Defensie beschikt over minimaal 19 beademingsapparaten die niet aan ziekenhuizen ter beschikking worden gesteld, hoewel de vraag naar beademingsapparatuur voor mobiel IC-gebruik groter is dan ooit. Het gaat om state of the art ventilatoren van de Zwitserse fabrikant Hamilton, die in Nederland op dit gebied marktleider is. Deze apparaten zijn cruciaal voor gebruik in zogeheten mobile intensive care units (MICU’s). Een MICU is een grotere ambulance of een andere mobiele eenheid (een helikopter of een unit in een ziekenhuis) die met hoogwaardige en robuuste high end-apparatuur is uitgerust.

De MICU wordt onder meer gebruikt om een patiënt met intensieve zorgbehoeften van het ene naar het andere ziekenhuis te vervoeren. Zulk patiëntenvervoer is van essentieel belang, omdat de herverdeling van de beschikbare IC-ruimte in Nederland afhangt van deze MICU’s. 

Zondagavond meldde het RIVM dat het aantal opnames op de intensive care hoger zal uitvallen dan eerder was geraamd. Ziekenhuizen in het zuiden zijn al enkele dagen bezig om coronapatiënten over te brengen naar ziekenhuizen elders in het land. Een goed ingevoerde bron vertelde FTM dat afgelopen week daartoe al Hamiltons van Defensie zouden worden geleverd. Maar die levering heeft nooit plaatsgevonden.

‘Nee, die Hamiltons gaan wij niet leveren,’ zegt de woordvoerder van Defensie tegenover Follow the Money. ‘Het lijkt op een misverstand te berusten dat die zijn toegezegd aan verschillende ziekenhuizen. Dat heeft Defensie nooit toegezegd. Wij hebben die apparaten nodig, omdat het de enige ventilatoren zijn die geschikt zijn voor bijvoorbeeld vervoer van patiënten door de lucht. Die capaciteit hebben we nodig om personeel dat gestationeerd is in het buitenland te kunnen vervoeren, maar het kan ook ingezet worden om burgers binnen Nederland te vervoeren.’ Hij voegt eraan toe dat Defensie onlangs enkele militairen uit missiegebieden heeft moeten weghalen vanwege coronabesmetting. 'Voor medische evacuaties heb je beademingssets nodig.' (*) Tot slot houdt Defensie er rekening mee dat de apparatuur vanwege de coronacrisis ingezet moet kunnen worden in het Caribisch gebied als onderdeel van de noodhulp.

De door Defensie genoemde mobiele inzetbaarheid van de Zwitserse apparatuur – het gaat hier om de Hamilton T1 – is ook cruciaal voor de mobile intensive care units die in Nederland actief zijn. Nederland heeft nieuwe apparaten bij Hamilton besteld, dat inmiddels zijn productie heeft verdubbeld.

Nederland is sinds 2007 opgedeeld in zeven verschillende regio’s met zeven MICU-centra. Die kunnen de beschikbare capaciteit onderling alleen goed verdelen wanneer patiënten tussen de verschillende ziekenhuizen kunnen worden vervoerd. Dit is ook de reden waarom er in Nederland minder IC-bedden zijn dan bijvoorbeeld in België: capaciteit tussen ziekenhuizen wordt verdeeld, en zo nodig herverdeeld. 

Het vervoer wordt per regio vanuit de verschillende centra geregeld. Wanneer bijvoorbeeld een patiënt van het streekziekenhuis in het Brabantse Boxmeer naar Eindhoven moet worden vervoerd, wordt dat vanuit het MICU-centrum in het Nijmeegse RadboudUMC geregeld.

De zeven verschillende regio’s met zeven MICU-centra

Om het aantal IC-bedden in Nederland te kunnen opschalen, zal ook de beschikbare MICU-capaciteit van acht ambulances moeten worden uitgebreid. Daarvoor zijn hoogwaardige beademingsapparaten nodig. De beademingsapparatuur – ook wel ventilator genoemd – die in een MICU zit, is merendeels afkomstig van Hamilton. ‘Dat is de apparatuur die we kennen, die we vertrouwen, die we nu moeten hebben. We moeten levens redden,’ zegt een specialist die bij een van de zeven MICU-centra in Nederland werkzaam is.

