
Belastingontwijking en brievenbusfirma's: de cijfers en de gevolgen
Nederland is een wereldtopper voor brievenbusfirma's. Onderzoekers Roos van Os en Indra Römgens van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen hekelen de manier waarop multinationals artificiële 'investeringen' doen met als voornaamste doel belastingontwijking en -ontduiking. Op de SOMO-site kun je vanaf vandaag die geldstromen volgen. Maar lang niet alles is zichtbaar; landen zijn nog verre van transparant.
Internationale geldstromen vinden opvallend vaak hun weg naar een aantal relatief kleine landen. Waarom is dit? Belastingen – en het ontwijken ervan – zijn de sleutel. De Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) lanceert vandaag een nieuwe, interactieve website die bilaterale investeringen in beeld brengt. Een nieuwe vergelijking tussen verschillende databronnen biedt inzicht in de omvang van belastingontwijking via brievenbusfirma’s en een aantal belastingparadijzen.

Welkom in de wereld van belastingontwijking
De cijfers laten een aantal interessante zaken zien, bijvoorbeeld:- Nederland is de grootste investeerder wereldwijd. Het totaal aan Nederlandse uitgaande investeringen is groter dan dat van Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië samen.
- Het merendeel van de directe investeringen (meer dan 80 procent) vanuit Nederland naar de rest van de wereld wordt via brievenbusfirma’s gesluisd.
- 93 procent van de uit de hele wereld afkomstige investeringen in Luxemburg komt terecht in brievenbusfirma’s.
- Vanuit Luxemburg wordt ruim 450 miljard geïnvesteerd in de Verenigde Staten. Meer dan 99 procent van deze investeringen komt uit brievenbusfirma’s in Luxemburg.
Wat betekent dit?
Nederland en Luxemburg spelen beide een grote rol in het faciliteren van belastingontwijking. De reden dat deze kleine landen zo hoog op de ranglijst staan, is dat grote delen van de investeringen feitelijk worden gedaan door bedrijven en investeerders die in andere landen zijn gevestigd.Nederland en Luxemburg spelen beide een grote rol in het faciliteren van belastingontwijkingMaar deze investeringen worden toegeschreven aan Nederland en Luxemburg (en andere kleine doorvoereconomieën met grote investeringsstromen). Het gaat om investeringen die worden omgeleid via zogenaamde Special Purpose Entities – beter bekend als brievenbusbedrijven. Geld stroomt door deze brievenbusbedrijven om belasting te ontwijken. Het gaat dus niet om werkelijke investeringen maar om artificiële constructies.

De rol van brievenbusfirma’s
Verschillende onderzoeksrapporten, waaronder het UNCTAD World Investment Report 2015, hebben in de afgelopen jaren inzichtelijk gemaakt op welke manieren grote bedrijven brievenbusfirma’s gebruiken om winsten te verschuiven en belasting te ontwijken. Hierdoor wordt minder belasting afgedragen in de landen waar de werkelijke activiteiten plaatsvinden. Macro-economische data over investeringen onthullen of een land wordt gebruikt als doorsluisland of belastingparadijs.
De gevolgen voor andere landen
Voor landen die het merendeel van de buitenlandse investeringen ontvangen via brievenbusfirma’s heeft dit grote gevolgen. Zij verliezen belastinginkomsten, omdat multinationals zulke brievenbusfirma’s immers gebruiken om de winst naar elders te verschuiven. Een eerder dit jaar verschenen SOMO-rapport liet zien wat de impact is van de praktijken van één bedrijf met twaalf Nederlandse brievenbusfirma’s op de belastinginkomsten van Griekenland. De UNCTAD berekende dit jaar (2015) dat ontwikkelingslanden 100 miljard aan inkomsten verliezen door de belastingontwijking door multinationals. Dat is volgens de UNCTAD zelf een conservatief cijfer. Ook de Europese Unie verliest aan belastingontwijking, en wel 150 miljard per jaar.Ongelijkheid en belastingoorlog
Belastingontwijking door multinationals en de enorme schaal van deze schadelijke praktijken leidt tot een groeiende ongelijkheid. Overheden zullen immers ergens hun belastinginkomsten vandaan willen halen. Burgers, consumenten en het mkb betalen dus meer belastingen of, de enige andere mogelijkheid, er wordt flink bezuinigd op publieke voorzieningen. Bovendien wordt de concurrentie tussen grote en kleinere bedrijven er nog ongelijker op.Burgers, consumenten en het mkb betalen meer belastingen óf er wordt flink bezuinigd op publieke voorzieningenOverheden als die van Nederland, Luxemburg, Groot-Brittannië en Ierland dragen hier heel wat steentjes aan bij. Zij zijn verwikkeld in wat je een belastingoorlog zou kunnen noemen. Onder de noemer van ‘belastingconcurrentie’ worden tariefverlagingen, vrijstellingen en rulings ingezet als wapens om maar zoveel mogelijk investeringen aan te trekken. Als die investeringen echter vooral de brievenbussector vergroten, wie zijn dan de echte winnaars in deze belastingoorlogen? Juist: de multinationals die gretig gebruik maken van alle voordeeltjes die hun geboden worden. Zij kunnen landen tegen elkaar uitspelen door te dreigen hun activiteiten te verplaatsen naar elders.
Bijdragen