De constructie is eigenlijk vrij simpel: in Ierland betaal je 12,5 procent vennootschapsbelasting, in Nederland 25 procent. Het loont dus om in Ierland en niet in Nederland de winst te laten vallen. De NS bewerkstelligt dat door alle treinen, waaronder de verguisde Fyra, in een Iers vennootschap onder te brengen. Deze treinstellen worden vervolgens verhuurd aan NS Nederland, zodat de winst in Nederland wordt gedrukt en in Ierland wordt vergroot. Om hoeveel geld gaat dat? Volgens de Irish Times is er sinds 1999 een bedrag van 94 miljoen euro in Ierland aan belasting betaald. In de laatste jaarrekening van NS Financial Services Ltd. staat nog een belastingschuld van 72 miljoen euro open. Kortom, de NS heeft 166 miljoen euro afgedragen aan Ierland om de belastingdruk in Nederland te verlagen. Als de NS echter de winst gaat opkrikken door minder Nederlandse, maar meer Ierse belasting te betalen, wordt de Nederlandse staat daar niet beter van. Elke euro die naar de Ierse fiscus gaat is een euro die niet naar de Nederlandse overheid gaat.

Elke euro die naar de Ierse fiscus gaat is een euro die niet naar de Nederlandse overheid gaat

Inmiddels lijkt ook de minister van financiën, in tegenstelling tot zijn voorgangers, van mening  dat dit onwenselijk is. ‘Ik ben het er niet mee eens en dat heb ik aan de NS laten weten. Wij zoeken nu naar een oplossing,’ zei minister Dijsselbloem vorig jaar in een Kamerdebat over de Fyra. In de laatste nota over het deelnemingenbeleid van 22 januari 2014 staat dat ‘de Belastingdienst en de NS zijn in gesprek over de verhuizing van deze dochter naar Nederland.’ 

Iers praten

Tijdens de aankoop van de Fyra speelde de Ierse vennootschap ook een opmerkelijke rol, als we Fyra verkoper AnsaldoBreda mogen geloven. Omdat het Ierse bedrijf de Fyra ging kopen moest AnsaldoBreda de communicatie met de NS via Ierland laten verlopen. Logisch, want voor de toepassing van het belastingverdrag tussen Nederland en Ierland is het nodig dat de ‘feitelijke leiding’ over het Ierse bedrijf ook echt in Ierland plaatsvind. En dat leverde de nodige problemen op aangezien het personeel te Ierland totaal niet ingevoerd was in de materie. ‘Onze gesprekspartners waren juridisch geschoold, maar ik en mijn collega's hebben weken nodig gehad om uit te leggen dat een trein geen auto is. [...] Er was veel incompetentie: zij hebben niet goed de informatie gebruikt die wij hebben gegeven en ze hebben ons niet de informatie verstrekt die we nodig hadden voor het verder ontwikkelen van ons project,‘ constateerde Maurizio Manfelloto, de CEO van AnsaldoBreda vorig jaar in een interview met de NRC (uiteraard niet geschoond van enig eigenbelang). Uiteindelijk kwam ook de NS tot de conclusie dat communiceren via Ierland niet werkte. ‘Na het incident met de sneeuw is er een nieuw team samengesteld. Niet langer met mensen die waren aangewezen door de Ierse firma, maar met twee vertegenwoordigers van de board van de [Nederlandse] holding. Toen konden we wel goed inhoudelijk met elkaar praten,’ aldus Manfelloto. De Ierse belastingconstructie maakte het aankoopproces dus aanzienlijk ingewikkelder volgens AnsaldoBreda. Het is niet alleen AnsaldoBreda die suggereert dat de NS weinig zorgvuldig te werk is gegaan. Woensdag werd middels een WOB-verzoek van de NOS een brief van het ministerie van Infrastructuur en Milieu aan de NS directie openbaar, waarin het ministerie kritiek uit op een evaluatie van de besluitvorming omtrent de Fyra. De treinvervoerder was haar straatje aan het schoonvegen. ‘De NS heeft alleen gekeken naar de rol van anderen en niet naar haar eigen rol in het proces,’ aldus het ministerie, die in de brief een waslijst aan vragen bij de NS indient. Wat precies de rol was van NS Financial Services bij de aankoop van de Fyra en of deze werkelijk zo nadelig was als AnsaldoBreda doet voorkomen zal waarschijnlijk blijken uit de parlementaire enquête. Naar verwacht zullen de verhoren in het kader van die enquête eind 2014 van start gaan.

Fiscale consequenties

Interessant is de vraag of de berichtgeving omtrent de Fyra nog enige fiscale implicaties heeft. Ligt gezien de gang van zaken de feitelijke leiding van NS Financial Services dan niet toch in Nederland? Toen puntje bij paaltje kwam kreeg AnsaldoBreda naar eigen zeggen immers te maken met Nederlandse vertegenwoordigers van de NS. In een rechtszaak tussen AnsaldoBreda en de NS stelt de rechtbank tevens vast dat de NS 'feitelijk de rol van NS Financial Services Ltd. heeft overgenomen en de leiding in het [Fyra project] naar zich toe heeft getrokken.' Han Tijnagel, gepensioneerd fiscaal econoom die 31 jaar bij Shell werkte, suggereert in een belangwekkend artikel dat hij naar FTM zond dat dit betekent dat de winst in Nederland is te belasten. ‘De winst van NS Financial Services Ltd is in Nederland te belasten, behoudens een gering deel als een opslag op de kantoorkosten in Dublin,’ concludeert Tijnagel. Er is echter nog een reden waarom de Belastingdienst kan vallen over de Ierse constructie. Treinen kunnen ook wel eens als ‘onroerende goederen’ worden bestempeld volgens Tijnagel. En, conform het belastingverdrag tussen Ierland en Nederland, moeten onroerende goederen in het land waar ze staan belast worden. Reden waarom dit het geval kan zijn is dat de Hoge Raad in december 2010 in het zogenaamde Havenkranen-arrest besloot dat een op rails gebouwde havenkraan ook een ‘onroerende zaak’ is. In een master-scriptie over de definitie van ‘onroerende zaken’ constateert Raymond van den Berg dat gevolg van dit arrest is dat als de rechter niet helder definieert bij welke raillengte een bewegende havenkraan niet langer een onroerend goed is ‘de conclusie moet volgen dat de treinstellen van de NS eveneens onroerend zijn omdat deze over een bepaald traject heen en weer rijden.’ Dit moet uiteraard voor de rechter worden getest. Er zijn kortom genoeg aanknopingspunten voor de Belastingdienst om de belastingontwijking door de NS aan te pakken volgens Tijnagel. * * * Lees hier het artikel van fiscaal econoom Han Tijnagel: