© Matthias Leuhof

Oprichter klauwt uit kas liefdadigheidsstichting

Edwin Kock, de oprichter van Mobiliteit Voor Iedereen (MVI) uit het Brabantse Made, haalde sinds 1 januari 2019 ruim 1 miljoen euro uit de kas van deze goededoelenstichting. Na zijn gedwongen vertrek is hij sinds kort toch weer gewoon voorzitter van MVI. Dat blijkt uit onderzoek van Follow the Money. ‘Die hele stichting draait om mij,’ zegt Kock.

0:00

Edwin Kock is een speler. ‘s Avonds opent hij zijn laptop om in te loggen op de sites van digitale casino’s. Een daarvan is Simple Casino waar hij begin maart 2019 een rekening opende, zo blijkt uit documenten in bezit van Follow the Money. Het in 2019 opgerichte Simple Casino presenteert zich op zijn Engelstalige website als een ‘no fuss’ casino met duizenden casinospellen en een belastingvrije winst die zonder gedoe wordt uitbetaald. 

Kock heeft al snel succes. Een inleg van duizend euro levert hem 320.000 euro en de felicitaties van Simple Casino op. Maar als hij het casino vraagt het geld over te maken naar zijn KNAB-rekening, ontstaan er problemen. Het op Malta gevestigde Hero Gaming ltd, het bedrijf achter Simple Casino dat belooft speelwinst snel en zonder gedoe uit te betalen, weigert. Sterker: Hero Gaming sluit de rekening van Kock. De Maltezen stellen dat hij onvoldoende kan aantonen hoe hij aan zijn speelgeld komt. Bovendien gebruikt Kock een betaalmethode die is gekoppeld aan een bedrijf. En dat is volgens de voorwaarden van Hero Gaming niet toegestaan.

Kock is woedend. Toen hij begin maart een rekening opende, moest hij allerlei formulieren invullen, een kopie van zijn paspoort verstrekken alsook een officieel document met zijn adres. Toen was alles goed bevonden en was het geen enkel probleem een rekening te openen. Hij schakelt de Nederlandse advocaat Thilly Broer-Blokland in die voor een Maltees kantoor werkt.

Maar ook zij vangt bot bij Hero Gaming. Tot haar verbazing krijgt ze van het bedrijf in augustus te horen dat haar cliënt de politie maar moet inschakelen. ‘Ik begrijp het advies niet. Waarom moeten we de politie in Nederland inschakelen? Er is geen sprake van crimineel gedrag. Zeker niet bij mijn cliënt en wat ons betreft ook niet bij Simple Casino/Hero Gaming,’ schrijft zij in augustus in een brief die Follow the Money bezit. Daarin legt de juriste aan de Maltezen uit dat haar cliënt niet in loondienst is maar als zelfstandige zijn geld verdient met advisering. ‘En dat is vergelijkbaar met ieder ander persoon die salaris ontvangt en het uitgeeft aan levensonderhoud of gokken (als hij dat wenst).’ Zij dreigt met juridische procedures als Hero Gaming niet snel de 320.000 euro overmaakt. Edwin Kock laat FTM weten dat een rechtszaak ‘volgt’.

‘Waarom moeten we de politie in Nederland inschakelen?’

Uit documenten in handen van Follow the Money blijkt dat de twijfel van Hero Gaming over Kock wel eens terecht kan zijn. Ook blijkt dat Kock een goede reden heeft om de Nederlandse politie niet in te schakelen. Het geld waarmee hij speelt, is afkomstig van de goededoelenstichting Mobiliteit voor Iedereen (MVI). Die stichting heeft hij in 2014 zelf opgericht; tot 1 januari 2020 was hij er bestuurder. ‘Die hele stichting draait om mij,’ zegt Kock tegen FTM.

Wachtmeester

Wie is deze 49-jarige geboren Brabander eigenlijk? Volgens zijn LinkedIn-profiel gaat hij in 1989 bij de Koninklijke Marechaussee werken als wachtmeester: een politiefunctie binnen de krijgsmacht. Kock is dus militair en politieagent. Na zes jaar gaat hij in 1995 werken bij de Nederlandse vestiging van CIPE, een Frans bedrijf in elektronische beveiligingssystemen. Hij vertrekt daar in 1999. Datzelfde jaar begint Kock in Breda zijn eenmanszaak Forian voor ‘advies in reclame, acquisitie en verkooptraining’ – een zaak die nog altijd bestaat.

