In Amsterdam-Zuidoost, grofweg tussen de Johan Cruijff Arena en IKEA, bevindt zich boven op een parkeergarage het kantoorcomplex Luna Arena. Het is er rustig, helemaal als je bedenkt dat op dit adres volgens de Kamer van Koophandel meer dan 1600 bedrijven staan ingeschreven, waarvan sommige een omzet van meerdere miljarden rapporteren. 

Al die vennootschappen worden beheerd door TMF Group, het grootste trustkantoor van Nederland. Trustkantoren beheren vennootschappen en stichtingen voor buitenlandse ondernemingen die gebruik willen maken van voordelige Nederlandse fiscale regels.

Een van die bedrijven is Trojaan Investering. Dit bedrijf werd volgens de akte van oprichting in 2002 opgericht door Irish Food Processors Limited, een voorloper van de ABP Food Group. Dat is met afstand de grootste vleesverwerker van Ierland en eigenaar van tal van andere bedrijven, waaronder diervoederfabrikant C&D uit IJmuiden. 

Volgens de laatste jaarrekening biedt Trojaan werk aan exact nul mensen. Niettemin had de vennootschap in 2020 voor meer dan 420 miljoen euro aan bezittingen op de balans staan.  

Hoewel Trojaan werd opgericht door ABP, is de vleesgigant niet de directe eigenaar van het bedrijf. Uit de jaarrekeningen blijkt namelijk dat de aandelen in handen zijn van een bedrijf dat Kilbroney Investments heet. 

Dat brengt ons in Luxemburg. Kilbroney staat namelijk geregistreerd op een adres waar (net als in de thuishaven van Trojaan in Amsterdam), honderden andere bedrijven gevestigd zijn. Volgens de laatste Luxemburgse jaarrekening heeft Kilbroney voor bijna 800 miljoen euro aan bezittingen. 

Eén van die bezittingen is weer een vennootschap met de naam Williamstown. Dat bedrijf is gevestigd op het eiland Jersey. Uit het laatste jaarverslag van Kilbroney blijkt dat in 2021 minimaal 20 miljoen euro van Luxemburg naar Jersey stroomde. 

Financiële gegevens van Williamstown zijn op Jersey niet te achterhalen. Wel kun je afleiden uit documenten die in Jersey zijn afgegeven wie de directeur is van het bedrijf: Laurence (‘Larry’) J. Goodman, eigenaar van de ABP Food Group en met een door Forbes geschat persoonlijk vermogen van ruim 1 miljard dollar een van de rijkste mensen van Ierland.

Wat gebeurt hier? Waarom staat een vennootschap in Amsterdam-Zuidoost centraal in een ingewikkelde keten van bedrijven die ogenschijnlijk eindigt in belastingparadijs Jersey? Welk financieel voordeel wordt hier behaald, en wie betaalt daarvoor de rekening?

Je winst drukken met niet-gemaakte kosten  

Dat de geldstroom vanuit Ierland via Nederland loopt, heeft volgens kenners te maken met het ‘zakelijkheidsbeginsel bij informele kapitaalstortingen’. Dankzij deze fiscale route mogen sommige bedrijven rente of andere kosten opgeven bij de Belastingdienst, terwijl ze die ze in werkelijkheid helemaal niet hebben gemaakt. Dit drukt de winst die ze bij de fiscus melden, terwijl de commerciële winst in werkelijkheid veel hoger is. Het gevolg: er wordt minder (of geen) winstbelasting betaald. 

‘We komen deze structuur tegenwoordig wel meer tegen,’ zegt Arnold Merkies, coördinator van Tax Justice Nederland. ‘De fiscale regels zijn volgens de Nederlandse regering officieel bedoeld om te bepalen waar de winst belast wordt. In de praktijk betekenen deze regels echter dat bedrijven nergens worden belast. In Nederland is het een aftrekpost, maar in een ander land staat er geen bijtelling tegenover.’

In 2021 is een nieuwe wet aangenomen om deze regels aan te scherpen. Bedrijven mogen rente sindsdien alleen nog aftrekken als er in andere landen daadwerkelijk een bijtelling is, dus als een bedrijf elders wel belast wordt. In het geval van intellectueel eigendom wordt nu gekeken naar wat er daadwerkelijk is betaald, en niet zoals voorheen naar de marktwaarde. Bijvoorbeeld: wanneer een bedrijf 100 euro betaalt voor een merknaam die 1 miljard euro waard is, dan mocht het bedrijf vroeger 1 miljard euro afschrijven. Tegenwoordig mag het enkel die 100 euro afschrijven.

