Theo Pouw is zichtbaar in zijn element als hij op woensdagmiddag 19 augustus 2015 zijn gasten ontvangt. Eén voor één stappen ze binnen in de witte feesttent aan de Sixhaven in Amsterdam-Noord: geslaagde ondernemers, vrijwel allemaal Amsterdammers. Sommige mannen hebben hun vrouw meegenomen, een enkeling zijn hele gezin. Allemaal kijken ze uit naar de Sail-In, de officiële openingsparade van het vijfjaarlijkse maritieme evenement Sail. Tientallen tallships van over de hele wereld zullen zometeen vlak voor hun neus komen langsvaren. 

Bij binnenkomst hebben de gasten zich eerst bij de beveiliging moeten melden; niet iedere sterveling komt hier zomaar binnen. Maar nu ze binnen zijn, worden ze door hun gastheer uiterst hartelijk begroet. Theo Pouw schudt handen, slaat op schouders, maakt praatjes, wijst mensen de weg naar de bar. Pouw loopt door de tent als was hij 'de Koning van Amsterdam', zal een van de aanwezigen later zeggen. De voormalig bankdirecteur van ING is een netwerker pur sang, zeggen kennissen. Op een dag als deze is de rol van gastheer hem op het lijf geschreven.

Alles perfect geregeld

Pouw, ex-bankier, ondernemer en penningmeester van Supportersclub Oranje, heeft alles perfect geregeld. De hapjes zijn uitstekend, de drank vloeit. En de locatie had niet beter kunnen zijn. De feesttent staat direct naast de kanonnen die het traditionele Salut Protocollair geven bij elk tallship dat komt binnenvaren. Direct aan de overkant van het IJ ligt station Amsterdam Centraal. Vanaf de kade is het zicht op de twaalf kilometer lange botenparade indrukwekkend. In de uitnodigingsbrief aan zijn gasten heeft Pouw beloofd dat ze Sail 'op een unieke wijze' kunnen beleven; daarvan is geen woord gelogen.

Die uitnodigingsbrief is gedrukt op briefpapier van PAVO ('Persoonlijke Aandacht voor Ondernemers'), de netwerkclub van Pouw. Ondernemers als Joop Saan (ex-directeur Koninklijke Saan en ex-bestuurder bij Ajax), horecaman Won Yip en Miljonair Fair-oprichter Yves Gijrath zijn er lid van. Een link met Supportersclub Oranje heeft het feest niet; tijdens Sail valt op het IJ in de verste verte geen boot met Oranjespelers te bekennen. Dat maakt het des te vreemder dat de kosten van het festijn wél voor rekening van de Supportersclub komen. 

En die kosten zijn niet gering. De rekening van cateraar Select komt uiteindelijk uit op bijna 18.000 euro. Voor het gebruik van de grond bij de Sixhaven is de naastgelegen herberg Het Mandelahuisje afgekocht, voor ruim duizend euro. Aan de organisatie van Sail is in mei 2015 een betaling gedaan van 20.000 euro. Dat bedrag is een donatie voor de ‘bijzondere vaarten’ die Sail samen met het Rode Kruis organiseert voor gehandicapte kinderen, zullen Theo Pouw en de directie van Sail later desgevraagd aan Follow The Money verklaren.

De betalingen dragen er volgens Pouw aan bij dat hij zijn feesttent tijdens Sail mag neerzetten op het mooist denkbare stukje kade. De totale kosten belopen, kortom, tienduizenden euro's — en de Oranjefan draait ervoor op.

De kosten belopen tienduizenden euro's – en de Oranjefan draait ervoor op

Het Sail-feestje is niet de enige activiteit die de afgelopen jaren werd betaald uit de kas van de Supportersclub Oranje. Van het geld dat er binnenkomt – jaarlijks tussen de 1 en 1,5 miljoen euro – verdwijnen elk jaar tonnen in de zakken van het bestuur. Die gebruiken het geld onder meer voor het financieren van zakelijke en privéactiviteiten, waarvan de relatie met de Supportersclub ver te zoeken is. Dit blijkt uit documenten, facturen en strikt vertrouwelijke jaarrekeningen van de stichting Supportersclub Oranje, die in handen zijn van Follow the Money.

Goede betrekkingen

Het idee voor de Supportersclub Oranje kwam in de zomer van 1995 uit de koker van drie mannen met een Ajax-hart. Als bestuurders van Supportersvereniging Ajax hadden Theo Pouw en Rob Polderman in de jaren daarvoor een van de grootste fanclubs ter wereld opgebouwd: meer dan 50.000 mensen hadden zich als supporter aan de Amsterdamse club verbonden. Dat het elftal van Ajax op dat moment tot de wereldtop behoorde, hielp ongetwijfeld.

Voormalig Ajax-directeur Arie van Eijden, die kort daarvoor bij de KNVB aan de slag was gegaan als 'marketingmanager betaald voetbal', wilde dat kunstje bij Oranje graag herhaald zien. Hij vroeg Pouw en Polderman een fanclub op te richten die ‘de goede betrekkingen tussen het Nederlands voetbalelftal en zijn supporters’ zou bevorderen. Op 7 augustus 1995 schreven Pouw en Polderman de stichting Supportersclub Oranje in bij de Kamer van Koophandel. 

Sindsdien regelt de Supportersclub van alles voor de fans van het Nederlands Elftal. Trips naar kwalificatiewedstrijden, Oranjefeesten in de speelsteden tijdens grote toernooien, en veruit het belangrijkste: de toegang tot wedstrijden van Oranje. Wie naar een wedstrijd tijdens het EK of WK wil, of naar een uitwedstrijd, moet over een Oranje ClubCard beschikken. Die kaart was jarenlang alleen verkrijgbaar in combinatie met een lidmaatschap van de Supportersclub, à 30 euro per jaar.

Een paar jaar geleden zette de KNVB met het platform OnsOranje ook een eigen supporterskanaal op, om de contacten met de fans meer in eigen hand te kunnen houden. Maar het aantal leden van de officiële Supportersclub is nog altijd veruit het grootst: op het hoogtepunt waren er meer dan 50.000 leden, nu nog zo'n 35.000. Dat levert ruim een miljoen euro aan jaarlijkse inkomsten op. 

‘We hebben ons onderling weleens afgevraagd wat er met dat geld gebeurt'

Veel verschillende bestuurders heeft de Supportersclub niet gehad: Pouw en Polderman fungeren al 22 jaar als penningmeester en secretaris. Het derde bestuurslid, Fred Hoff, kwam in 1996 aan boord. Sinds het vertrek van de laatste voorzitter Lloyd Vandenberg in 2012 is er formeel geen leidsman meer; in de praktijk is de leiding in handen van penningmeester Pouw.

Mooie bijbaan

De bestuurders verdienden alle drie hun sporen in het zakenleven: Theo Pouw was tot 2012 directeur van ING in Amsterdam-Noord, Rob Polderman werkt bij accountants- en advieskantoor EY (voorheen Ernst & Young), waar hij Director Risk and Regulation is. Fred Hoff is regiomanager bij brandpreventiebedrijf Chubb Fire & Security. Hun rol bij de Supportersclub is vooral een mooie bijbaan: ze zitten vooraan bij alle wedstrijden van Oranje en worden bij grote toernooien met alle egards ontvangen. Zo had toenmalig voorzitter Vandenberg voorafgaand aan de halve finale van het WK 2010 in Zuid-Afrika een ontmoeting met de Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma. 

Volgens de statuten houdt de KNVB toezicht op de gang van zaken binnen de Supportersclub. Er behoort een Raad van Toezicht te zijn van vijf personen, waarvan twee personen door de voetbalbond worden benoemd. Het contract tussen de fanclub en KNVB wordt elke vier jaar geëvalueerd en werd in 2014 voor het laatst verlengd. De voetbalbond ontvangt een jaarlijkse vergoeding van de Supportersclub, gebaseerd op het aantal leden.