In de avonduren is Kock in het amateurvoetbal actief als hoofdtrainer van eerste elftallen. Hij debuteert in het seizoen 2005/06 bij WDS’19, de oudste amateurvoetbalclub van Breda. Zijn laatste club is vv DHV, uit het Brabantse Zevenbergschen Hoek, dat tegenwoordig in de vierde klasse zaterdag speelt. Dagblad BN DeStem tekent eind 2018 uit zijn mond op dat Kock overweegt om na een carrière van zestien jaar helemaal met coachen te stoppen. Op dat moment staat derdeklasser DHV voorlaatste op de ranglijst. Hij wil meer aandacht geven aan zijn drie kinderen én zich richten op zijn stichting MVI.

Mobiliteit Voor Iedereen

Medio 2012 werd bekend dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de vergoeding voor zorgvervoer te hoog vond. Kregen zorginstellingen eerst 19,50 euro om bijvoorbeeld een rolstoeler per taxi naar de dagbesteding te brengen, nu werd dat bedrag verlaagd naar 8 euro – terwijl zorginstellingen 25 euro voor dat vervoer moesten betalen. Protesten van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland haalden niets uit. Het kabinet voerde de maatregel door en daarmee werd 150 miljoen euro bezuinigd. Met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 wordt het zorgvervoer een taak van de gemeenten. Die moeten het samen met de zorginstellingen zelf regelen.

Kock stelt op zijn LinkedIn-profiel dat hij als vrijwilliger actief is geweest bij onder andere het Reumafonds, de Hartstichting en het Oranjefonds. ‘Edwin Kock is een sociaal iemand,’ zegt Helmer de Vries die bij MVI zeer nauw met hem samenwerkte. ‘Dat merk je ook in zijn gedrag naar het het personeel. Als iemand ziek is of thuis een zieke heeft zitten, dan is hij erg met die persoon begaan.’

Tegen FTM vertelt Kock dat hij in 2012 begon met plannen om het zorgvervoer anders in te richten. Hij ziet dat door bezuinigen op dat vervoer ouderen en mindervaliden dreigen te vereenzamen. Hij bedenkt een plan: als je zorgbussen laat sponsoren door bedrijven die als tegenprestatie hun logo op de bus mogen plaatsen, kun je het vervoer dan goedkoper maken?

‘De kosten heb ik voorgeschoten’

Dit plan leidt in februari 2014 tot de oprichting van de Stichting MVI. Dat initiatief neemt  hij samen met zijn vriendin Mettie Bakker, die van 2005 tot mei 2009 personeelsmedewerker was van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De twee hebben samen een dochtertje. Uit een eerder huwelijk heeft Kock twee kinderen. Penningmeester van de stichting wordt Wendy, de zus van Kock, die als hr-adviseur werkte bij thuiszorgbedrijf Cordaan. 

‘Ik begon met helemaal niets,’ vertelt Kock. ‘De eerste bussen kocht ik vanuit mijn eenmanszaak Forian. De kosten heb ik voorgeschoten.’

Maar klopt dat? Uit de jaarrekening 2014 blijkt dat de stichting dat jaar slechts één bus heeft gekocht. Er staan weliswaar nog drie andere kentekens vermeld, maar die zijn van leaseauto’s. In 2015 en 2016 schaft MVI zes bussen aan. Dat gebeurt met behulp van een subsidie van de provincie Brabant. Maar in 2016 ontdekken medewerkers van de provincie dat Kock de boel flest. In plaats van nieuwe bussen kocht hij tweedehandsvoertuigen met de bouwjaren 2003-2008. De provincie concludeert dat de activiteiten waarvoor subsidie was verleend ‘beduidend slechter zijn uitgevoerd’ dan was afgesproken. De provincie vordert 144.000 euro terug. Pas na tussenkomst van een deurwaarder ontstaat er een betalingsovereenkomst. Inmiddels heeft MVI het gehele bedrag terugbetaald. In een reactie zegt Kock dat hij ‘niet juist is geïnformeerd door adviserende partijen’. 

MVI krijgt van de Belastingdienst direct bij aanvang de ANBI-status. Die status levert allerlei fiscale voordelen op. Zo hoeft een ANBI-stichting geen belasting te betalen over ontvangen erfenissen en schenkingen, kan een stichting in aanmerking komen voor teruggaaf van de energiebelasting en kunnen donateurs en sponsors hun gift aftrekken van de inkomsten- of vennootschapsbelasting.

ANBI

ANBI staat voor Algemeen Nut Beogende Instelling. In geen enkel land ter wereld bestaan zoveel ANBI’s als in Nederland. Momenteel zijn er meer dan 43.000. Het betreft meestal verenigingen en stichtingen die zich inzetten voor het goede doel.

Het hele stelsel van de ANBI-status en het toezicht daarop van de Belastingdienst ligt al langer onder vuur. Eind 2016 bleek uit onderzoek van de Belastingdienst zelf dat er geen sluitende controle is op stichtingen en verenigingen met de ANBI-status. Voor de controle van de 43.000 ANBI’s had de fiscus slechts veertig controleurs. De giftenaftrek en de erf- en schenkvrijstellingen kosten de schatkist jaarlijks ruim een half miljard, meldde NRC Handelsblad.

In januari 2019 bleek uit een steekproef van Follow the Money dat 18 van de 50 onderzochte goede doelen met de ANBI-status de financiële verantwoording niet op orde had. 

Begin dit jaar meldden onderzoeksplatform Investico dat 48 procent van de onderzochte instellingen twee maanden na het verstrijken van de deadline hun cijfers over 2018 nog niet op de website hadden gepubliceerd. Van meer dan vijftienhonderd stichtingen kon de Belastingdienst de publicatieplicht überhaupt niet controleren, omdat de opgegeven website niet bereikbaar was – bijvoorbeeld omdat de link onvindbaar bleek of de domeinnaam niet meer bestond.

Lees verder Inklappen

Crowdfunding

De stichting heeft een eigen callcenter dat ondernemers benadert met de vraag of ze een zorgbus willen sponsoren. Zo maakt begin 2019 Grieks restaurant Mykonos 1000 euro over en Goudmijntje Soman 726 euro. Een klein deel van dat sponsorgeld blijft in de stichting achter om de onkosten te vergoeden en het personeel te betalen. De stichting leidt jaarlijks verlies; alleen in 2016 is er een winst van ruim 60.000 euro (op een omzet van 524.612 euro).

Een aantal malen haalt MVI ook geld binnen via crowdfunding. Begin 2019 maakt OnePlanetCrowd 434.000 euro over naar de stichting. Volgens de investeringsovereenkomst moeten van dit geld rolstoelbussen worden gekocht, maar volgens De Vries worden ze niet gekocht maar geleased waardoor ze in feite dubbel gefinancierd worden. De Vries stelt dat hij OnePlanetCrowd hiervan recent op de hoogte heeft gesteld. OnePlanetCrowd wil niet reageren.

MVI werkt ook met partners die de stichting ondersteunen. Als dank krijgen ze een vermelding op de website. Het gaat om bedrijven als Autogroep Smeets, Brabantstad Verzekeringen, Zuidlease en Tribus. Dit laatste bedrijf geeft korting op de ombouw van bussen. Die worden vervolgens aan een zorgorganisatie in bruikleen gegeven. Het zorgbedrijf betaalt een klein deel van de exploitatie en moet zelf een pool van vrijwillige chauffeurs organiseren.

Elektrisch zorgvervoer

Begin 2018 telt de stichting achttien busjes, maar Kock ziet dat de vraag groter is dan zijn stichting aankan. De stichting trekt Helmer de Vries aan, een non-profit strateeg die bij verschillende non-profits als bestuurder actief was. Hij was oprichter van de Prekimi Foundation tegen kindermishandeling en bestuursvoorzitter van onderwijsinstelling BSO Suriname. Terug uit Suriname ging hij aan de slag bij een commercieel bedrijf, maar dat beviel hem niet. De Vries stapt over naar MVI. Hij krijgt de opdracht om de organisatie te laten groeien en te professionaliseren.

Al snel komen er zo’n dertig bussen bij: Ford Transits en Mercedes Sprinters. Bij het Utrechtse ombouwbedrijf Tribus, dat De Vries mede als nieuwe sponsor van MVI binnenhaalt, worden ze tegen een fikse korting omgebouwd en uitgerust met een lift voor rolstoelers.

Als zorgvervoerder heeft MVI recht op teruggaaf van de bpm, de belasting op auto’s en motoren. Maar deze regeling komt op 1 januari 2020 te vervallen. Wil MVI geen bpm betalen, dan is de stichting genoodzaakt om over te gaan op elektrische bussen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan: na de ombouw en met een lift zijn de bussen te zwaar voor de elektrische bussen die ook al een forse accu hebben.

De Vries zoekt contact met Pon, de importeur van onder andere Volkswagen. Dat bedrijf heeft inmiddels in samenwerking met Tribus de e-Crafter ontwikkeld: een elektrisch aangedreven rolstoelbus. MVI schaft er 68 aan. Inclusief om- en aanbouw: 68.000 euro per stuk. Volkswagen Financial Services financiert het aankoopbedrag met een maximum van vijf miljoen. Elektrisch zorgvervoer is volgens De Vries een gat in de markt: gemeenten willen immers steeds duurzamer worden.

