
Het is oorlog in Europa: met de Russische invasie van Oekraïne is voor het eerst sinds 1968 een Europees land binnengevallen. Welke gevolgen heeft dit conflict voor Nederland en Europa? Lees meer
Het is oorlog in Europa: met de Russische invasie van Oekraïne is voor het eerst sinds 1968 een Europees land binnengevallen. Welke gevolgen heeft dit conflict voor Nederland en Europa?
In dit dossier zoeken we uit wat de geldstromen van en naar Rusland ons vertellen. We analyseren de rol die Nederland speelt in het schaakspel van de Russische machthebbers en schatrijke oligarchen – van Groningen, de Zuidas tot en met Den Haag.
Podcast | Heleen over de Linden: ‘Een autoritaire leider wegkrijgen lukt eigenlijk nooit met sancties’
Geld, voedsel, generators: alles is welkom, maar waar blijven de zware wapens?
Dit zijn de 11 Russische oligarchen die te machtig zijn voor de Europese sanctielijst
Follow the Money in Kyiv: zo houdt Oekraïne zijn economie draaiende
De gaslobby maakte ons afhankelijk van Rusland en bepaalt nu wéér het beleid
Hoe de mentor van Baudet een schakel werd in Poetins pr-machine
Europa rekent zich rijk met afromen van ‘droomwinsten’ op elektriciteit
Wat heeft Gazprom nog te zoeken in de Noordzee?
Poetins wanhoopsmobilisatie
Uitputtingsslag Oekraïne: wie breekt het eerst?
De voormalig directeur van Heineken Nederland biedt Vladimir Poetin een Heineken biertje aan in het Holland Heineken House in 2014. © Leo Vogelzang / ANP
Belofte Heineken is klein bier: het brouwen voor de Russen gaat door
Na Poetins invasie van Oekraïne stopte Heineken de productie en verkoop van het merk Heineken in Rusland, maar niet van de tientallen andere biersoorten die de brouwer er verhandelt. Die zijn goed voor meer dan 80 procent van de plaatselijke omzet. De directie negeert interne oproepen om het land volledig de rug toe te keren, zo laat een klokkenluider aan Follow the Money weten.
‘Zoals veel collega’s ben ik zwaar teleurgesteld door de beslissing van Heineken om in Rusland actief te blijven. De kwestie is intern meermaals aangekaart, maar wordt genegeerd door het topmanagement,’ laat een Europese manager van Heineken weten aan Follow the Money. ‘Ook de communicatie hierover is kwalijk. Ik zie het als een moedwillige poging de publieke opinie te misleiden,’ vervolgt de klokkenluider.
Twee weken geleden liet Heineken weten gehoor te geven aan de oproep tot een handelsboycot tegen Rusland, uit protest tegen de invasie in Oekraïne. ‘Heineken stopt activiteiten in Rusland’, kopte The Wall Street Journal, ‘Heineken trekt zich volledig terug uit Rusland’, schreef NRC en ook volgens de Volkskrant sloot ’s werelds tweede bierbrouwer zich aan bij de exodus van buitenlandse bedrijven uit het land van oorlogspresident Vladimir Poetin.
‘Heineken maakt op cynische wijze gebruik van het feit dat de naam van het bedrijf en een van de merken dezelfde zijn’
De oplettende lezer maakt uit de artikelen op dat de bierbrouwer alleen de productie en verkoop van het beroemde merk stopzet, maar niet die van de minimaal 35 andere soorten bier die Heineken lokaal verkoopt, zoals Amstel, Affligem en de lokale merken Botsjkarev, Ochota en Tri Medvjedja.
‘Heineken maakt op cynische wijze gebruik van het feit dat de naam van het bedrijf en een van de merken dezelfde zijn,’ meldt de klokkenluider aan Follow the Money. ‘Zo ontkomt Heineken aan de kritiek en de mogelijke boycot van bedrijven die openlijk zeggen in Rusland te blijven.’
Hij laat weten dat de verkoop van het merk Heineken goed is voor 12 procent van het totale volume dat het bedrijf in Rusland verkoopt en 18 procent van de omzet – het is dus voor meer dan 80 procent business as usual. De zeven brouwerijen in het uitgestrekte land blijven gewoon draaien.
Wel kondigde ceo Dolf van den Brink aan dat hij niet langer ‘financieel voordeel’ wenst te behalen in Rusland en dat het dochterbedrijf financieel wordt afgeschermd van de rest van het concern. Wat dat concreet inhoudt, hoe dat gebeurt en wie er dan wel profiteert van eventuele winst tijdens de oorlogsperiode, is onduidelijk. Op vragen hierover van Follow the Money reageert het bedrijf niet.
Zo blijft het bierconcern de Russische overheid fiscaal steunen. Heineken meldde in 2016 bijna 300 miljoen euro belasting af te staan aan de autoriteiten en in 2019 bijna 400 miljoen. Vergeleken bij de olie- en gasinkomsten zijn het kleine bedragen, maar Poetin kan elke roebel goed gebruiken om de geldverslindende oorlogsmachine draaiende te houden.
Werknemers als argument
Topman Van den Brink schrijft in een verklaring op 9 maart ‘een duidelijk onderscheid’ te zien ‘tussen de acties van de regering en onze werknemers’ – het gaat volgens het bedrijf om 1800 medewerkers. En: ‘Steun aan onze werknemers en hun familie is een van onze kernbeginselen.’
Heineken heeft in het verleden vaker de zorg voor werknemers opgevoerd als argument om in een gebied aanwezig te blijven waar het mogelijk bijdraagt aan oorlogsmisdaden of ander kwaad, maar dat weerhield het bedrijf er niet van kort erna grootschalige ontslagrondes door te voeren waardoor diezelfde medewerkers alsnog aan hun lot werden overgelaten. Een jaar geleden greep Van den Brink de coronacrisis aan om wereldwijd 8000 banen te schrappen, terwijl de winst van Heineken over 2021 met ruim 2 miljard euro alweer bijna terug was op het niveau van voor de pandemie (2,6 miljard in 2019).
De bonus die topman Dolf van den Brink vorig jaar kreeg is 3,5 keer meer dan het miljoen dat Heineken doneerde voor hulp aan Oekraïne
Aanvankelijk was de invulling die Heineken gaf aan de oproep tot sancties tegen Rusland nóg minder ingrijpend. Op 4 maart maakte het bedrijf bekend de export naar Rusland stop te zetten en voorlopig af te zien van nieuwe investeringen. Daarbij vermeldde Heineken niet dat export naar Rusland – volgens de klokkenluider – minder dan 2 procent van de omzet vertegenwoordigt en dat het door financiële sancties sowieso niet of nauwelijks nog mogelijk was bier naar Rusland te exporteren. Nieuwe investeringen in Rusland staan op dit moment waarschijnlijk bij geen enkel bedrijf hoog op de agenda – en zeker niet bij een bierbrouwer.
De verkoop van alcoholische producten, inclusief bier, is immers sterk afgenomen sinds de regering strenge maatregelen nam, zoals een belastingverhoging, in een poging de nationale plaag van alcoholisme te beteugelen. Bier wordt sinds 2013 niet langer wettelijk als frisdrank beschouwd. Heineken bezat in 2006 tien brouwerijen in Rusland, maar sloot er sindsdien drie. Het grote Rusland vertegenwoordigt volgens het concern minder dan 2 procent van de wereldwijde inkomsten van Heineken.
Verder kondigde het bedrijf op 4 maart aan 1 miljoen euro te doneren voor humanitaire hulp aan Oekraïne. Om dat bedrag in perspectief te zetten: de bonus die Van den Brink vorig jaar ontving, uitgekeerd in aandelen, was 3,5 keer hoger. De donatie heeft een waarde van 0,05 procent van de concernwinst in 2021.