Toch kunnen veel bedrijven nog van de oude regels profiteren. Leningen en afschrijvingen lopen immers vaak vele jaren, soms zelfs decennia. Al die tijd mogen ze kosten en afschrijvingen die ze in werkelijkheid helemaal niet maken van de winst blijven aftrekken. Deze vorm van belastingontwijking blijft bij belastingwetenschappers dan ook omstreden. Hoogleraar fiscaal recht Jan Vleggeert van de Universiteit Leiden noemt het zelfs een vorm van ongeoorloofde staatssteun, zo schreef hij in 2020. Hij adviseert de Europese Commissie onderzoek te doen naar deze structuren.

Doen alsof

Aan de hand van een voorbeeld wordt duidelijker hoe deze fiscale route precies werkt. Neem bijvoorbeeld het Ierse ABP Foods – de naam verraadt het al: een dochteronderneming van de ABP Food Group. Dit bedrijf sloot in 2012 een lening af bij Trojaan Investering ter waarde van 134 miljoen euro. Hierbij werd een rente afgesproken van 4 procent, bovenop de Euribor (een benchmarktarief waartegen Europese banken geld aan elkaar uitlenen). Hierdoor betaalt ABP Foods jaarlijks miljoenen euro’s aan rente aan Trojaan. Die kosten mag ABP Foods in Ierland opvoeren als kostenpost: de winst is daardoor lager, en de belastingdruk dus ook. 

Die 134 miljoen euro die Trojaan aan ABP Foods uitleent, komt niet uit de lucht vallen. Trojaan heeft dat geld zelf ook weer geleend, namelijk van andere bedrijven uit de ABP Food Groep. Uit de jaarstukken blijkt dat het daarover 0 procent rente betaalde. De 4 procent plus Euribor die het Nederlandse Trojaan van ABP Foods ontvangt is dus bijna pure winst. 

Er wordt twee maal belasting ontweken, allemaal dankzij transacties via een brievenbusfirma waar niemand werkt

Maar nu komt het: daarover betaalt het nauwelijks winstbelasting. De Nederlandse Belastingdienst vindt het namelijk prima als Trojaan doet alsof het wél een rente moest betalen over het geleende bedrag. De lening aan Trojaan was weliswaar aantoonbaar rentevrij, toch mag Trojaan volgens het zakelijkheidsbeginsel doen alsof het wel rente betaalde. Die fictionele rente kan het vervolgens als kosten opvoeren. Het gevolg: de fiscale winst lijkt stukken lager, waardoor er ook in Nederland minder belasting betaald wordt. 

Zo wordt er dus tweemaal geen belasting geheven. Bij ABP Foods in Ierland lijkt de winst lager omdat er rentelasten aan Trojaan in Amsterdam-Zuidoost betaald worden. En in Amsterdam-Zuidoost lijkt de winst lager omdat er kosten worden opgevoerd die in werkelijkheid helemaal niet gemaakt worden. En dat allemaal dankzij een transactie via een vehikel waar niemand werkt.

Verschuldigd aan de fiscus: 0,15 procent 

ABP Foods is ondertussen niet de enige dochteronderneming van de ABP Food Group die haar fiscale winst drukt dankzij de informeel-kapitaalroute via Trojaan. Uit oude (voorlopige) jaarrekeningen blijkt dat Trojaan Investering op een gegeven moment voor meer dan 700 miljoen euro aan rentevrije leningen is aangegaan bij (bedrijven die behoren tot de) ABP Food Group, terwijl het voor bijna 600 miljoen euro aan rentedragende leningen had uitstaan bij andere ABP-dochters. 

In recente (voorlopige) jaarrekeningen vermeldt Trojaan niet hoeveel rente het ontvangt. Maar eerder deed het dat wel: in de cijfers over 2017 lezen we dat Trojaan ruim 24 miljoen euro aan rente ontving van andere bedrijven die behoren tot de ABP Food Group. Dat was bijna pure winst: het operationeel resultaat dat jaar bedroeg eveneens ruim 24 miljoen euro. 

