
Ferd Grapperhaus © ANP / Koen van Weel
Minister Grapperhaus bemoeit zich met corruptiezaak Shell
Vier ngo’s hebben Shell aangeklaagd vanwege een groot corruptieschandaal waarin het oliebedrijf de hoofdrol speelt. Het Openbaar Ministerie heeft de zaak al enige tijd in onderzoek, en constateerde in maart 2019 dat er sprake was van strafbare feiten. De onbeantwoorde vraag: zou het uitdraaien op schikken, of op vervolging? De zaak komt op scherp te staan: enerzijds lijkt de minister van Justitie zich er vrij intensief mee te hebben bemoeid, en vorige week stelde Shell dat van een schikking geen sprake kan zijn.
Bij zijn allereerste begrotingsbehandeling zei minister Ferd Grapperhaus, altijd goed voor een bon mot, dat hij bij zijn geboorte ‘in de ketel van rechtsstatelijkheid’ was gevallen. En vlak voordat hij minister werd, schreef Grapperhaus het boek Rafels aan de Rechtsstaat, waarin hij de financiële dominantie van multinationals hekelde omdat die gemeenschapszin zou afbreken. Doordat de multinationals zoveel geld hebben, worden ze bevoorrecht, en daarmee wordt de slagkracht van de gemeenschap beperkt. Dat moest anders, vond Grapperhaus.
Mooie woorden, maar maakt Grapperhaus ze ook waar? Als je kijkt naar zijn optreden in de OPL 245-zaak kan je daar vraagtekens bij zetten. In deze zaak is Shell verstrikt in misschien wel het grootste corruptieschandaal ooit.
Via de derdenrekening
Nog even in herinnering roepen waar die kwestie ook alweer over ging: in Nigeria aasden het Nederlands-Britse Shell en het Italiaanse ENI op een gigantisch olieveld (OPL 245) voor de kust van het Afrikaanse land. Dat was in handen van een corrupte ex-olieminister. Met die man wilden ze geen zaken doen, maar ze wilden wél de rechten op het stuk zee verwerven. En dus bedachten juristen op het hoofdkantoor van Shell in Den Haag een constructie. Op een zogenoemde derdenrekening zou geld worden gestort ten name van de Nigeriaanse Federale Staat, die het weer zou doorsluizen naar de corrupte ex-minister. Zo geschiedde. Over deze zaak schreef ik eerder een uitgebreide terugblik.
Dat de affaire naar buiten kwam, is te danken aan twee handlangers die, ondanks eerdere beloften van de ex-olieminister, konden fluiten naar tientallen miljoenen dollars bemiddelingsgeld. De ene stapte naar de FBI om zijn beklag te doen, de andere deed zijn verhaal bij een Britse rechter.
Sindsdien is de zaak gaan rollen. Inmiddels lopen er verschillende rechtszaken, eentje in Nigeria en een in Italië. Een voormalig minister van Justitie van Nigeria die in de zaak een sleutelrol vervulde, is onlangs door Dubai uitgeleverd aan dat land. In de Italiaanse zaak zijn al twee mensen veroordeeld; ook hoge Shell-functionarissen staan daar terecht. En onlangs is de Nigeriaanse zakenman Aliyuh Abubakr opgeroepen als verdachte; in Nigeria heeft hij de bijnaam ‘mr. Corruption’.
De grote vraag is of er in Nederland ook een rechtszaak komt.
De voorliefde voor schikking
Vier maatschappelijke organisaties uit Nigeria, Groot-Brittannië en Italië deden in december 2017 aangifte tegen Shell en tegen individuele vertegenwoordigers van dat bedrijf, waaronder de huidige ceo Ben van Beurden. Het Openbaar Ministerie nam de zaak in onderzoek. In januari 2019, ruim een jaar later, informeerden de vier ngo’s bij Grapperhaus hoe het met dat onderzoek ging. Ze hadden namelijk ‘uit verschillende bronnen’ vernomen dat het tot een schikking zou komen. En dat was niet zo vreemd: in Nederland is het de gewoonte om met grote bedrijven die het niet zo nauw nemen met de regels een deal te sluiten. Dat gebeurde de afgelopen jaren onder meer met SBM Offshore, met de Rabobank, Vimpelcom en met de ING.
‘Ik vind het geen goede beslissing om dit buiten de rechter om af te doen. Dit is niet zomaar een willekeurige fraude’
Die gewoonte om zaken te schikken, leidt tot veel kritiek. In een rapport bepleitte Transparancy International in 2017 terughoudendheid wat betreft onderhandse regelingen, en stelde de organisatie een rechterlijke toets voor bij schikkingen. In 2014 zei oud-president van de Hoge Raad Geert Corstens in Buitenhof dat er ‘grenzen moesten worden gesteld’ aan het aantal zaken waarin wordt geschikt, omdat zulke zaken zo worden weggehouden bij de rechter en dus bij het grotere publiek. Hij pleitte er tevens voor om bij schikkingen van enkele tienduizenden euro of meer een rechter mee te laten kijken, zodat ook als het niet tot een langdurige rechtszaak komt, er toch enige controle is door de onafhankelijke rechter.
Maar veel veranderde er niet.
In september 2018 liepen de gemoederen hoog op toen in de ING-zaak toch werd geschikt, voor maar liefst 775 miljoen, nadat de bank op grote schaal witwaspraktijken had gefaciliteerd. Het Openbaar Ministerie stelde toen dat ‘velen verantwoordelijk zijn voor verwijtbaar gedrag’, maar dat de strafbare feiten niet aan individuele personen waren toe te rekenen, ook niet aan de leiding van de ING.
Corsten, de voormalige president van de Hoge Raad, werd weer om commentaar gevraagd. Hij bleef in Nieuwsuur bij zijn standpunt uit 2014: ‘Ik vind het geen goede beslissing om dit buiten de rechter om af te doen. Dit zijn nu typisch zaken die zó groot zijn, dat is niet zomaar een willekeurige fraude. Een enorme fraude als deze had aan de rechter moeten worden voorgelegd.’
Wat die zaak extra pikant maakte, was dat minister Grapperhaus tot aan zijn ministerschap de ING als advocaat had bijgestaan, namens het Zuidas-kantoor Allen & Overy in arbeidsrechtelijke zaken. In diezelfde periode voerde zijn collega Hendrik Jan Biemond onderhandelingen over de schikking met de staat. Dus toen Grapperhaus de leiding kreeg over het ministerie, zaten zijn ambtenaren samen met zijn voormalige collega aan de onderhandelingstafel. Bij Allen & Overy weten ze overigens alles van grote schikkingen. Want een andere collega van Grapperhaus, Sietze Hepkema, stapte over naar SBM Offshore waar hij nauw betrokken was bij de megaschikking die dat bedrijf na zijn komst in 2014 trof met het Openbaar Ministerie.
Veel beloftes
Na de ING-schikking was de verontwaardiging in de Tweede Kamer groot. Een meerderheid vond dat moest worden onderzocht, precies zoals Corstens suggereerde, hoe de rechter voortaan kon meekijken bij zulke zogenaamde Hoge Transacties. Minister Grapperhaus zei toen dat hij hierover ‘graag open-minded de discussie wilde aangaan’. Een motie over deze kwestie raadde hij af, maar die werd desondanks aangenomen. Dat was op 22 november 2018. Een jaar later, op 19 december 2019, liet de minister de Kamer weten ‘de regeling van rechterlijke betrokkenheid [..] te overwegen’.
Daarna werd het stil.
Wel kwam er in maart 2019 opeens beweging aan het Nigeria-front. Het Openbaar Ministerie liet weten dat op basis van het lopende onderzoek sprake was van vervolgbare strafbare feiten. Of het tot schikking dan wel tot vervolging zou komen, lieten de justitiële autoriteiten naar buiten toe in het midden.
Daarna werd het ook daar stil.
Dossier
Volg de Shell papers
FTM en Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) onderzoeken de verwevenheid van Shell en de Nederlandse overheid door middel van 17 Wob-verzoeken naar meerdere ministeries, provincies en gemeentes. Op het Wob-dashboard vind je een overzicht van alle procedures:
Advocaat slaat aan het wobben
De advocaat van de vier ngo’s die de aanklacht tegen Shell hadden ingediend, Barbara van Straaten van Prakke D’Oliviera, vond het ondertussen wel erg lang duren. En dus vroeg ze, met een beroep op de Wet openbaarheid bestuur, bij de ministeries van Justitie en Buitenlandse Zaken alle interne stukken op die betrekking hadden op de zaak. NRC Handelsblad publiceerde op 30 januari van dit jaar als eerste over de zo verkregen stukken, onder de raak gekozen kop ‘Minister wilde alles weten over mogelijke schikking Shell’.
