Bitcoin is elektronisch geld. Het bestaat sinds 2009 en is alleen te vinden op het internet. De software — want dat is het — is ontwikkeld door iemand die zich Satoshi Nakamoto noemt, in samenwerking met een aantal andere knappe koppen.

Normaal is veel wat elektronisch is — muziek, video, software, tekstbestanden — makkelijk te kopiëren. En dat is nu het bijzondere van bitcoin: je kunt een bitcoin maar één keer uitgeven. Bovendien wordt de administratie van de munt bijgehouden door duizenden computers, ieder met een identieke kopie van die administratie. Ook op die manier valt er dus moeilijk te rommelen, want als er één computer uit de maat dreigt te lopen, gaat de hele transactie niet door.

Aan Bitcoin komen geen banken te pas. Betalingen gaan rechtstreeks van betaler naar ontvanger. Dat bevordert de snelheid en verlaagt de transactiekosten. Het maakt niet uit of de ander in Nederland is, of in India. 

Niet alleen worden de computers van gebruikers ingezet om de administratie bij te houden; ze creëren ook bitcoins. Dit gebeurt door ingewikkelde rekensommen op te lossen. Daar heb je krachtige hardware en veel stroom voor nodig, maar je wordt beloond: degene die een puzzel als eerste oplost, kan daar tot 12,5 bitcoin mee verdienen. Je krijgt elke tien minuten een nieuwe kans. De Cointelegraph schrijft dat het twintig vaten olie aan stroom kost om één bitcoin bloot te leggen. Daarmee blijft het delven lucratief, want één bitcoin is momenteel meer dan honderd vaten olie waard: de koers bevindt zich nu rond de 6000 euro. 

Het aantal bitcoins is gelimiteerd tot 21 miljoen. Dat aantal wordt bereikt in 2140. Maar de 'mijnwerkers' die de bitcoins 'delven' hebben het moeilijk: hoe meer rekenkracht op wereldschaal wordt ingezet, hoe moeilijker de rekensommen worden. Dat is in het systeem ingebakken. Bovendien halveert elke vier jaar het aantal bitcoins dat per tien minuten kan worden blootgelegd. Waren het er nog 25 in 2016, in 2020 resteren slechts 6,25 bitcoin per 10 minuten. Zoals het nu loopt worden die echter wel steeds meer waard.

Gierende inflatie

Maar waar is die waarde op gebaseerd? Daar is aan aantal antwoorden op mogelijk, zegt Daan Kleiman van Bitonic, de oudste bitcoinbeurs van Nederland. Zo is en wordt er geïnvesteerd om het bitcoinnetwerk te scheppen en overeind te houden: software schrijven, de inzet van hardware, de gigantische hoeveelheid elektriciteit voor het delven van bitcoins, alle mensuren.

Maar alle bitcoins bij elkaar zijn nu zo'n honderd miljard euro waard — is dat dan toch niet erg veel? En hoe komt het dat de waarde nu zo snel omhoog gaat? 

Kleiman vult aan: ‘Behalve het werk dat aan het bitcoinnetwerk wordt verricht, schuilt de waarde in de behoefte aan deze munt. Bewoners van een land als Venezuela zoeken hun heil in bitcoin vanwege de gierende inflatie van de bolivar. Contante betalingen worden her en der bemoeilijkt, ook in Europa. Mensen zoeken daar alternatieven voor. In China krijg je je geld niet makkelijk het land uit. Bitcoin is de oplossing. In Japan en Zuid-Korea neemt de acceptatie van Bitcoin als betaalmiddel snel toe. Kortom: er is gewoon behoefte aan een dergelijk elektronisch betaalmiddel. En ‘waarde’, is dat niet zoals bij alle valuta, ook de euro: puur een afspraak tussen gebruikers?’

‘Alsof je bij Monopoly de juiste Kans-kaart hebt getrokken’

De waarde van de bitcoin wordt dus bepaald door vraag en aanbod. Maar ook door speculatie en sentimenten. Zo werd onlangs bekend dat er in de VS mogelijk straks waardepapieren op de markt komen die een bepaalde hoeveelheid bitcoins vertegenwoordigen. Dan hoef je zelf geen bitcoins meer hebben om er mee te kunnen speculeren. Hup, dachten beleggers: kopen die handel, voor ze straks schaars zijn. De koers maakte meteen een groeispurt van zo’n duizend dollar. Het populaire handelsplatform Coinbase meldde een toename van honderdduizend gebruikers op één dag.

In de negentiende eeuw werd tijdens de goldrush meer geld verdiend aan artikelen waarmee je goud kon delven, dan met goud zelf. Gaat het straks ook zo in deze tak van sport?

Twee soorten bitcoin

Een maand of twee geleden riep Jamie Dimon, de ceo van JPMorgan Chase, moord en brand over de Bitcoin. JPMorgan is een van de grootste banken in de VS; de bitcoinkoers verdween in een ravijn. Uiteindelijk klom de koers weer op, zoals hij steeds weer doet. Maar je moet als belegger wel een sterke maag hebben om niet in paniek te raken.

Volgens Kleiman hoeven we echter niet bang te zijn dat de waarde van bitcoin plotseling instort. Optimalisaties in het bitcoinprotocol maken hem ‘waardevast’ en bijvoorbeeld bestand tegen het almaar stijgende aantal transacties, zegt hij.

