Hè hè, eindelijk. Op 20 november mag ABN Amro zich weer in de woelige wateren van de kapitaalmarkten begeven. Dan zal de ooit zo trotse bank weer een notering verkrijgen op de oudste effectenbeurs op aarde: die van de stad Amsterdam. De prijs die de staat de beleggers voor een aandeel ABN Amro in rekening gaat brengen ligt tussen de 16 en de 20 euro en dat zal de Nederlandse overheid door de verkoop van de eerste pluk aandelen (188 miljoen, ofwel 20/23 procent) tussen de 3 en de 3,8 miljard euro opleveren. De waardering voor de bank ligt daarmee tussen de 15 en de 19 miljard euro. Dat is meer dan vooraf was gedacht. 'De staat verliest minder dan gedacht op ABN Amro,’ kopte NRC dinsdag vrolijk op de voorpagina. Dat is een nogal voorbarige conclusie. De krant voor corporate Nederland - Het Financieele Dagblad - is ronduit opgetogen dat de bank weer naar de beurs gaat. Het FD wenst in zijn hoofdredactionele commentaar van woensdag ook maar één alternatief in beeld te brengen: dat de bank in staatshanden blijft. Artikelen met koppen als 'Je merkt dat ABN Amro leeft onder particulieren,’ zorgen daarnaast voor een opgetogen sfeer die met gemak als "bullish" kan worden omschreven.

vaststaat al dat deze oefening de belastingbetaler vele miljarden gaat kosten

Wie nuchter blijft, ziet de grote schaduwzijden van deze oefening waarvan al vast staat dat die de belastingbetaler vele miljarden gaat kosten. De rekening voor het van de ondergang redden van de bank ligt op een bedrag ergens tussen de 22 en 28 miljard. De kans dat die rekening wordt afbetaald is nul, zoveel is inmiddels duidelijk. Daar bovenop is ook zeer de vraag of de staat de nu stevig aandoende waardering ooit te gelde zal maken. Ik geef u drie fundamentele redenen waarom u zich als trouwe belastingbetaler vooral niet rijk moet rekenen.

1 Timing beursgang: allerbelabberdst

Het succes van een beursgang heeft alles met timing te maken. Dat weten we in Nederland vooral sinds het echec dat zich op 17 maart 2000 afspeelde met de firma World Online. Het zwaar verlieslijdende internetbedrijf werd op het hoogtepunt van de speculatieve hype door, jawel, ABN Amro naar de beurs gebracht, precies op het moment dat de golf brak en wereldwijd internetaandelen op beurzen in een neerwaartse spiraal terecht kwamen. Het daarop volgende drama bezorgde de horden begerige beleggers een ongekend trauma dat vele jaren door bleef etteren. Nu gaat dé bank zelf naar de beurs en hoezeer de op afstand prettig ogende cijfers van de bank ook lijken te zeggen dat het een goed moment is om die beursgang te maken: dat is het niet. Allerminst zelfs. Het met stevige beschermingsconstructies opgetuigde staatsscheepje mag de volle zee op varen terwijl er wereldwijd in hoog tempo een storm voor banken begint op te steken. Om te beginnen zijn de economische vooruitzichten op zijn minst twijfelachtig te noemen. Wereldwijd zijn het vooral de tegenvallende prestaties van de opkomende economieën die wereldleiders doen verzuchten. Dat geldt al helemaal voor Europa, dat onder druk van de hysterie rond de aanzwellende vluchtelingenstroom en een kapotte munteenheid meer dan ooit heeft te kampen met centrifugale krachten die de Unie uiteen dreigen te drijven. De ernst, de omvang en de waarschijnlijkheid van dit scenario begint inmiddels tot politici door te dringen. Zelfs in die mate dat ze hun zorgen steeds vaker in het openbaar uitspreken. 'Dit is voor het eerst in mijn bewuste beleving van de Europese Samenwerking dat ik denk: het zou weleens echt kunnen stranden. Dat heb ik nooit eerder gehad,’ zei onze topman in Brussel, Frans Timmermans, afgelopen maandag nog bij de Huis van Europa-lezing in de Amsterdamse Stadsschouwburg.

De economische vooruitzichten zijn op zijn minst twijfelachtig te noemen

Naast deze nogal zorgelijke economische en politieke omstandigheden worden de bankiers grondig gegeseld door de steeds strengere eisen van toezichthouders die terecht vaststellen dat de grote instituten nog steeds too big to fail zijn en eisen dat de buffers worden verhoogd. Qua timing kon het bijna niet ongelukkiger: precies op de dag dat Gerrit Zalm de cijfers over het derde kwartaal presenteerde, maakte de de internationale toezichthouder de Financial Stability Board (FSB) bekend dat de dertig grootste banken in de komende zeven jaar hun buffers van 457 miljard tot 1100 miljard euro moeten verhogen om een definitief einde te maken aan de too big to fail-situatie. In anticipatie hierop hebben banken als Deutsche Bank, Royal Bank of Scotland (RBS) en ook onze eigen Rabobank al laten blijken dat ze hun ambities naar beneden zullen bijstellen. Ze gaan krimpen in plaats van groeien. Ook regende het de laatste weken winstwaarschuwingen en aankondigingen van massa-ontslagen. Zelfs geldmachines als Goldman Sachs ontspringen de dans niet. 'De wereldwijde bancaire industrie staat aan alle kanten onder druk’, schrijft de Financial Times woensdag. De krant wijdt daarom een serie diepgravende artikelen aan dit fenomeen waarvan de ernst zich de laatste maanden steeds duidelijker begint af te tekenen.