Een goed ingevoerde bron meldt FTM dat Defensie in het Centraal Militair Hospitaal in Utrecht nog eens 10 tot 20 Hamiltons heeft staan

Minimaal 19 Hamilton-apparaten staan op dit moment dus ergens in Nederland opgeslagen en worden niet ingezet om de huidige extreme behoefte aan beademingsapparatuur in Nederland te lenigen. Het ministerie van VWS laat weten dat de specifieke vraag om de Hamilton-apparatuur niet bij defensie is gemeld. ‘Als VWS de Hamiltons wil, moeten ze dat verzoek indienen,’ laat de woordvoerder van Defensie weten. ‘Dan gaat het LOCC beslissen en die leggen dan verzoek bij ons neer. Een verzoek om die Hamiltons te leveren hebben wij niet gekregen.’

Het ministerie van VWS zegt tegen FTM dat het Defensie ‘in algemene zin’ om beademingsapparatuur heeft gevraagd. Oud-minister Bruno Bruins meldde de Kamer op 16 maart nog dat er in totaal 70 beademingsapparaten door Defensie geleverd konden worden. 

Dat werden er uiteindelijk in totaal niet meer dan 65. Zaterdagavond maakte het ministerie van Defensie bekend dat het 25 beademingsapparaten aan ziekenhuizen beschikbaar stelt. Eerder leverde Defensie er al 40. Daar zitten geen apparaten van Hamilton tussen, die geschikt zijn voor inzet in een MICU. Die houdt Defensie nog achter. ‘We gaan verder niets meer leveren, want wat we nog hebben, hebben we zelf nodig,’ laat de woordvoerder van Defensie weten.

Op vragen van FTM naar het aantal Hamiltons dat Defensie bezit, meldt een woordvoerder dat het gaat om 19 apparaten. Een goed ingevoerde bron meldt FTM dat Defensie in het Centraal Militair Hospitaal in Utrecht nog eens 10 tot 20 Hamiltons heeft staan. Op vragen of dit klopt, geeft Defensie ondanks herhaald vragen geen antwoord.

‘Voor zover mij bekend, voorziet Philips op dit moment in Nederland geen enkele intensive care-afdeling van ventilatoren’

Nieuwe apparaten van Philips

Afgelopen zaterdagmiddag werd de levering van 100 beademingsapparaten van Philips bekendgemaakt. Nederland heeft in totaal 1000 exemplaren besteld. Philips-ceo Frans van Houten meldde gisteravond in het televisieprogramma Op1 dat de Nederlandse overheid die twee weken geleden heeft besteld. In de IC’s van Nederlandse ziekenhuizen is het Philips-product niet bekend. ‘Voor zover mij bekend, voorziet Philips op dit moment in Nederland geen enkele intensive care-afdeling van ventilatoren,’ zegt Diederik Gommers, intensivist bij het Rotterdamse Erasmus MC en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC). 

Hoewel deze levering belangrijk is om de aantallen beschikbare IC-bedden op te schalen, brengen de 100 nieuwe apparaten geen wezenlijke verandering in het aantal mogelijk beschikbare MICU’s. Philips laat FTM desgevraagd weten dat het een specifiek type levert: de Trilogy Evo Ventilator with OBM. Dat in de VS gebouwde apparaat is weliswaar geschikt voor mobiel gebruik, maar is vooral voor de thuiszorg ontworpen. Specialisten laten FTM weten dat deze apparaten niet goed inzetbaar zijn in de mobiele IC’s en dat de Hamilton T1-ventilatoren van Defensie zeer gewenst zijn.

(* Toegevoegd na publicatie van dit artikel.) 

Update: Maandagochtend meldt een woordvoerder van Defensie dat het Centraal Militair Hospitaal geen Hamiltons heeft

Update: Maandagmiddag. Philips hecht er aan te benadrukken dat de Trilogy Evo Ventilator with MBO ook geschikt is voor invasief gebruik op de IC (daarmee wordt bedoeld dat artsen een flexibele buis in de luchtpijp kunnen aanbrengen om de luchttoevoer te regelen).