De stukken laten zien dat Grapperhaus al in een vroeg stadium en op eigen verzoek nauw bij de zaak betrokken werd. Op 2 juli 2018 – dus ruim voor het OM naar buiten kwam met de mededeling dat vervolging van Shell een optie was – zat Grapperhaus met de top van het Openbaar Ministerie om de tafel om over het dossier OPL 245 te spreken. Vrij snel volgden op zijn verzoek nóg twee bijeenkomsten over wat ‘een gevoelig onderwerp’ werd genoemd. Een ambtenaar schreef in een stuk dat ‘media-aandacht gekoppeld aan het beleid rond Hoge Transacties’ in acht moest worden genomen.
In totaal werden drie gesprekken gevoerd, in bijzijn van de voorzitter van het college van procureurs-generaal, de toenmalige hoofdofficier van het landelijk parket en de waarnemend hoofdofficier van het functioneel parket. Uit de gewobde stukken blijkt alleen wanneer en met wie de minister gesproken heeft, niet wat hij of de andere aanwezigen hebben gezegd. Wel heeft de minister deze week, in antwoord op Kamervragen die de D66-leden Sneller en Groothuizen stelden naar aanleiding van de publicatie in NRC Handelsblad, laten weten dat hij niet heeft gevraagd om een schikking te treffen met Shell en ook zijn ambtenaren daar niet op hebben aangedrongen. De goede lezer kan daaruit afleiden dat het idee om te schikken van het OM afkomstig is, maar dat er nog geen besluit over is genomen.
Terwijl het overleg tussen de minister en het OM liep en er al was gesproken over een mogelijke schikking, meldden de vier ngo’s zich als gezegd in januari 2019 om te vragen hoe het met het strafrechtelijk onderzoek stond. Over de vertrouwelijke gesprekken met de top van het OM zei de minister niets in zijn antwoord. Integendeel; hij meldde wat hooghartig dat in Nederland de scheiding der machten gold volgens de leer van de trias politica, en dat de beslissing om te vervolgen dus bij het OM lag. Dat had hem geïnformeerd dat het onderzoek nog liep, meer kon hij niet zeggen. ‘Gezien de bovengenoemde scheiding der machten is het niet gewenst dat ik op dit moment enige betrokkenheid heb of enige observatie deel over deze zaak,’ zo besloot de minister zijn brief.
Geen ‘bemoeienis mijnerzijds’
Na openbaarmaking van de gewobde stukken probeerde Grapperhaus de zaak meteen te sussen. In een briefje aan de Tweede Kamer stelde de minister dat hij was geïnformeerd door het OM, zodat hij zijn politieke verantwoordelijkheid kon nemen, indien daar aanleiding voor bestond. In een Kamerdebat stelde hij toe dat het OM hem slechts informatie had verschaft en dat zulks iets anders was dan ‘bemoeienis mijnerzijds’. In antwoorden op Kamervragen verklaarde hij dat gesprekken over ‘gevoelige strafzaken’ zowel op initiatief van het OM als van hemzelf konden plaatsvinden.
De minister probeert nu dan wel te doen alsof alles volgens het boek je gelopen, toch blijven er vragen. Want op grond van de geldende ‘aanwijzing hoge en bijzondere transacties’ wordt de minister pas in het allerlaatste stadium bij een voorstel tot transactie betrokken. En dus niet, zoals in de zaak OPL 245 is gebeurd, al in een veel vroeger stadium. Waarom heeft het OM al in een zo vroeg bij de minister aangeklopt, en is het niet vreemd dat de minister daarna zelf aandrong op vervolggesprekken? Was meer afstand niet vereist?
Inmiddels is er alweer een nieuwe situatie ontstaan.
Shell liet afgelopen week in een kort persbericht weten ‘vanwege Kamervragen en een veronderstelde discussie’ duidelijkheid te willen verschaffen. Het bedrijf stelde dat van een schikking geen sprake kon zijn. Immers, dan zou het verplicht schuld toegeven ‘en dat is voor ons nooit een optie geweest’. Ook meldt het bedrijf cryptisch dat ‘nooit is gevraagd aan het Openbaar Ministerie in gesprek te gaan over een mogelijke schikking’.
De vraag is niet langer om al dan niet te schikken. De keuze is nu: seponeren of vervolgen
Dit soort korte persberichtjes zijn altijd door de handen van een batterij juristen gegaan, en dus moet je goed opletten. Want er blijven vragen: zijn er bijeenkomsten geweest tussen Shell en het OM? Zijn er contacten geweest tussen Shell en de minister? En zo ja, wie heeft dan contact opgenomen? En waarover is gesproken? Hoe dan ook, Shell blijft bij het standpunt dat het al jaren uitdraagt: dat er een ‘volledig legale transactie was met de federale regering van Nigeria’.