Zelf hebben die ‘leden’ nauwelijks inzicht in de financiën van de Supportersclub. Dat hoeft ook niet: de Supportersclub is een stichting, geen vereniging. Een stichting heeft strikt genomen geen leden, en bestuurders hoeven derhalve geen verantwoording af te leggen over hun beleid. ‘We hebben ons onderling weleens afgevraagd wat er met dat geld gebeurt,’ zegt SCO-lid Erik Jan van Hoorn. 'We hebben het bestuur er ooit wel op aangesproken, op het vliegveld rond een wedstrijd van Oranje. Toen ging het erover dat zij in veel luxere hotels zaten dan wij. Maar over cijfers is mij verder niets bekend.’

Bij andere leden is eenzelfde geluid hoorbaar: ‘Ik heb daar geen idee van,’ zegt bijvoorbeeld supporter Henk van Beek. ‘Ik ben gewoon lid en wil rond de wedstrijden van Oranje een leuk feestje vieren.’ 

10.000 euro per maand

Uit documenten in bezit van Follow the Money blijkt dat penningmeester Theo Pouw in 2014 en 2015 mocht rekenen op een vaste managementvergoeding van 10.000 euro per maand, exclusief btw. De jaarvergoeding voor zijn parttime bestuurswerk bedroeg 145.200 euro, ongeveer gelijk aan het jaarsalaris van een staatssecretaris. In de jaarrekening van de Supportersclub over boekjaar 2014-2015 zijn deze kosten terug te vinden onder het kopje 'Project werkzaamheden'. 

Via advocaat Hans Koets laat Pouw aan FTM weten dat dit geld naar zijn vennootschap gaat, en dat van daaruit veel werkzaamheden voor de Supportersclub worden uitgevoerd: het aansturen van het secretariaat, de coördinatie van het blad Aanvalluh!, het onderhouden van contacten met sportbonden en leveranciers, enzovoorts.

In de managementovereenkomst staat echter dat Pouw alle werkzaamheden 'feitelijk' zelf dient uit te voeren. Volgens Koets – die namens het bestuur een reeks vragen van FTM over de geldstromen binnen de Supportersclub beantwoordde – ontvangen de bestuurders Polderman en Hoff, in tegenstelling tot Pouw, geen vaste vergoeding voor hun werk. 

Een andere geldstroom richting bestuur betreft de zogeheten ‘Licentiekosten’. ‘De licentiekosten hebben onder meer betrekking op de vergoeding aan de oprichters [...] voor de overdracht van knowhow, expertise en intellectuele eigendomsrechten aan de Stichting,’ zo schrijven de bestuurders in het jaarverslag. 'Hiertoe is bij de oprichting een overeenkomst gesloten tussen de Stichting en de oprichters.'

Oftewel: Theo Pouw en Rob Polderman, de oprichters, kregen sinds de start in 1995 een jaarlijkse vergoeding voor de unieke kennis die zij als bestuurders inbrengen (volgens het jaarverslag liep deze overeenkomst op 31 augustus 2015 af). Uit de recente jaarverslagen blijkt dat het tussen 2011 en 2015 ging om bedragen van tussen de 53.000 en 110.000 euro per jaar. In vier jaar tijd stroomde zo ruim 320.000 euro richting de oprichters. Dit geld werd overgemaakt naar de vennootschap Throjanus BV, die is gevestigd op het huisadres van Polderman en waarvan Pouw bestuurder is.

In vier jaar tijd stroomde ruim 320.000 euro richting de oprichters

Namens de bestuurders bevestigt advocaat Koets deze betalingen. Hij meldt erbij dat ze inderdaad al sinds de oprichting in 1995 plaatsvinden. 'Bij de oprichting is door de oprichters duidelijk aangegeven het werk niet voor niets te gaan doen', aldus Koets. 'Het gehele format van de Supportersclub Oranje is door de oprichters bedacht en uitgevoerd. Het format dient als voorbeeld voor vele andere organisaties.' De oprichters maken jaarlijks 3 procent van de omzet naar zichzelf over als 'licentiefee'; volgens Koets is de KNVB met deze afspraak bekend.