‘Niemand kan tegelijkertijd slachtoffers helpen en zakendoen met Russische indringers’
Binnen Heineken bestaat onvrede over de halfslachtige maatregelen, zo blijkt uit screenshots van het interne forum Workplace, een soort Facebook voor internationale bedrijfsmedewerkers. ‘Nu is het tijd dat Heineken in de voetsporen treedt van andere moedige bedrijven en stopt met de verkoop van producten [in Rusland],’ schrijft een medewerker in een reactie op een bericht van de directie over de sancties. ‘Het is beschamend dat we niet al eerder hebben gehandeld.’
‘Ik ben het daarmee eens,’ reageert een collega. ‘De grootste bijdrage die je als bedrijf kunt leveren is niet langer zakendoen met Rusland. We moeten weliswaar beseffen dat dat makkelijker is gezegd dan gedaan, maar andere bedrijven hebben laten zien dat het mogelijk is.’
‘Niemand kan tegelijkertijd slachtoffers helpen en zaken doen met Russische indringers,’ luidt een volgende reactie. ‘Dat is gewoon immoreel.’
Onder de verklaring van Dolf van den Brink op LinkedIn vraagt een interne coach van Heineken zich zelfs publiekelijk af of Heineken niet meer moet doen: ‘Waarom worden de activiteiten niet gestopt om een sterk signaal af te geven. Alleen het Russische volk kan deze zinloze oorlog stoppen en als vrije media hen niet kunnen bereiken, dan kunnen grote merken dat misschien wel… ’
Tien miljoen van Carlsberg
Heineken is niet het enige bedrijf dat met relatief kleine ingrepen probeert te voldoen aan de oproep tot een boycot van Rusland. De Deense concurrent Carlsberg, marktleider in Rusland, kondigde soortgelijke maatregelen aan: het internationale eigen merk wordt niet langer in Rusland gefabriceerd of verkocht en het Russische dochterbedrijf wordt op afstand gezet van het moederbedrijf, maar de verkoop van andere merken, zoals het beroemde Baltika, gaat gewoon door.
Voedingsgiganten Unilever en Nestlé hoopten ook weg te komen met minimale maatregelen
Ook Carlsberg doneert aan humanitaire organisaties in Oekraïne – met tien miljoen euro trekt het daarvoor het tienvoudige uit van Heineken.
Voedingsgiganten Unilever en Nestlé hoopten ook weg te komen met minimale maatregelen: ze zien voorlopig af van investeringen en staken import en export, maar blijven verder actief op de Russische markt. Vooral bij Nestlé leidde dat tot zware kritiek. ‘Belastingafdracht ten gunste van de begroting van een terroristisch land staat gelijk aan het doden van weerloze kinderen en moeders. Hoop dat Nestlé snel van gedachten verandert,’ schreef de Oekraïense premier Denys Sjmyhal op Twitter. Tot de multinationals die hun Russische activiteiten – volgens hun eigen aankondiging in elk geval – wel volledig hebben gestaakt, horen McDonald’s, Starbucks en Netflix.
De eerdergenoemde klokkenluider van Heineken laat aan Follow the Money weten dat hij het gedrag van zijn werkgever ‘misleidend, onethisch en – in de context van deze afgrijselijke oorlog – simpelweg verwerpelijk’ vindt. ‘Helaas heeft druk van werknemers niet geholpen. Ik hoop dat de ontmaskering van deze hypocrisie en externe druk de directie zullen dwingen te stoppen de publieke opinie te misleiden en dat die uiteindelijk ook de beslissing over onze aanwezigheid in Rusland zullen veranderen.’
Reactie Heineken
De directie van Heineken wilde niet inhoudelijk reageren op vragen van Follow the Money. Een woordvoerder laat alleen weten dat het niet eerder vertoond is dat een bedrijf het eigen merk terugtrekt uit een land en dat Heineken de eerste grote brouwer is die deze beslissing nam in Rusland. ‘We zetten onze productie op een lager niveau voort om werknemers te kunnen betalen en het risico op nationalisatie door de Russische regering te minimaliseren,’ aldus de woordvoerder.