Hoe meer geld de belastingdienst terugbetaalt, hoe meer Kock van de MVI-rekening haalt

Keurmerk

MVI groeit en in 2019 bedraagt de omzet bijna 2,2 miljoen euro – waar die een jaar na oprichting enkele tonnen was. Er zijn inmiddels contracten met meer dan twintig zorginstellingen waaronder grote bedrijven als Cordaan en Amstelring in Amsterdam, Florence in Den Haag en en Archipel in Eindhoven.

Om de goededoelenstichting te professionaliseren en transparanter te maken begint De Vries medio 2019 een procedure om een keurmerk te krijgen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF), de toezichthouder op erkende goede doelen. Voor zo’n keurmerk moet een organisatie voldoen aan strenge eisen: zo kan het CBF de boekhouding laten controleren door een accountant of een kascommissie. Hoe groter het goede doel, hoe strenger de eisen. 

MVI neemt afscheid van administratiekantoor Tadd, dat al jaren de jaarrekening opstelt, en wil overstappen naar een registeraccountant. Najaar 2019 spreken Kock en De Vries met een accountant die de taak op zich wil nemen. De man, die anoniem wil blijven, vertelt FTM dat hij zich verbaasde over de bestuursstructuur van de stichting: ‘Daar leek een ondernemer het met zijn partner voor het zeggen te hebben. Dat leek mij niet goed. Met een dergelijke structuur kon ik de opdracht niet aanvaarden.’

Intussen is De Vries al met een nieuwe beheersstructuur bezig. Vanaf 1 januari zal hij samen met Mettie Bakker de directie vormen. Bakker en Kock hebben dan inmiddels hun relatie verbroken. ‘We zijn niet op een leuke manier uit elkaar gegaan, maar we zetten beiden onze frustraties aan de kant om ons in te zetten voor de stichting en onze dochter,’ mailt Kock aan FTM. 

Piet Berkers, een kennis van Bakker, wordt bestuurder op afstand en is niet bij de dagelijkse gang van zaken betrokken. Kock vertrekt als bestuurder van de stichting. Vanaf 1 januari 2020 zal hij als consultant op basis van een projectovereenkomst voor MVI werken. Voor dat werk ontvangt hij 50 euro per uur, tot een maximum van 150 uur per maand. Daarnaast ontvangt Kock twee variabele beloningen. Voor ieder nieuw contract met een zorginstelling, waardoor de stichting extra omzet genereert, krijgt Kock vijf procent van de contractwaarde. Voor elk contract met een MVO-partner dat hij regelt, ontvangt hij 3% over de baten. Beide variabele vergoedingen worden pas uitbetaald aan het einde van het jaar en alleen als de stichting winst maakt. Deze overeenkomst, in handen van FTM, is ondertekend door Bakker, De Vries en Kock.

Forse afschrijvingen

Voordat De Vries zich als directeur van zijn taken kan kwijten, krijgt hij een zwaar motorongeluk dat hem maanden uit de roulatie houdt. Pas in april 2020 keert hij, midden in de coronacrisis, terug op kantoor. In een gesprek met het vaste administratiekantoor TADD hoort De Vries dat Kock grote bedragen van de bankrekening van MVI heeft opgenomen.

‘Ik heb het geld even nodig, het komt zo weer terug’

De Vries is stomverbaasd. Pas onlangs kreeg hij voor het eerst toegang tot de bankrekening. Maar het klopt wat de administrateur zegt. Van de ING-rekening van de stichting zijn forse bedragen afgeschreven. Zo verdween er op 27 maart om 20:44 uur ‘s avonds een bedrag van 5.000 euro. De volgende nacht werden bedragen van 25.000 en 50.000 euro afgeschreven – om drie uur en vijf uur ‘s nachts, terwijl het vervoer door busjes van de stichting door de coronacrisis al weken stillag.

Het geld ging naar de rekening van Forian, de eenmanszaak van Kock. De Vries vraagt aan zijn collega Bakker hoe de oud-bestuurder nog toegang kan hebben tot de bankrekening van MVI. Volgens haar heeft ING een fout gemaakt waardoor Kock de codes van de rekening heeft gekregen. Zij vertelt De Vries dat zij als medebeheerder van die bankrekening alarmsignalen had gekregen dat er grote bedragen verdwenen. Zo had ze naar eigen zeggen nog net op tijd enkele andere overgemaakte bedragen kunnen terughalen. De Vries zegt dat Bakker hem appjes met haar ex toonde. ‘Waar ben je mee bezig?,’ vroeg ze hem. ‘Ik heb het geld even nodig, het komt zo weer terug,’ appte Kock terug. 

Op vragen van FTM of dit klopt, reageert Bakker niet. Bij dit verhaal van Bakker kunnen grote vraagtekens worden gezet. Op verzoek van FTM zoekt ING uit wat er gebeurd is. Een woordvoerder meldt dat het de taak is van het bestuur van een stichting om het vertrek van een bestuurslid aan de bank door te geven. Dat is niet gebeurd.

