
Best practices uit IJsland: zó pak je frauderende bankiers aan
Bankbestuurders die strafrechtelijk vervolgd worden, het is een zeldzaamheid. Maar niet in IJsland. Daar weet de voormalige politiecommissaris Olafur Hauksson de ene na de andere bankbestuurder achter de tralies te krijgen.
Op het moment dat de financiële crisis uitbrak zat de politiecommissaris Olafur Hauksson achter IJslandse drugsdealers en winkeldieven aan in het IJslandse dorp Akranes. Nu, anno 2015 is hij de enig openbaar aanklager ter wereld die meerdere bestuursleden van banken achter de tralies kreeg.
De opvallende carrièremove van de IJslander vond plaats toen er eind 2008 een vacature ‘Special Prosecutor’ ontstond. Functie-inhoud: misstanden bij de omgevallen IJslandse banken ontrafelen en de verantwoordelijken voor het gerecht slepen. Hauksson was de enige sollicitant. Zijn afdeling, een soort Functioneel Parket, begon begin 2009 nogal minimalistisch. ‘We actually got this table here from a garage somewhere,’ zei Hauksson een paar jaar geleden tegen Bloomberg over die begintijd waarin hij hulp kreeg van slechts 4 stafmedewerkers. Dit alles onder grote politieke druk, er waren tenslotte IJslandse banken omgevallen, de IJslandse kroon duikelde naar beneden en de werkloosheid steeg. In de jaren daarna kreeg Hauksson meer middelen en zijn team groeide uit naar 109 juristen, politieagenten, aanklagers, voormalig bankmedewerkers en mensen afkomstig van toezichthouders.
Libor
De onervaren Hauksson wist uiteindelijk als enige aanklager ter wereld bankdirecteuren daadwerkelijk achter de tralies te krijgen voor shady deals die ze deden in de aanloop naar de financiële crisis. De Financial Times blikte vorige week met enige jaloezie terug op de verrichtingen van deze vrij legendarische IJslands sheriff die – in tegenstelling tot de Verenigde Staten, de UK en Europese landen – bankschandalen níet afdoet met een schikking en wat strafrechtelijke vervolgingen van onderknuppels. Een praktijk die zich zelfs voordoet bij de grote bankschandalen zoals de Liboraffaire waar enkel in de Verenigde Staten een paar lagere Rabo-medewerkers zich voor de strafrechter moeten verantwoorden. Het hogere echelon blijft gevrijwaard van strafrechtelijke vervolging. Zo ook in Nederland. ‘Bij de hoogste leiding hadden we geen redelijk vermoeden van schuld. Dus geen strafrecht,’ zei Vincent Leenders, coördinerend Officier van Justitie Fraude vorig jaar tegen Follow The Money.'And then don’t hesitate if the direction of the investigation is pointing there'IJsland gaat voortvarender te werk. Hauksson krijgt het geld, de middelen én de tijd krijgt om jarenlang bewijs te verzamelen om daarmee een leger advocaten om de oren te slaan. Daarnaast is zijn focus ook anders. Zijn directe werkterrein betreft de directiekamers van de drie grootste IJslandse banken Kaupthing, Glitnir en Landsbanki (pre-crisis goed voor een gezamenlijk marktaandeel van 90 procent). Het draait er volgens hem om te achterhalen wie de feitelijk leidinggevende en eindverantwoordelijke is: ‘And then don’t hesitate if the direction of the investigation is pointing there,’ zei hij tegen FT. ‘It is not a good thing for the future if you say ‘there has been no criminality [anywhere except Iceland]’. It involves a lack of trust, and the financial system is something you have to rely on through pensions and so on.’
Bijdragen