De strijd om Griekenland

Laten we de belangrijkste gebeurtenissen van het Griekse drama kort doornemen. Sinds een maand heeft Griekenland een nieuwe regering, die een einde wil maken aan de strenge bezuinigingen van de door de Grieken gehate Trojka. De nieuwe premier, Alexis Tsipras van de Syriza partij, gooide direct de knuppel in het eurohok door aan te kondigen dat zijn regering een aantal reeds genomen bezuinigingsmaatregelen zou terugdraaien. Onder meer het opnieuw aannemen van duizenden ontslagen ambtenaren, het verhogen van het minimumloon, het stopzetten diverse privatiseringstrajecten en meer. Ook zei Tsipras de laatste zeven miljard noodsteun uit de bail out-fondsen niet nodig te hebben. Hij wilde een 'overbruggingskrediet' van een half jaar, waardoor partijen de tijd zouden hebben om een nieuw pakket aan hervormingsmaatregelen af te spreken. Dat viel niet goed bij de andere eurozonelanden, vooral niet bij Duitsland, dat het grootste deel van de steun voor zijn rekening moet nemen.

Er was haast bij

Er was haast bij. Op 28 februari hebben de Grieken alweer geld nodig, want dan eindigen de Europese steunkredieten. Beide partijen hadden dus belang bij duidelijkheid op zeer korte termijn. Met name de Griekse minister van Financiën, Yanis Varoufakis, deed van zich spreken. Een wekenlange uitputtende strijd met de Europese instituten (gewoon de Trojka, al mag die van hem zo niet heten), die niet zelden via de (sociale) media gevoerd werd, resulteerde afgelopen vrijdagavond in een verklaring van de eurogroep. Onderdeel daarvan betrof het inleveren van een lijst van voorgenomen hervormingen door de Griekse regering, die uiterlijk maandagavond om 24:00 uur ingeleverd moest worden. De Europese Commissie zou dan vervolgens beoordelen of deze hervormingsvoorstellen voldoende waren voor verlenging van de financiële steun. En de Grieken hébben geleverd, zij het, nu ja, iets na twaalven.

Voorgestelde hervormingen

Wat hebben de Grieken voor hervormingen voorgesteld? Heeft de Commissie de Grieken 'terug in hun hok' of hebben de Grieken juist gekregen wat ze willen? Verreweg de meeste reacties in de media doen de lezer geloven dat de Commissie op alle fronten gewonnen heeft en dat de nieuwe Griekse regering bakzeil heeft gehaald. De Duitse minister van Financiën, Wolfgang Schäuble, dacht afgelopen vrijdag -na afloop van de onderhandelingen - dat premier Tsipras moeite zou hebben om de deal uit te leggen aan zijn thuisfront. Maar klopt dat wel?

Hebben de Grieken bakzeil gehaald of juist niet?

Aan de hand van de lijst met hervormingen van vanochtend, zou je op het eerste gezicht inderdaad zeggen dat de Grieken hebben moeten inbinden en dat Brussel op alle fronten haar zin heeft gekregen. Uit de uitvoerige lijst blijkt dat de Grieken de zaken nu, na vijf jaar, wel grondig willen aanpakken. De lijst bestaat uit 4 hoofdparagrafen: 1. Fiscal structural Policies: De belangrijkste punten hieruit zijn onder meer hervormingen van de btw en sociale zekerheid; ook wordt een hele serie verbeteringen voorgesteld op het gebied van belastinginning, Openbare Financiën, de administratieve organisatie van de overheid, een modernisering van het pensioenstelsel en een betere controle over de staatsuitgaven. Ook wordt het aantal ministeries teruggebracht van 16 naar 10 en gaat het mes in de, nog altijd riante, arbeidsvoorwaarden van de Griekse parlementsleden. 2. Financial Stability: De belangrijkste punten hiervan zijn een heel pakket maatregelen om achterstallige belastingen en premies te innen. Nadrukkelijk wordt daarbij om samenwerking en steun van 'de Europese instituties' verzocht. Wel worden 'kleine wanbetalers' ontzien ('de-criminalise lower income debtors with small liabilities'). Ook wordt de bankensector grondig aangepakt in samenwerking met het HFSF (Hellenic Financial Stability Fund), de ECB en de EC. En er komen maatregelen die de daling van de vastgoedprijzen moet stoppen. 3. Policies to promote Growth: De belangrijkste punten hieruit zijn grondige arbeidsmarkt hervormingen, privatiseringstrajecten en maatregelen die de productiviteit moeten stimuleren, zoals het wegnemen van protectionistische handelsbarrières. 4. Humanitarian Crisis: Maatregelen ter protectie van de allerarmsten, maar wel budgetneutraal en dus in goed overleg met de Europese instituten.

Griekse beloften

Het lijkt er op dat de Grieken voldoen aan de eisen van de Commissie, aangezien zij de voorgenomen privatiseringstrajecten niet willen stopzetten; de verhoging van de minimumlonen slechts 'in overleg' met de Europese instituties zal plaatsvinden en budgetneutraal moet zijn; en er zijn zelfs geen 'rode lijnen' aangebracht met betrekking tot het humaniteitsplan, iets wat toch een cruciale belofte was van Syriza aan de kiezers. Ook belooft de nieuwe Griekse regering om iets te doen aan de corruptie en belastingontduiking in het land en de rijke en gepriviligieerde Grieken aan te pakken en de omvangrijke smokkel van tabak en benzine tegen te gaan waardoor zij veel geld misloopt aan accijnzen. Hervormingen worden doorgevoerd op het gebied van collectieve arbeidsovereenkomsten en arbeidscontracten. Geen wonder dat een belangrijk partijcomité direct na het uitbrengen van de lijst er bij premier Tsipras op aangedrongen heeft hen tot in detail op de hoogte te blijven houden van de ontwikkelingen. Dat comité bestaat uit 50 vooraanstaande leden van de partij, die Tsipras niet kan negeren.