Geschrokken van de nachtelijke opnames gaat De Vries alle bankafschriften na. Alleen al in de eerste vier maanden van 2020 heeft Kock circa 330.000 euro opgenomen. Dat bedrag valt geenszins te rijmen met de afgesproken vergoeding van 50 euro per uur. Evenmin strookt het bedrag met de variabele beloningen die, als de stichting al winst maakt, pas aan het einde van dit jaar worden betaald.

Ook ontdekt De Vries dat Kock in 2019 ruim zes ton van de ING-rekening van MVI heeft overgemaakt naar de ING-rekening van zijn adviesbedrijf Forian. Als hij nog oudere bankafschriften bekijkt, ontdekt De Vries dat Kock ook al in 2018 geld van de ING-rekening van MVI heeft gehaald. Alles bij elkaar gaat het om ruim 1,5 miljoen euro. Een enorm bedrag voor een stichting die in 2018 op een netto-omzet van 1,4 miljoen bijna 20.000 euro verlies leed.

Gokverslaafd

De ontdekking van opgenomen bedragen zet de relatie tussen De Vries en Kock op scherp. De Vries wil uitleg van de ex-secretaris van MVI. De Vries vermoedt dat er meer aan de hand is als Kock hem op een dag vraagt of hij misschien kan helpen met problemen die hij heeft met een Maltees bedrijf. Dat valt onder Angelsaksisch recht en Kock weet dat De Vries daar wel wat verstand van heeft. Daarop deelt Kock met De Vries documenten waaruit blijkt dat hij met SimpleCasino een conflict heeft over het niet uitbetalen van een spel-winst. De Vries vermoedt dat Kock gokverslaafd is, maar die ontkent. Hoewel Kock naar eigen zeggen al vanaf zijn twaalfde kaartspellen speelt en in het verleden meedeed aan pokertoernooien, beheerst zijn passie voor kansspelen met kaarten zijn leven niet: ‘Ik kan jaren niet spelen en daarna weer toernooien spelen. Ik ervaar het niet als verslaving.’

Of hij het nu vergokt of niet, uit de bankafschriften blijkt hoe dan ook dat Kock nog in zijn tijd als bestuurder geld van de MVI-rekening overmaakte naar zijn eigen rekening. Tot medio 2019 ging het om relatief kleine bedragen omdat MVI weinig geld had. Maar in de loop van 2019 komt op de reguliere bankrekening van de stichting steeds meer geld te staan van de Belastingdienst. Omdat de stichting steeds meer busjes laat rijden, ontvangt MVI steeds meer bpm-gelden terug. En hoe meer geld de belastingdienst terugbetaalt, hoe meer Kock van de MVI-rekening haalt.

Verduistering

Kock ontkent dat hij het geld onrechtmatig heeft opgenomen. Hij heeft geen salaris, maar stuurt facturen vanuit zijn eenmanszaak. Dat gebeurde op basis van projectcontracten die volgens hem tot stand waren gekomen ‘na advies van een accountant, een belastinginspecteur en een toenmalig jurist’. Namen van deze personen wil hij ondanks herhaalde vragen van FTM niet geven. Alle tussen zijn eenmanszaak en de stichting gemaakte afspraken zijn volgens hem ‘opgenomen in de notulen van de Stichting MVI en volledig marktconform’.  

De Vries blijft de door Kock opgenomen bedragen evenwel absurd hoog vinden. Volgens de normen van het CBF mag een directeur van een goed doel 5900 euro bruto per maand verdienen. Kock zit daar als adviseur ver boven.

‘Ik kan jaren niet spelen en daarna weer toernooien spelen’

Bakker en De Vries besluiten de kwestie in mei te schikken. Op 18 mei tekent Kock een schuldbekentenis dat hij in totaal 683.500 euro heeft opgenomen van de rekening van MVI en dat hij daardoor ‘zijn’ stichting in acute geldproblemen heeft gebracht. Kock bekent ook dat hij in 2020, deels nadat bedrijven door de lockdown waren gesloten en de inkomsten van MVI waren stilgevallen, 329.214,50 euro heeft opgenomen. ‘Dat bedrag haalde ik uit de boekhouding,’ licht De Vries toe. Later, toen hij voor de politie de aangifte vanwege verduistering tegen Kock moest voorbereiden, onderzocht De Vries stelselmatig alle banktransacties. Daaruit bleek dat Kock sinds 1 januari 2019 in totaal 1.078.433 euro had opgenomen.