En zo kantelde de hele zaak opnieuw, en zit het Openbaar Ministerie en uiteindelijk ook Grapperhaus met een kersvers dilemma. De vraag is niet langer om al dan niet te schikken. De keuze is nu: seponeren of vervolgen. Seponeren zou zeer ongeloofwaardig zijn, aangezien het OM eerder vaststelde dat Shell strafbare feiten heeft gepleegd. De grote vraag is nu: durft het OM (en durft Grapperhaus) het aan om het grootste bedrijf van Nederland strafrechtelijk te vervolgen?
Kamerlid Van Nispen heeft op 30 januari een debat aangevraagd over OPL 245; dat zal nog wel even op zich laten wachten door de overvolle agenda van de Tweede Kamer.
43 Bijdragen
Marla Singer 7
Grapperhaus zal een 'Ruttetje' doen en Shell zal ongeschonden wegkomen. Want zo rolt Nederland BV.
marcel 7
Marla SingerC. Tamsyn 4
marcelMaarten Brons 7
Marla SingerO Pen 13
Maarten Bronsmarcel 7
O Penpaul Hoogendijk 8
[Verwijderd]
[Verwijderd]
Gerrit Zeilemaker 6
C. Tamsyn 4
Van meet af aan hebben olieconcerns voormalige politici, militairen of hoge ambtenaren ingehuurd om hen te helpen bij het bespelen van de regeringen in de landen waar ze actief zijn. Maar Royal Dutch Shell heeft dit networking de laatste jaren op een hoger plan gebracht, zo blijkt uit nader onderzoek van de Amerikaanse diplomatieke ambtsberichten die in 2010 via WikiLeaks op straat belandden.
Een eerdere snelle blik in de cables had al het nieuws opgeleverd dat de Nederlandse ministeries van Economische en Buitenlandse Zaken soms hoge ambtenaren één of twee jaar lang naar Royal Dutch Shell detacheren.
Het zou natuurlijk prachtig wezen als (Grapperhaus) OM het durft deze corruptie echt aan te pakken en Royal Dutch Shell bestraft wordt. Maar onze ''financiële elite'' zal er als vanouds wel voor zorgen dat e.e.a. wel onderling in achterkamertjes wordt geregeld.
Willen en kunnen is iets anders dan willen en doen!
Jan Ooms 10
C. TamsynEr wordt nu waarschijnlijk vooral gebroed op hoe het excuus om niet te vervolgen moet worden vormgegeven.
Van 'er zijn geen aanwijzingen' tot 'Shell is niet de enige en zou daardoor onevenredig gestraft worden' en alles wat daar tussen ligt.
C. Tamsyn 4
Jan OomsHelemaal eens.
Sicco Kamminga 4
C. Tamsyn[Verwijderd]
C. TamsynBron? Ik hoor veel nieuwe info hier. Volgens mijn bronnen leeft ze nog.
C. Tamsyn 4
[Verwijderd]Ja dat Beatrix nog leeft is mij ook bekend, maar als u de moeite neemt om e.e.a te googelen treft u een heel aantal bronnen die allemaal dat verhaal beweren. Het zou eventueel een schenking geweest kunnen zijn.Ik zuig het niet uit mijn duim.
Said Ajouaau 5
Is er ook nog iets positiefs te melden? Hmmmm... Een ding kan ik wel vertellen... Ik ben nog aan het zoeken.
Jan Ooms 10
Said AjouaauLijst 1 Shell (VVD)
Lijst 2 Shell (CDA)
Lijst 3 Shell (D66)
Lijst 4 Shell (FvD)
Lijst 5 Shell (PvdA)
Lijst 6 Shell (PVV), etc. etc.
Said Ajouaau 5
Jan Ooms[Verwijderd]
C. Tamsyn 4
[Verwijderd]In werkelijkheid worden we bestuurd door trekpoppen (marionetten) waarvan de ''financiële elite'' de touwtjes heel strak in handen hebben en met hun lange tentakels op de achtergrond met de nodige Haagse bluf bijsturen daar waar nodig .
Daarom zal ''Royal Dutch Shell'' hier mee wegkomen, is het niet linksom dan rechtsom!
Geld is macht en macht corrumpeert!
Co Pater 7
C. TamsynMaar omdat macht iets is wat er gewoon is. Namelijk de ruimte die ik heb om mijn invloed ten gelde te maken of anders gezegd : macht is het vermogen om iets te bewerkstelligen.
Dus macht zelf hoeft geen probleem te zijn. Het zijn factoren in het leven die macht gaan misbruiken.
dus dan zou ik liever zeggen: Geld corrumpeert macht, omdat het de mogelijkheid bied tot machtsmisbruik .