De Amsterdamse vennootschap ontving 120 miljoen euro rente van ABP-ondernemingen, en leende zelf tegen nul procent rente van de groep. De winst werd, nauwelijks belast, als dividend uitgekeerd in Luxemburg 

Daarover werd nauwelijks belasting betaald. Na de zogenaamde ‘tax adjustment’ (lees: de fictieve rentekosten die Trojaan bij de Nederlandse Belastingdienst meldt) blijft namelijk een fiscale winst over van iets meer dan een miljoen euro. Daarover betaalde Trojaan 263.000 euro belasting. De effectieve belastingdruk ten opzichte van het operationele resultaat is dus 1,07 procent.

Ondertussen betaalde Trojaan in datzelfde jaar ruim 25 miljoen euro aan dividend uit aan de aandeelhouder.

Een jaar eerder was het zelfs nog bonter. Over de ruim 24 miljoen euro aan rente-inkomsten die Trojaan toen ontving, betaalde het 36.000 euro belasting. Dat is een effectief tarief van 0,15 procent.

Amsterdam, Luxemburg, Jersey

In recente jaarrekeningen is geen winst- en verliesrekening opgenomen, waardoor we niet kunnen zien hoe groot de rentebetalingen aan Trojaan tegenwoordig zijn. Wel wordt uit oude jaarrekeningen duidelijk dat de Amsterdamse papieren vennootschap tussen 2013 en 2017 voor meer dan 120 miljoen euro aan rente-inkomsten van dochterondernemingen van ABP ontving, terwijl het zelf tegen nul procent rente geld leende van de groep. De winst die hierdoor in het vehikel achterbleef, werd nauwelijks belast en vervolgens als dividend uitgekeerd aan het in Luxemburg gevestigde Kilbroney. 

In Nederland wordt over een dergelijke dividenduitkering doorgaans 15 procent belasting geheven. Nederland heeft echter in een belastingverdrag met Luxemburg afgesproken dat het bij een dividenduitkering naar het groothertogdom slechts 2,5 procent belasting in rekening brengt, waar volgens experts overigens ook nog omheen kan worden gepland. Deze geldstroom tussen twee papieren vennootschappen waar niemand werkt levert dus nog eens een extra belastingvoordeel ter waarde van miljoenen op. 

Vanuit Luxemburg stroomt het geld vervolgens deels door naar Jersey. Wat daar met het geld gebeurt is niet duidelijk, omdat bedrijven er maar heel beperkt over hun financiële handel en wandel rapporteren. Jersey staat dan ook algemeen bekend als een belastingparadijs, onder meer omdat financiële instellingen er nauwelijks belasting hoeven te betalen, btw-heffing er niet bestaat en de inkomstenbelasting er erg laag is. Wel is duidelijk dat Larry Goodman de directeur van het vehikel in Jersey is. 

Subsidieslurper

De belastingontwijking van de ABP Food Group is extra saillant omdat Goodmans bedrijf aan de voorkant juist profiteert van de Europese belastingruif. ABP is een vleesgigant, naar eigen zeggen verwerkt het vlees van ruim 13.000 boeren in Ierland en nog eens 8.500 boeren in Polen. 

Net als in Nederland worden deze boeren met inkomenssteun van de Europese Unie op de been gehouden. Volgens het Ierse departement voor landbouw, voedsel en visserij ontving de gemiddelde Ierse veehouder in 2020 ongeveer 16.500 euro aan subsidie. Europese belastingbetalers pompen dus honderden miljoenen euro's in de vleessector, waardoor ABP zijn producten goedkoop op de wereldmarkt kan aanbieden. 

Goodman ontvangt bovendien zelf geld uit de Europese landbouwbegroting. De miljardair bezit enkele van de grootste boerderijen van Ierland, die hem recht geven op subsidie. Uit cijfers van Farmsubsidy.org en het landbouwdepartement blijkt dat deze boerderijen de afgelopen acht jaar minimaal 2,8 miljoen euro subsidie kregen, geld dat de Europese belastingbetaler bijeen legt om boeren van een ‘redelijk inkomen’ te voorzien. De miljardair die niet houdt van belasting betalen houdt er kennelijk wel van subsidie te ontvangen. 

Een woordvoerder van de ABP Food Group reageert: ‘In alle jurisdicties waarin we actief zijn hielden en houden wij ons aan de belastingwetten. Verder hebben wij geen commentaar.’ Op inhoudelijke vragen van Follow the Money over de belastingstructuur gaat het bedrijf niet in. 

Deze productie is een samenwerking tussen Lighthouse Reports en Follow the Money. The Guardian en The Irish Times publiceren vandaag ook over dit onderwerp.