Truc 

Kock belooft Bakker en De Vries dat hij voor 1 juli dit laatste bedrag zal terugstorten en tekent hiervoor een schuldbekentenis. Maar op 1 juli heeft Kock slechts een klein deel terugbetaald. De dag daarop stuurt MVI aan Kock een ingebrekestelling. Ook hier reageert hij niet op. ‘Waarom zou ik dat bedrag terug moeten betalen? Het zijn facturen en betalingen volgens gemaakte afspraken,’ zegt Kock tegen FTM.

Op 4 september barst de bom. Kock komt met een voorstel om zestig bussen die door Tribus voor 39.900 euro per stuk worden aangeboden, op papier te kopen voor 58.000. Het verschil, een bedrag van 1.350.000 euro, kan Tribus als MVO-partner dan overmaken naar de stichting. Na het gedoe met de nachtelijke overboekingen is de door Kock voorgestelde truc voor De Vries de druppel die de emmer doet overlopen. Uit woede smijt hij zijn mobiele telefoon tegen de kantoormuur. ‘Ik wist dat Tribus hier nooit mee akkoord zou gaan en ik heb het Tribus dan ook nooit voorgesteld,’ zegt De Vries. ‘Het was weer zo’n poging om een groot bedrag op de rekening van de stichting te krijgen.’

Deze vierde september zeggen Bakker en De Vries het ‘projectcontract’ met Kock op. Maar als Bakker in de week daarna besluit om verder geen actie tegen Kock te ondernemen, stappen De Vries en bestuurder Piet Berkers op 9 september op. 

Berkers wil tegen FTM niet veel over de zaak kwijt omdat ‘hij Kock kent’. ‘Maar we hebben het CBF-keurmerk nooit gekregen, dan weet u genoeg.’ 

De Vries zegt dat hij op 9 september door Bakker als bestuurder is uitgeschreven toen zij hoorde dat hij aangifte wilde gaan doen. ‘Opmerkelijk, want we waren overeengekomen dat ik tot 1 oktober zou blijven. Ik ben ook tot 1 oktober doorbetaald,’ aldus De Vries.

Als duidelijk wordt dat Kock niet betaalt en Bakker naar zijn zeggen weigert om haar ex aan te pakken, is De Vries het beu. Hij stapt naar de politie en doet aangifte van verduistering. De politie heeft de zaak in onderzoek. Omdat de andere twee bestuurders zijn opgestapt, blijft Bakker aanvankelijk als enige bestuurder over.

Comeback

Of toch niet? Een blik in het register van de Kamer van Koophandel leert dat Edwin Kock sinds 10 september weer als bestuurder van de Stichting MVI staat ingeschreven. Die inschrijving is gedaan door zijn ex-vriendin Mettie Bakker, zo meldt een woordvoerder van de Kamer van Koophandel. Een dag na het vertrek van De Vries en Berkers, en zes dagen nadat Bakker en De Vries de projectovereenkomst met hem hebben opgezegd, is Kock dus weer terug... als voorzitter.

Op een vraag of hij nog aan MVI verbonden is, antwoordt Kock: ‘Momenteel ben ik inderdaad nog altijd verbonden aan de stichting, ik werk al vanaf 2014 op basis van een projectcontract.’ Een brief die hij stuurt naar relaties om ze in te lichten over aanstaande ‘media uitingen’, is ondertekend door Edwin Kock, ‘oprichter en interim-voorzitter van Stichting MVI’. Voorzitter, interim-voorzitter of adviseur op projectbasis, het is duidelijk dat Kock het binnen de stichting nog altijd voor het zeggen heeft.

Tot op de dag van vandaag houdt Mettie Bakker de verduistering onder de pet

Afgrond

Hoe staat de stichting er financieel voor? Door de grote geldopnames van Kock stond MVI volgens De Vries ten tijde van zijn vertrek aan de rand van de financiële afgrond. Dat blijkt ook uit de door Kock ondertekende schuldovereenkomst. Daarin staat: ‘Schuldeiser (Stichting MVI, red.) heeft het boekjaar 2019 afgesloten met een substantieel verlies en een groeiend negatief eigen vermogen.’

De jaarrekening 2019 is, in strijd met de ANBI-regels, nog steeds niet op de website van MVI te vinden.

De kleine 2,2 miljoen euro die de Belastingdienst in totaal aan bpm terugbetaalde, was niet bedoeld voor de stichting maar voor de leasemaatschappijen die MVI gunstige leningen verstrekten en die de bussen voor het zorgvervoer feitelijk bezitten. 