C. Tamsyn 4
Co PaterWe bedoelen naar mijn mening allebei hetzelfde!
Corrumperen wordt vaak gebruikt in de verbinding geld corrumpeert of macht corrumpeert, waarmee wordt uitgedrukt dat je van het bezit of de verlokking van geld of macht een slecht of corrupt mens wordt.
Co Pater 7
C. TamsynHet geeft ook aan dat er dus altijd een aanwijsbare oorzaak is aan machtsmisbruik.
O Pen 13
[Verwijderd]C. Tamsyn 4
O Penhttps://www.sp.nl/achtergrond/wolfgang-streeck-democratie-en-kapitalisme-zijn-continu-in-conflict
Vandaar dat onze ''democratische rechtstaat'' een farce is. Want in ons land regeert het kapitaal. Wie dat niet ziet heeft een plaat voor zijn kop!
barend 19
Als je vele petten op hebt gehad tijdens je carrière, kun je nu uitkiezen welke je opzet.
Die van Shell is wel mooi.
Een mooie goede vervolg carriere pet.
chapeau!
nee, chapet
Co Pater 7
barend 19Co Stuifbergen 5
https://www.slachtofferhulp.nl/strafproces/aangifte-tot-straf/officier-van-justitie-beslist-over-de-zaak/klacht-niet-vervolging-artikel-12-procedure/
[Verwijderd]
Ferdinand Grapperhaus (1959 - heden)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_Grapperhaus
Ferd Grapperhaus (1927 - 2010)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ferd_Grapperhaus
C. Tamsyn 4
[Verwijderd]Welke fout bedoeld u? Ferd is de de verkorte naam van Ferdinand Heinrich Maria Grapperhaus de vader van Ferdinand Bernhard Joseph Grapperhaus onze huidige minister.
[Verwijderd]
C. TamsynC. Tamsyn 4
[Verwijderd]Zowel vader als zoon dragen dezelfde voornaam Ferdinand, of de auteur Harm Ede Botje dit bewust heeft afgekort met Ferd weet ik niet hij spreekt in ieder geval duidelijk over minister Ferd Grapperhaus en niet over zijn in 2010 overleden vader de staatssecretaris.
[Verwijderd]
C. TamsynBij zijn allereerste begrotingsbehandeling zei minister Ferd Grapperhaus, altijd goed voor een bon mot, dat hij bij zijn geboorte ‘in de ketel van rechtsstatelijkheid’ was gevallen. En vlak voordat hij minister werd, schreef Grapperhaus het boek Rafels aan de Rechtsstaat, waarin hij de financiële dominantie van multinationals hekelde omdat die gemeenschapszin zou afbreken.
Doordat de tweede zin met het woord "En" begint, wekt dat de indruk dat het hier om dezelfde Grapperhaus gaat, terwijl die uit de eerste zin een andere persoon is. Dat die ook een andere voornaam heeft zou dit gesprek makkelijker moeten maken, niet moeilijker.
C. Tamsyn 4
[Verwijderd]Er wordt naar mijn mening geen enkele indruk gewekt dat het hier twee personen (vader en zoon) betreft!
Het boek Rafels aan de Rechtsstaat kwam in 2017 uit. De oude Grapperhaus overleed in 2010.
Julius van Blokland
Marc Fahrner 7
Dat Shell zich niks interesseert dan de aandeelhouder, weet iedereen. MVO? Wat is dat? Iets voor onze marketingafdeling. Er wordt nu weer een enorme plasticfabriek in de VS gebouwd. Prachtig voor de werkgelegenheid daar en de goede sier van vriend Trump. Rare wereld.
C. Tamsyn 4
Marc Fahrnerhttps://www.shell.nl/energy-and-innovation/wind.html
Marc Fahrner 7
C. TamsynC. Tamsyn 4
Marc FahrnerWie dekt wie?
En dan moeten we het geloof in de ''rechtstaat'' behouden?
Marc Fahrner 7
C. TamsynRob Klerks 4
Echte staatslieden kijken vooruit en proberen in te schatten wat de samenleving nodig heeft, deze kliek die aan de macht is, kan niks anders dan pappen en nathouden.
Hebben totaal geen benul van noden van de bevolking, de enige richtlijnen die ze kennen én hanteren is GELD geld geld.
Maar GELD is nog steeds een hulpmiddel niks anders.
Dus moeten zeker grote bedrijven altijd gerechtelijk vervolgd worden, niks schikken, want dat straalt uit dat het eigenlijk niet zo erg is wat ze allemaal flikken.
Is totaal niet de juiste weg te gaan 😤
Ella van Dansik