Onlangs werd bekend dat Nederland beroep heeft aangetekend in de Starbucks-zaak, waarin de Europese Commissie bepaalde dat Nederland via belastingafspraken illegale staatssteun heeft verleend aan het Amerikaanse koffiebedrijf. Volgens het kabinet is er niets mis met de afspraken met Starbucks en zijn ze in overeenstemming met de richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Ondanks de mooie woorden van staatssecretaris Wiebes dat Nederland de internationale strijd tegen belastingontwijking door multinationals steunt,  laat de praktijk wat anders zien. Nederland is en blijft voorlopig een belastingparadijs voor multinationals.

Belastingdeals

Er zijn verschillende oorzaken waardoor ons land erg aantrekkelijk is voor multinationals om er leningen en investeringen doorheen te laten lopen. In de eerste plaats het grote netwerk van belastingverdragen, waardoor bedrijven weinig tot geen bronbelasting op geldstromen als rente, royalty's en dividenden hoeven te betalen. In de tweede plaats is er de deelnemingsvrijstelling, die voorkomt dat een in Nederland gevestigde moederonderneming belasting betaalt over de winst van dochterondernemingen in het buitenland. In de derde plaats de afspraken die je vooraf met de belastingdienst kunt maken over welk deel van de winst in Nederland belast wordt (de zogenaamde tax rulings). En tot slot het gemak waarmee je 'lege' brievenbusfirma's op kunt zetten om van de Nederlandse belastingvoordelen te profiteren. Per jaar stroomt maar liefst 4.000 miljard euro door de ongeveer 12.000 Nederlandse brievenbusfirma's. Meer dan in welk land dan ook. Niet voor niets noemt het IMF Nederland een doorsluisland.

Werknemer betaalt

In de internationale belastingwedloop is Nederland één van de koplopers. Van de, naar omzet gemeten, honderd grootste bedrijven ter wereld hebben er zeker tachtig een brievenbusfirma in Nederland. Bedrijven betalen hier dan ook gemiddeld slechts zeven procent winstbelasting. Een van de laagste tarieven in Europa.  Daarbij moet wel een onderscheid gemaakt worden tussen het mkb dat de volle mep van 25 procent vennootschapsbelasting betaalt en grote bedrijven als ASML en Shell die op grote schaal belasting ontwijken, bijvoorbeeld via België.

Het gevolg van de tax rulings is een verschuiving van de lasten van kapitaal naar arbeid.

Het gevolg hiervan is een verschuiving van de lasten van kapitaal naar arbeid. Waren de opbrengsten uit winstbelasting in 2000 nog goed voor 18 procent van onze staatsinkomsten, in 2013 was dit nog maar 10 procent. Daar staat tegenover dat de opbrengsten uit loonbelasting in diezelfde periode zijn gestegen van 23 naar 34 procent. Wat de multinationals niet hoeven te betalen, moet dus door de gewone werknemer in Nederland worden opgebracht.

Arme landen de dupe

Vaak wordt gezegd dat het gunstige belastingklimaat in Nederland voor veel buitenlandse investeringen en werkgelegenheid zorgt. De cijfers laten echter iets anders zien. Volgens de meest optimistische schatting van Stichting Economisch Onderzoek (SEO) uit 2013 levert het voor multinationals zeer gunstige belastingklimaat 1,5 miljard aan belastinginkomsten op en hebben 3.500 mensen hun baan er aan te danken. Uitgaande van deze 1,5 miljard, komt er slechts 0,038 procent van de 4.000 miljard euro die Nederland in- en uitstroomt in de schatkist terecht. Bovendien zijn er bronnen die stellen dat de opbrengsten nog minder zijn en kun je je vraagtekens zetten bij het nut van accountants, fiscalisten, advocaten en consultants die bedrijven helpen om belasting te ontwijken. Ons gunstige fiscale vestigingsbeleid voor multinationals is bovendien schadelijk voor andere landen. Volgens Oxfam Novib verliezen ontwikkelingslanden gezamenlijk tenminste 460 miljoen door belastingontwijking via Nederland. Wereldwijd lopen de verliezen voor overheden op tot ongeveer 5,4 miljard euro. Ook landen als Griekenland en Portugal die door de schuldencrisis in Europa zwaar zijn getroffen, zijn het slachtoffer van belastingparadijzen als Nederland. Zo hadden 19 van de grootste 20 Portugese beursgenoteerde bedrijven in 2011 brievenbusmaatschappijen in Nederland om de belastingafdracht in Portugal te verminderen. Met als gevolg dat de kleinste schouders de zwaarste lasten moesten dragen. Uit recent onderzoek van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) blijkt dat jaarlijks miljoenen aan Grieks belastinggeld via Nederlandse brievenbusfirma's worden weggesluisd naar een belastingparadijs als Barbados. De EU en Nederland stellen zich in deze hypocriet op, omdat zij Griekenland aan de ene kant dwingen tot enorme bezuinigingen op publieke voorzieningen en tot de uitverkoop van publiek bezit en aan de andere kant actief meewerken aan belastingontwijking door multinationals, waardoor de Griekse schatkist miljoenen misloopt.

Eigen verantwoordelijkheid

Hoewel het probleem van belastingontduiking en -ontwijking uiteindelijk op internationaal niveau aangepakt moet worden, heeft Nederland wel degelijk ook een eigen verantwoordelijkheid. Dat vindt ook een meerderheid van de Nederlandse bevolking. 73 procent wil dat de Nederlandse overheid een einde maakt aan belastingtrucs waarmee internationale bedrijven via ons land belasting kunnen ontwijken. Minister Ploumen heeft weliswaar anti-misbruikbepalingen toegevoegd aan een aantal belastingverdragen met ontwikkelingslanden en de vestigingseisen voor multinationals om gebruik te maken van het aantrekkelijke Nederlandse fiscale stelsel worden iets strenger nageleefd, maar er gebeurt nog altijd veel te weinig. Daarom zouden de tax rulings die bedrijven hebben met de Belastingdienst openbaar gemaakt moeten worden en alleen worden afgegeven als een bedrijf daadwerkelijk voor werkgelegenheid zorgt. Zou Nederland bronbelasting moeten gaan heffen op uitgaande geldstromen als rente en royalty's. Zou het kabinet ervoor moeten zorgen dat alle grote multinationals verplicht worden om een aantal financiële cijfers voor elk land waar ze actief zijn te rapporteren, zodat iedereen kan zien of een Unilever in Nederland winst maakt of verlies draait en hoeveel belasting dergelijke bedrijven afdragen aan de Nederlandse schatkist.

het kabinet zou moeten zorgen dat iedereen kan zien of bedrijven als Unilever in Nederland winst maken of verlies draaien en hoeveel belasting ze afdragen

En zou het kabinet actief moeten meewerken aan een openbaar register van eigenaars van bedrijven en brievenbusfirma's en aan maatregelen die de internationale belastingwedloop tegen kunnen gaan, zoals de Europese geharmoniseerde belastinggrondslag. Gebeurt dit niet, dan blijft Nederland een belastingparadijs, waarin een kleine groep zeer rijken ten koste van de rest alleen maar rijker wordt. Op zaterdag 12 december organiseert de SP vanaf 11.00 uur een debat over belastingontwijking in haar partijkantoor in Amersfoort, met als sprekers Indra Roemgens, Rodrigo Fernandez en Esmé Berkhout. Historicus Tijmen Lucie is medewerker van de Alternatieve Rekenkamer van de SP.