Dat blijkt ook uit een brief van Fatih Duygu, de advocaat van Multilease. Op 11 september laat hij MVI weten dat Multilease van de Belastingdienst heeft vernomen dat de bpm-teruggave aan de stichting al is voldaan. ‘Het is voor cliënte dan ook onbegrijpelijk dat de Bpm voorfinancieringsovereenkomsten niet zijn afgelost. Gelet op het voorgaande meent cliënte dat de stichting Bpm financieringen op oneigenlijke wijze voor andere doeleinden heeft gebruikt.’ 

De advocaat eist dat ruim 466.000 euro voor 18 september zal zijn overgeschreven. Of dat is gebeurd, is vooralsnog onbekend. Op verzoeken om terug te bellen reageren Multilease noch de advocaat.

Mettie Bakker deelt FTM mee dat de financiële positie van MVI momenteel ‘positief’ is. De vraag of inmiddels alle bpm-gelden zijn overgemaakt naar de leasemaatschappijen, laat ze evenwel onbeantwoord. 

Tot op de dag van vandaag houdt Bakker de verduistering onder de pet. De website van MVI meldt niets over de zaak. Wel staat boven een filmpje van de nieuwe VW e-Crafter een rode button met de tekst ‘Doneer nu’.

Voorzitter, interim-voorzitter of adviseur op projectbasis, het is duidelijk dat Kock het binnen de stichting nog altijd voor het zeggen heeft

Agenda

In de fase van wederhoor gebeurt er vervolgens iets opmerkelijks. Nadat Kock en Bakker op een eerste reeks vragen antwoorden gaven (zie het uitgebreide wederhoor onderaan), slaat de toon na een reeks nieuwe vragen om. De twee bestuurders willen die alleen beantwoorden als FTM naar het kantoor in Made komt. Maar vanwege de reisbeperkingen door corona is dat geen optie. Als Bakker en Kock desondanks aanhouden, gaat FTM overstag. Op 10 november stelt FTM voor de volgende dag naar kantoor te komen. Maar dat blijkt niet te kunnen: die dag heeft Kock een afspraak met de politie om aangifte te doen tegen De Vries waarvoor vijf uur is uitgetrokken. Donderdag en vrijdag is Kock eveneens verhinderd. 

‘U verwacht dat we op stel en sprong ons in alle bochten gaan wringen om zsm een afspraak te plannen,’ mailt hij. ‘Deze week staat mijn agenda volledig vol met afspraken die ik niet 1-2-3 kan verzetten.’ Pas op 16 november heeft hij tijd.

Van een bron ontvangt FTM een kopie van Kocks agenda. Op woensdag 11 november staat inderdaad een afspraak met de politie gepland. Maar die duurt van 13 tot 15 uur, drie uur minder dan Kock beweert. Op donderdagochtend heeft hij een twee uur durende afspraak met een zorgbedrijf staan. Voor de rest prijkt in zijn agenda van 10 november tot en met 16 november alleen de naam van zijn dochter.

De gebrekkige governance bij Stichting MVI

Henk Koopmans, mede-oprichter en bestuurslid van de Stichting Good Governance Centre (GGC), stelt na lezing van het artikel en bestudering van de relevante documenten dat de bestuurlijke gang van zaken (governance) bij de stichting MVI ‘fundamenteel’ onacceptabel is: ‘Vanaf het begin van de ANBI-status had het bestuur moeten bestaan uit minstens drie volledig van elkaar onafhankelijke personen zonder familie of relationele banden. Er had ook een volstrekt onafhankelijke Raad van Toezicht moeten zijn.

Voor de geldopnames die Kock deed, is de datum van 1 januari 2020 van groot belang, stelt Koopmans. ‘Voor die datum was hij bestuurder. De Belastingdienst schrijft in het geval van een ANBI voor dat een bestuurder nooit over het vermogen van een stichting mag beschikken als ware het zijn eigen vermogen. Dat is hier wel gebeurd. Na 1 januari is de grote vraag hoe en op welke basis Kock geld kon opnemen. Dat had hij alleen mogen doen als het zittende bestuur hem daartoe had gemachtigd. Maar dat is, voor zover wij weten, niet gebeurd.’

 

‘Dit verhaal stemt mij treurig,’ zegt Sigrid Hemels, hoogleraar belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook zij las het hele verhaal. ‘Dit lijkt haaks te staan op de ANBI-eis dat een natuurlijk persoon niet over het geld van een stichting kan beschikken als was het zijn eigen vermogen.’ De gang van zaken kan er volgens haar toe leiden dat de Belastingdienst de ANBI-status met terugwerkende kracht intrekt. ‘En dat kan betekenen dat schenkingen waarover de stichting nu geen schenkbelasting heeft betaald, alsnog worden belast en donateurs en sponsoren afhaken. Daardoor is de stichting mogelijk niet langer in staat om haar algemeen nuttige vervoerswerkzaamheden uit te voeren. En dat is heel vervelend voor de ouderen minder-validen die hierdoor worden geholpen.’