Leuke dingen financieren

Regelmatig gebruiken de bestuurders ook de kas van de Supportersclub om leuke dingen voor zichzelf te financieren of zakenrelaties te fêteren. Op 12 december 2014 factureert Theo Pouw namens zijn netwerkclub PAVO bijvoorbeeld een bedrag van bijna 4000 euro aan de Supportersclub Oranje, waar hij dus zelf penningmeester is. Uit bijbehorende factuur — in handen van FTM — blijkt dat de Supportersclub zo betaalt voor de aanschaf van twaalf tickets voor een concert van U2 in Ziggo Dome.

Of neem de factuur van 30 september 2015, gestuurd door Classic Boat Dinners, een bedrijf dat exclusieve privérondvaarten organiseert door de grachten van Amsterdam. De Supportersclub tikt vanwege een 'dinervaart met zakenrelaties' een rekening van ruim 2000 euro af.

En dat zijn maar een paar voorbeelden. De bestuurders boeken vliegtripjes naar landen waar het Nederlands Elftal op dat moment ver te zoeken is, en slapen in de meest luxe hotels. Ze frequenteren de beste restaurants van Amsterdam en omgeving, soms meerdere malen per week, en rekenen dan voor honderden euro’s af, zo blijkt uit vertrouwelijke stukken in handen van FTM. Deze uitgaven zijn in de jaarrekening terug te vinden onder de posten ‘Representatiekosten’ (103.218 euro in boekjaar 2014-2015, 97.682 euro een jaar eerder) en ‘Onkosten bestuur’ (77.368 en 33.580 euro). 

Theo Pouw gebruikt de kas van de Supportersclub in 2015 ook voor een ander avontuur: hij wordt tijdelijk beheerder van hotel-restaurant De Oude Taveerne in Durgerdam, een dorpje aan het IJsselmeer net buiten Amsterdam. De eigenaar is een jarenlange zakenrelatie van hem. Als beheerder doet hij enkele investeringen in de zaak: hij koopt onder meer een mahoniehouten receptiedesk (voor 1995 euro), een aantal smart-tv's (3672 euro), producten van Apple (onder meer een Thunderbolt-beeldscherm, in totaal 1376 euro) en een olielamp (880 euro). Ook deze facturen komen voor rekening van de Supportersclub, al ontkent Pouw dit desgevraagd via zijn advocaat.

Jaarrekeningen

Dat er jaarlijks tonnen richting de bestuurders stromen, blijkt duidelijk uit de jaarrekeningen. Neem het boekjaar 2014-2015: In dat jaar kwam voor bijna 1,2 miljoen euro aan contributies binnen. Daarvan werd iets meer dan een half miljoen euro besteed aan activiteiten voor de fans: de oranjecafés voorafgaand aan interlands, alles rond het WK in Brazilië, het digitale magazine Aanvalluh!. Ook de bijdrage aan de KNVB (dit jaar 200.000 euro) zit in dit bedrag verwerkt.

Maar er ging een stuk meer geld op aan andere zaken — een kleine 200.000 euro aan personeelskosten bijvoorbeeld (volgens het jaarverslag waren er geen vaste medewerkers actief). Bijna 500.000 euro werd geboekt als ‘Overige kosten’: daarin zaten onder meer de managementvergoeding aan Pouw, de betaalde ‘licentiekosten’ aan Pouw en Polderman, de ‘representatiekosten’ en de ‘onkosten bestuur’. Onder de streep stond een klein verlies van 30.000 euro. In de drie jaar hiervoor liepen de geldstromen niet wezenlijk anders.

De jaarcijfers van de Supportersclub worden overigens wel door accountants opgesteld. Dat gebeurt door accountantskantoor EY – tevens al jarenlang de werkgever van bestuurslid Rob Polderman.