2 Return on Equity: 'a death spiral’

Beursgenoteerde banken laten zich door hun eenzijdig op financieel rendement azende beleggers vooral beoordelen op deze ratio: Return on Equity (RoE). ABN Amro doet het op dat onderdeel uitstekend. De bank behoort tot de best renderende banken van Europa, zo bleek eerder uit een inventarisatie van Follow the Money aan de hand van de cijfers over het eerste halfjaar van 2015. ABN Amro staat zelfs op een ogenschijnlijk zeer prijzenswaardige tweede plek in Europa. De knop waar bankiers graag aan draaien is die van het eigen vermogen, de equity. Hoe hoger de opbrengsten in relatie tot het eigen vermogen, hoe hoger de RoE. En waar ABN Amro dan ook in excelleert is een zeer laag eigen vermogen. Dat is met 3,1 procent (over het eerste halfjaar) het laagste van alle Europese banken. Gerrit Zalm en de zijnen hebben de laatste jaren maximaal aan de rendements-knop gedraaid om de bank zo aantrekkelijk mogelijk naar de beurs te brengen. Maar u raadt het misschien al: alles wat hoog staat, gaat ook weer een keer naar beneden en dat scenario is bij ABN Amro meer dan waarschijnlijk. De resultaten van het derde kwartaal die afgelopen maandag werden gepresenteerd, laten dit al zien: RoE 12,7 procent. Over de gehele eerste negen maanden was dat 14 procent, het eerste half jaar kwam uit op 15,3 procent. 'Daarmee schept ABN AMRO wel ruimte voor een forse daling van de RoE in de komende jaren,’ aldus de analist van de vermogensbeheerder Theodoor Gilissen na het uitkomen van de kwartaalcijfers.

Gerrit Zalm en de zijnen hebben de laatste jaren maximaal aan de Rendements-knop gedraaid

Tidjane Thiam, de nieuwe ceo van Credit Suisse, nam eerder het besluit om afscheid te nemen van RoE als belangrijkste drijver voor de strategie van de Zwitserse bank omdat die het nemen van risico aanjaagt en van banken onveiliger instituten maakt. Volgens Thiam is RoE als maatstaf niet duurzaam en niet langer houdbaar. 'I will have return on equity, we will compute it, but if you pay people on ROE, the probability that you'll get a low E (amount of equity) is greater than 50%,’ zei hij vorige week op de Financial Times banking summit. ABN Amro omarmt een contraire strategie. Onze staatsbank verhoogde juist zijn RoE-doelstelling van een bandbreedte van 9-12 procent naar 10-13 procent. Toezichthouders willen echter veiliger banken en willen meer vermogen en hogere buffers. De strategie van ABN Amro gaat dus in tegen de internationale trend van steeds lagere RoE’s. Een strategie die bij tegenvallende prestaties steeds meer ontevreden aandeelhouders zal opleveren, die zullen eisen dat de bank in de kosten gaat snijden. 'In the end you get into a death spiral,’ aldus Zalms collega Thiam.

3 High tech sector: de sloper van banken

Meer dan ooit worden banken bedreigd door de opkomst van high-tech bedrijven die knagen aan de handel die voorheen voorbehouden was aan de ABN Amro’s van deze wereld. Op het terrein van de kredietverlening komen overal zogenoemde peer to peer (P2P) platforms op die de strijd aangaan met banken. Nieuwe betaaldiensten als PayPal, bedrijven als Amazon, Google en Apple gaan zich hier ook manifesteren. En zoals the Economist onlangs schreef; er zijn al talloze bedrijfjes actief om de waardevolle data van banken met slimmere en betere diensten te ontsluiten. De grip die banken op de informatie van hun klanten hebben, wordt steeds zwakker, aldus het Britse tijdschrift. Een keur aan typisch bancaire activiteiten komen daarmee onder vuur te liggen van talloze high tech-bedrijven. ABN Amro ambieert niettemin om op retailgebied een vooruitstrevende bank te zijn. Ze willen zelfs 'in de voorhoede van de nieuwste ontwikkelingen meespelen', zo blijkt uit het beursprospectus van de bank. Dat onze staatsbank daadwerkelijk een rol van betekenis gaat spelen op innovatief gebied lijkt echter zeer onwaarschijnlijk, eerder een illusie. Banken als ABN Amro zuchten onder de last van dure, verouderde automatiseringssystemen. Nieuwe partijen hebben daar geen last van, ze opereren met veel lagere kosten en worden ook niet gehinderd door het strenge toezicht waar de gehele bancaire sector in steeds grotere mate onder gebukt gaat. Je vraagt je als kritische buitenstaander ook af hoe de bank groots in innovatie denkt te kunnen investeren nu de bank kapitaal moet vrijmaken voor buffers en de ambitie heeft om haar aandeelhouders te plezieren door ze ieder jaar 50 procent van de winst in dividend uit te keren. Conclusie: ABN Amro vaart op 20 november onder uiterst penibele omstandigheden uit. Een ideaal recept voor grote teleurstellingen. Het was beter geweest als er andere scenario’s voor deze bank waren bedacht dan een beursgang.   Voor de liefhebber: donderdagavond 12 november organiseert Follow the Money in het Amsterdamse cultuur- en debatcentrum Felis Meritis een avond die in het teken staat van de beursgang van ABN Amro.