Partijcomité wil tot in detail op de hoogte blijven

Tsipras wil verder investeren in het oplossen van de enorme humanitaire crisis, onder meer door gratis medische zorg voor onverzekerden en werklozen aan te bieden. Ook zouden er huisvestingsgaranties moeten komen voor mensen die uit hun huis dreigen te worden gezet omdat zij hun hypotheek niet meer kunnen betalen. Voor inwoners bij wie de elektriciteit is afgesloten, wordt 60 miljoen euro uitgetrokken. Ook wordt er 750 miljoen euro vrijgemaakt voor voedselsubsidies voor de armen. Hoe de Griekse regering dit allemaal budgetneutraal denkt te kunnen betalen, is nog niet duidelijk, binnenkort komt de regering met een uitgewerkt plan daarvoor.

Gratis geld

Oppervlakkig gezien lijkt het er op dat de Commissie haar zin heeft: Griekenland houdt zich aan de afgesproken en ingezette plannen; tolereert dat de Trojka blijft meekijken en controleren; en, last but not least, er komt alleen een humanitair programma als dat budgetneutraal kan worden ingevuld. Wie wat verder kijkt, kan evengoed denken dat de Grieken hebben gekregen wat ze wilden. Niet alleen hebben ze tijd gewonnen en de financiering van hun failliete boedel veilig gesteld, ze krijgen het geld ook nog eens voor niets, aldus hoogleraar Harrie Verbon, die daarover op zijn blog schrijft: "Het onderhandelingsresultaat betekent namelijk dat door de eurogroep impliciet wordt toegegeven dat de Grieken deze en de vorige ‘leningen’ niet meer hoeven terug te betalen. Zoals we eerder uitlegden zou daarvoor namelijk een primair surplus op de Griekse overheidsbegroting nodig zijn van minstens 4 maar misschien wel 6 tot 10%. De kans dat Griekenland zo’n overschot ooit zou kunnen hebben is nul, zeiden we al, maar nu hoeft het ook niet meer. De uitkomst van de onderhandelingen is namelijk dat Griekenland zijn vereiste primaire surplus mag verlagen tot 3% en zelfs misschien tot 1,5%. De Grieken krijgen dus hun vroegere leningen cadeau." Verbon wijst ons er op dat de Grieken weliswaar formeel geen schulden worden kwijtgescholden, maar stelt, dat er van terugbetalen van de schulden nooit sprake kan zijn als de Grieken slechts anderhalf tot drie procent van hun primaire surplus daarvoor zullen aanwenden. Met andere woorden: ze krijgen de leningen voor nop. Overigens was Verbon niet de enige die kritische kanttekeningen plaatste bij de algemene opinie, dat de Grieken de strijd om de macht verloren hadden. Ook de bekende financieel journaliste Frances Coppola tweette:

OK, I've changed my view. This looks a pretty good result for Greece. — Frances Coppola (@Frances_Coppola) 20 februari 2015

Op haar blog lichtte ze de volgende dag haar 'change of mind' toe: "No union built on fear can survive. So it is not just Greece’s feet that are being toasted. This is a test of the cohesion of the Eurozone and the commitment of all its members to its future." Dat weet het duo Varoufakis en Tsipras natuurlijk ook. Het zal ze vermoedelijk weinig moeite kosten om hun kritisch comité te overtuigen van de benefits van de deal. Bovendien kan Tsipras wijzen op de maatregelen die hij neemt om de corruptie te bestrijden en de privileges van de rijken aan te pakken. Dat laatste is voor zijn geloofwaardigheid als politicus cruciaal, gelet op de campagne die hij gevoerd heeft. Het is volgens veel economen ook de enige manier voor Griekenland om voor de toekomst orde op zaken te stellen in eigen huis.

Beleggers hebben er vertrouwen in

Belangrijkste is misschien nog wel, dat beleggers er in elk geval vertrouwen in lijken te hebben. De Griekse beurs steeg kort na de bekendmaking van de plannen met ruim 7 procent en ook de Griekse rente daalde navenant, zie onderstaande tweet.

Greek asssets rally. #Greece's benchmark index ASE rose 6.50% after open, Greece'y 3yr yields drop 154bps to 13.5%. pic.twitter.com/irV6ieQwH0 — Holger Zschaepitz (@Schuldensuehner) 24 februari 2015

Vanmiddag om 14:00 uur wordt er telefonisch met de 'voormalige' Trojka over de plannen vergaderd. Voorlopig hebben de adviseurs van de eurogroep, te weten de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds ingestemd met de plannen. Algemeen wordt aangenomen dat later deze week de overige eurolanden zullen instemmen met de gepresenteerde lijst van hervormingen, die de weg vrijmaken voor verlenging van een leningovereenkomst met 7,2 miljard euro. Volgens eurogroepvoorzitter Dijsselbloem moeten de komende weken nog wel veel details worden uitgewerkt. Hier de volledige brief van Varoufakis aan de 'voormalige' Trojka. En hier de reactie van de Commissie op het Griekse voorstel.   Lees meer over Griekenland en de EU in het Griekenland in Europa dossier van Follow The Money