En hoe zit het met het toezicht van de KNVB? Volgens de statuten hoort er een Raad van Toezicht te zijn van vijf mensen, met twee mensen die zijn benoemd door de KNVB. Maar een dergelijke raad is er al jaren niet meer. Het was niet nodig, zegt Pouw desgevraagd aan de telefoon: ‘We waren zo vaak met elkaar in gesprek, dat een speciale toezichtsraad niet meer nodig was.’ KNVB-woordvoerder Frank Haagsman bevestigt dat: 'Sinds 1998 zijn er geen leden van de RvT van de Supportersclub Oranje door de KNVB benoemd.'

De KNVB houdt volgens de woordvoerder toezicht op de Supportersclub via ‘regulier overleg, zoals gebruikelijk voor alle samenwerkingspartners van de KNVB.’ De KNVB-woordvoerder zegt dat de bond nooit iets heeft gemerkt van dubieuze geldstromen binnen de Supportersclub. De jaarrekeningen worden door de KNVB ‘uitsluitend ter kennisgeving ontvangen.’ 

Van Oostveen trekt aan de bel

Maar uit een brief die de bestuurders Pouw, Polderman en Hoff op 12 maart 2013 stuurden aan toenmalig KNVB-directeur Bert van Oostveen, blijkt dat er vijf jaar geleden een serieuze discussie was over het onderwerp. Tijdens een gesprek in december 2012 trok directeur Van Oostveen aan de bel. Het bestuur van de Supportersclub evalueerde daarna kritisch zijn eigen functioneren, zo schreven ze in reactie hierop: 'In navolging van onze bespreking in december hebben wij met diverse mensen, waaronder onze advocaat en notaris, van gedachten gewisseld en is er nader overleg geweest terzake de governance van de Supportersclub Oranje zoals deze is opgenomen in de statuten.'

Of de samenwerking opnieuw zal worden verlengd, wil de KNVB nog niet zeggen

In dezelfde brief kondigden Pouw en zijn medebestuurders een paar concrete ingrepen aan: er zou eindelijk een RvT worden benoemd, er zou een supportersraad van tien personen worden ingesteld en bestuurders zouden voortaan nog maximaal drie keer kunnen worden herkozen. 

Van die voorstellen is sindsdien weinig meer vernomen. ‘Uiteindelijk is vastgesteld dat dit geen meerwaarde had gezien de reeds bestaande contact- en overlegmomenten,’ zo meldt advocaat Koets namens het bestuur. In 2014 werd het contract tussen de KNVB en de Supportersclub weer met vier jaar verlengd. Of de samenwerking opnieuw zal worden verlengd, wil de KNVB nog niet zeggen. Woordvoerder Haagsman: ‘De huidige overeenkomst loopt tot medio 2018. Tegen die tijd zullen we besluiten over de periode daarna nemen.’

NASCHRIFT: Over de betaling van 20.000 euro aan de organisatie van Sail meldt advocaat Hans Koets namens het bestuur van de Supportersclub het volgende: 'In verband met het 20-jarig bestaan van de Supportersclub Oranje werd het als goede zaak gezien om een donatie te doen aan Sail Amsterdam ten behoeve van de bijzondere vaarten. Kenmerk van de Oranjesupporters is altijd dat feest gevierd wordt.' Op de vraag of er dan ook supporters op het PAVO-feest waren uitgenodigd, antwoordt Koets dat er 'vele personen' aanwezig waren, 'variërend van vrijwilligers, bestuurders, relaties tot en met medewerkers met familieleden'. 

Op de tonnen aan geboekte 'representatiekosten' en 'onkosten bestuur' meldt Koets het volgende: 'Je kunt je wellicht voorstellen dat de Supportersclub Oranje met 35.000 leden en een eigen uniek contract met de KNVB ook representatieve verplichtingen heeft te onderhouden, in welk verband ook sociale activiteiten plaatsvinden met stakeholders van andere organisaties.' De bestuurders vinden dat FTM met dit artikel 'voorbijgaat aan het bredere verhaal van de Supportersclub Oranje, een club die gedurende de afgelopen 22 jaar heeft bijgedragen aan de supporterscultuur van het Nederlands Elftal op een manier die uniek is in de wereld, een visitekaartje voor het land en een voorbeeld voor vele andere landen en organisaties.'