Hemels pleit al langer voor andere vormen van ingrijpen als alternatief naast het intrekken van de ANBI-status, net als in het Verenigd Koninkrijk. Daar kan de toezichthouder bestuurders van een goed doel ontslaan als niet aan de eisen wordt voldaan en nieuwe bestuurders benoemen, zodat de werkzaamheden van een goed doel kunnen doorgaan. Zij wijst erop dat het Burgerlijk Wetboek een dergelijke ingreep ook in Nederland mogelijk lijkt te maken.

 

‘Hier kun je zeker vraagtekens bij zetten,’ reageert Gerard van Solinge, hoogleraar Ondernemingsrecht aan de Nijmeegse Radboud Universiteit en advocaat bij Allen & Overy, na lezing van het artikel. ‘Het is oprichters en bestuurders van stichtingen nu eenmaal verboden om uitkeringen aan zichzelf te doen. Dat mag ook niet aan anderen, tenzij deze uitkeringen betrekking hebben op het ideële of sociale doel van de stichting. Dat aan een bestuurder van een stichting vanuit die stichting een niet bovenmatige bestuursvergoeding wordt betaald, is niet verboden. Dat geldt ook voor vergoedingen aan een externe adviseur die voor de stichting van belang is. Maar als op deze manier bestuurder en adviseur in een persoon verenigd zijn, dan lijkt dat in strijd met de regels over uitkeringen en salarissen.’ 

Van Solinge stelt dat op dit moment de regels voor stichtingen erg summier zijn. Daar komt binnenkort verandering in. De Eerste Kamer heeft al een wet aangenomen die straks meer mogelijkheden biedt aan iedere belanghebbende of aan het openbaar ministerie om via de rechter bestuurders van stichtingen te ontslaan en aansprakelijk te stellen.


 

Lees verder Inklappen
Wederhoor Edwin Kock en Mettie Bakker

In een eerste telefonische reactie zegt Edwin Kock dat de in maart 2020 opgenomen bedragen ook waren bedoeld voor anderen die voor MVI werkten. Wie die ‘anderen’ zijn, zegt Kock niet. Op de vraag waarom dat in het holst van de nacht moest gebeuren, antwoordt Kock: ‘Overdag is iedereen hard aan het werk.’

In een daarop volgende uitvoerige schriftelijke reactie stelt Kock dat hij slachtoffer is van laster van oud-bestuurder Helmer de Vries. Daarvan hebben hij en zijn ex Mettie Bakker op woensdag 11 november aangifte gedaan. ‘Het voelt niet als één dolksteek maar als tien dolksteken in mijn rug door iemand die moedwillig en met voorbedachten rade er alles aan heeft gedaan om zowel mij als Stichting MVI voor eigen belang te ruïneren.’ 

Kock noemt De Vries een ‘charismatische narcistische psychiatrische patiënt’. Zijn verweer komt er in de kern op neer dat De Vries met ingang van 2018 bij alle betalingen aan hem betrokken was en dat die betalingen waren besproken met ‘de belastinginspecteur, de accountant en de advocaat’.

Die betalingen hadden ook te maken, aldus Kock, met de kosten die hij in de periode 2012-2016 maakte. De opstartkosten, de kosten van zzp’ers en zijn eigen verdiensten heeft hij toen ‘niet kunnen of willen factureren’. Over de schuldovereenkomst stelt Kock dat hij die ‘onder druk’ van De Vries tekende, omdat volgens De Vries alleen dan het CBF-keurmerk kon worden verkregen. Op cruciale vragen over zijn bevoegdheid om als oud-bestuurder na 1 januari 2020 geld op te nemen van de stichting, geeft Kock geen antwoord.

Mettie Bakker schrijft aan FTM: ‘Ik hoop dat u beseft dat u zich voor het karretje van persoonlijke rancune en hetze laat plaatsen.’ Verder sluit zich zij aan bij de reactie van haar ex-partner.

 

‘Ik laat de medische kwalificaties aan mijn adres voor Kocks rekening,’ reageert Helmer de Vries. ‘Het valt te vrezen dat ik in deze zaak niet degene ben die naar de dokter moet. Vanuit de grond van mijn hart hoop ik dat de benadeelden in deze zaak gecompenseerd worden en dat de markt voorlopig gevrijwaard blijft van dit soort strapatsen. Ik was begonnen aan een degelijke governancestructuur binnen de normen van het CBF. Binnen zo’n structuur is geen plaats voor dit soort gedragingen. Good governance is een voorwaarde. Dat blijkt maar weer.’

Lees verder Inklappen