20 Bijdragen
Remco
Wie verwacht dat het bedrijf vanwege een oorlog ergens op de wereld hun eigen filosofie van expansie en winstmaximalisatie vergeet of stop zet?
John Janssen 4
Gebruiken we 1 van de vele tinten grijs bij het tot stand komen van een correct (moreel) besluit, weegt men natuurlijk het wel en wee van de werknemers mee.
Volledige sluiting betekend wellicht dat x duizenden werknemers, en x duizenden derden op straat komen te staan.
De kans dat er een nationalisatie van de Heineken assets plaats gaat vinden is groot, wat dan weer betekent dat x personeel zijn/haar baan behoudt. Dit natuurlijk onder management van vrind x van Vladimir, die duidelijk lak heeft aan arbeidsvoorwaarden zoals voorheen. Dus weinig win-win voor het personeel!
Jogchem van Dijk 2
John JanssenGroots aankondigen dat je 1 miljoen euro schenkt aan humanitaire hulp, maar onder tussen ook een veelvoud betalen aan belastingen is niet een op een te rijmen.
Bovendien zijn er andere oplossingen dan alle werknemers in Rusland op straat te zetten. McDonalds heeft de vestigingen gesloten, maar betaald haar werknemers nog wel uit, voor zo ver bij mij bekend.
Ook zou het bedrijf Heineken kunnen stoppen met de import en export van bier en daarmee dus de handel in Rusland volledig binnen de grenzen kunnen houden.
Theo van Beuningen 4
hans van rheenen 7
Theo van BeuningenHet is een onvoorspelbaar groot risico om, met trucjes, óók de omzet in de thuismarkten te verliezen.
Theo van Beuningen 4
hans van rheenenhans van rheenen 7
Theo van BeuningenWietze van der Meulen 6
Theo van BeuningenZullen sancties Putin ten val brengen of de oorlog verkorten? Dat is maar zeer de vraag.
In het algemeen zijn sancties niet zo succesvol en wie worden er door geraakt?
Kees de Kort gaf het in zijn radiopraatje gisteren nog goed aan: "we moeten oppassen dat we ook onszelf niet in de voet schieten".
De sancties tegen Rusland worden vooral door de Westerse wereld gesteund. Maar de wereld is groter dan het Westen. Lang niet alle landen doen mee.
Met een beetje pech worden diverse strategische grondstoffen straks via de achterdeur (een land waaraan Rusland nog wel verkoopt) alsnog aan het Westen geleverd (dit alles met een zekere marge c.q. opslag....).
John Janssen 4
Wietze van der MeulenWietze van der Meulen 6
John JanssenTheo van Beuningen 4
Wietze van der MeulenGaat de laatste tijd zo vaak mis voor de brave burger dat je je kunt afvragen of dat allemaal wel toeval is.
Wietze van der Meulen 6
Theo van BeuningenErwin de Waard 6
John Janssen 4
Erwin de WaardBernard van der Helm 2
[1] Directeuren die de targets niet halen, krijgen toch hun bonus. Veel van hun onderdanen konden zich melden bij het UWV.
Robert Hogenstijn 1
J.W.A. Renssen 1
Patrick Koenes
J.W.A. RenssenRobert Voorhoeve 4
Ik meen me te hetinneren dat de conclusies v je boek over het gedrag vd firma in Afrika nog doortrapter was. Het is geen wonder dat Nederland op de onderste plaats staat v alle landen die zaken doen met arme landen in de wereld. Dit in het licht van de 15 ?duurzaamheids-doelstellingen vd Verenigde Naties in 2015, nota bene ondertekend door ons land. En verder verwaarloosd.
Succes voor een volgend project, robert voorhoeve
roel vinke