De Nederlandse hypotheekschuld, opgepompt door renteaftrek en gretig uitlenende banken, is een probleem geworden. Van DNB-president Knot tot Volkskrant-columniste Renee Braams: van alle kanten klinkt de roep om extra aflossing.

Het aflossen van hypotheekschulden door gezinnen is echter helemaal geen goed idee. Gezinnen die vermogen beschikbaar hebben om af te lossen, kunnen dat geld beter tegen een redelijk rendement op een deposito zetten en betaalde rente blijven aftrekken. Een snelle blik op independer.nl wijst uit dat deze strategie na belasting zeer eenvoudig 80-140 basispunten per jaar moet kunnen opleveren, afhankelijk van belastingschijf en de omvang van het vermogen.

De lobby voor kapitaal
Waarom wordt er dan, ook door banken zelf (bijv FD, 22 dec 2011), zo gepleit voor aflossing? Ik denk dat het antwoord ligt in de nieuwe vermogenseisen die in aantocht zijn. Banken moeten straks een groter deel van hun activa (bijvoorbeeld: hypotheken) met eigen vermogen financieren maar ze lijken geenszins bereid om het eigen vermogen te versterken met aandelenemissies of door lagere dividenden.

Het aflossen van hypotheken door gezinnen die daartoe in staat zijn helpt inderdaad bij het verkorten van de bankbalansen. Maar het helpt helemaal niet bij het werkelijke probleem: dat van de slechte activa. Dat probleem zit namelijk niet in hypotheken die zijn verstrekt aan gezinnen mét vermogen, maar in de leningen, waaronder hypotheken, die zijn verstrekt aan gezinnen (bedrijven, overheden) zónder vermogen (of stevige (belasting)inkomsten). Met andere woorden: door te pleiten voor hypotheekaflossing door relatief welvarende gezinnen proberen de banken het probleem dat ze hebben met veel minder welvarende klanten, voor zich uit te schuiven, ongetwijfeld in de hoop dat deze gezinnen, door inkomensgroei of herstel van de huizenmarkt, over een paar jaar geen probleem meer zijn.

Wel, ik ben een moralist en ik kan alleen maar zeggen: eigen schuld, dikke bult. Het zijn de banken zelf geweest die besloten dat gezinnen zonder buffervermogen hoge aflossingsvrije hypotheken konden krijgen. En het zijn die gezinnen geweest die, wellicht met hun adviseurs, besloten dat het niet nodig was om te sparen voor (gedeeltelijke) aflossing na afloop van het recht op renteaftrek. Dus waarom zouden mensen zoals ik, die wel netjes vermogen opbouwen om na 30 jaar aftrek gewoon af te lossen, moeten bijdragen aan de oplossing van die problemen?

Overigens neem ik het de bankenlobby in het geheel niet kwalijk dat ze probeert om op deze manier de enorme problemen van de sector voor zich uit te schuiven. Evenmin kan het Klaas Knot verweten worden, want het bankenprobleem is ook zijn probleem. En de argumenten van Renee Braams, die niet financieel maar eerder spiritueel van aard zijn, vind ik ergens wel charmant.

Onverantwoorde journalisten
Nee, degenen van wie ik dit echt tegen vind vallen zijn de financieel journalisten. In twee kranten die ik lees (Parool, 12 januari; Volkskrant, 14 december) stonden grote artikelen over het belang van aflossen. Nergens wordt daar de vraag gesteld of aflossen op de hypotheek wel de slimste manier is om vrij beschikbaar vermogen te laten renderen. Een kwaadwillende lezer zou zelfs stevige fouten kunnen aanwijzen. 

Wél prominent aanwezig in beide verhalen: verstandig liquiditeitsadvies van de Vereniging Eigen Huis (los niet af met geld dat je misschien de komende tijd nodig hebt) en tips die zo van de bankenlobby hadden kunnen komen: stort extra geld op fiscaal aantrekkelijke bankspaarrekeningen of in kapitaalverzekeringspolissen. Dat deze producten voor de aanbiedende banken zéér winstgevend zijn wordt nergens vermeld.

Bovendien: door bij te storten in dit soort producten wordt de Nederlandse hypotheekschuld helemaal niet lager. De enige effecten zijn hogere winst bij de banken en lagere belastinginkomsten (door de fiscale vrijstelling). Het lijkt erop dat de bankenlobby de schrijvers van beide artikelen heeft ingefluisterd dat er iets moet gebeuren waardoor de activa dalen (gewoon aflossen) of waardoor de winsten stijgen. 

Het Financieele Dagblad maakt het nog bonter. In de weekendbijlage van 7 januari rekent Huib Koel voor dat je vermogen sneller stijgt als je minder geld uitgeeft. Er staan natuurlijk wel vaker trivialiteiten in de krant, dus dat is geen halszaak. Wel is het frappant dat hij opmerkt dat aflossingsvrije hypotheken vooral bestaan bij de gratie van de renteaftrek, en zijn rekenvoorbeeld begint met de opmerking dat hij het belastingvoordeel daarin buiten beschouwing laat. 

Dat is een gotspe. Op de Nederlandse huizenmarkt is een luchtbel aan het leeglopen. Die luchtbel is opgeblazen door winstbeluste banken en adviseurs, en door huizenkopers met gulden- en eurotekens in hun ogen, maar zij had niet kunnen bestaan zonder het zichzelf versterkende effect op de prijsstijgingen van de hypotheekrenteaftrek. Een journalist die zich voor de kar van banken en adviseurs laat spannen, of de aftrek buiten beschouwing laat, dient door niemand serieus te worden genomen, ook niet door zichzelf. 

Full disclosure: Ik ben vóór een harde ingreep in de hypotheekrenteaftrek, en ik ben me ervan bewust dat ik, als stevige belastingbetaler, zal moeten bloeden als de Nederlandse financiële sector onderuit gaat (of Griekenland en/of de obligatieportefeuille van de ECB – maar dan zal inflatie me misschien een beetje helpen). En ik heb in 2011 maximaal afgelost op het aflossingsvrije deel van mijn hypotheek. Dat kwam door een Renee Braams-achtig argument waar ik de mede-eigenaar van mijn huis en hypotheek niet vanaf wist te brengen. Financieel was het onverstandig, dat weet ik zeker, maar in een democratie moet je soms compromissen sluiten. 

******

Artikel is geschreven door oud-bankier Dusan van Leeuwen.