Het zoeken naar de beste methode daarvoor heeft overigens wel geleid tot onenigheid binnen het democratisch functionerende gezelschap van bitcoinadministrateurs: groepen andersdenkenden hebben zich al twee keer afgesplitst en een ‘eigen’ bitcoin in het leven geroepen, onder de namen Bitcoin Cash en Bitcoin Gold. In het eerste geval betekende dit voor de bezitters van bitcoin ‘gratis geld’, want ze hadden plotseling twee soorten bitcoin op hun rekening staan. 

Hoewel aan de levensvatbaarheid van dit Bitcoin Cash aanvankelijk weinig geloof werd gehecht, behaalde de cryptomunt na enkele weken toch vijftien procent van de waarde van de klassieke bitcoin. Bij een koers van — destijds — 3000 euro, betekende dit een winst van 450 euro voor elke bitcoin die je al had. Alsof je bij Monopoly de juiste Kans-kaart hebt getrokken (of beleggers ook zo van Bitcoin Gold gaan profiteren, is vooralsnog onduidelijk).

'Geld’ is niet het enige dat je in een blockchain op kunt slaan

Bitcoin Cash schaart zich daarmee — samen met cryptomunten als ethereum, litecoin, dash, monero en anderen — naast de bitcoin. Deze zogeheten alt-coins (de alt- staat voor alternative) zijn gebaseerd op dezelfde technologie als die waarop bitcoin is gebouwd: de blockchain. Die techniek kun je zien als een oneindige keten informatiepakketjes, waar er steeds één bij komt; in die keten zijn alle eigendommen en transacties opgeslagen. En omdat het een keten is, kun je er niet zomaar een schakel uithalen.

Gevestigde bedrijven

Maar ‘geld’ is niet het enige dat je in een blockchain op kunt slaan: er passen nog veel meer soorten informatie in. Om die reden staat de techniek sterk in de belangstelling van nieuwe en gevestigde bedrijven waar vooral veel geld-, goederen- en informatiestromen in omgaan. 

En terwijl zij voor bitcoin doorgaans hun neus ophalen, zien ook banken hier de voordelen van in: op bitcoin hebben ze geen greep, maar de blockchain is van 'iedereen'. Het is namelijk open source software, dus bouwen maar.

Zo is ethereum ontworpen door een (destijds) negentienjarige Rus, Vitalik Buterin genaamd. Deze variant op de blockchain van bitcoin biedt meer mogelijkheden om er zaken in op te slaan en zelfs om er in te programmeren.

Om die reden is ethereum zeer populair voor toepassingen met 'smart contracts', bijvoorbeeld het geautomatiseerd laten verlopen van uitbetalingen van weddenschappen, betaling van de verkoper van een product nadat de postbezorger het aan de koper heeft overhandigd en 'veilige', overdraagbare en dus niet-kopieerbare kaartjes voor evenementen.

Elke blockchain heeft z’n coin: ethereum heeft ether. De waarde daarvan als betaalmiddel is beperkt, maar er wordt wel flink in gehandeld. In een jaar tijd is de waarde van ether zoals gezegd 25 keer over de kop gegaan: van 10 naar ruim 250 euro per stuk. Die koersstijging heeft z'n ontstaan vermoedelijk eerder te danken aan belangstelling voor het systeem als 'programmeertaal', dan vanwege de munt op zich.

Illustere namen

Alt-coins die wel in eerste instantie bedoeld zijn als betaalmiddel, zijn litecoin, monero, dash en ripple. Laatstgenoemde wordt exclusief gebruikt voor toepassingen door en tussen banken. En ook deze cryptocurrencies stijgen gestaag in waarde: samen met bitcoin kun je er op handelsplatforms als Kraken, Bittrax en Poloniex een gebalanceerd beleggingsmandje mee vullen.

'Bitcoin heeft de potentie van een reservemunt op wereldschaal'

Daarnaast zijn er nog vele honderden andere alt-coins, met illustere namen als DogeCoin, GolfCoin, PeepCoin, Casino, AllSafe en Swing. Dit zijn echter vooral afgeleiden van blockchaintoepassingen, veelal gebouwd door nieuwe bedrijven. Deze verkopen hun ‘coins’ alsof het aandelen zijn, als ware het een vorm van crowdfunding. De koersstijgingen bedragen soms honderden procenten per week, de risico's zijn navenant.

Zo is er volgens Daan Kleiman van Bitonic veel kaf onder het koren aan het ontstaan: ‘Je weet niet of een bedrijf zijn beloftes kan waarmaken. De eerste schandalen zijn al geweest. In China is crowdfunding ontdekt als nieuwe manier van gokken; die pump and dump-methodes trekken nieuwe mensen die willen investeren in cryptocurrencies. Maar ik ben er van overtuigd dat op lange termijn de bitcoin overal als superieur naar boven zal komen. Het aantal deelnemers aan ons handelsplatform voor bitcoins BL3P is in minder dan een jaar gestegen van duizend naar drieduizend. Bitcoin heeft de potentie van een reservemunt op wereldschaal.’

En, zou Warren Buffet na dit verhaal durven beleggen in bitcoins?