrentende lening zonder alle risico's van een derivaat, in nagenoeg alle gevallen een betere keus voor het niet-professionele MKB. Derivaten zijn voor het MKB allesbehalve een nuttig en adequaat instrument gebleken. Financiën is om een reactie gevraagd, maar heeft niet gereageerd.
Bijdragen