Opmerkelijk. Zo noemt Corporate Europe Observatory (CEO) de vaststelling dat de ‘Big Four’ – PwC, Deloitte, KPMG en EY – zo’n prominente rol mogen en kunnen spelen bij het bepalen van het Europese en nationale beleid rond belastingontwijking.

CEO, een non-profitorganisatie die onderzoek doet naar lobbywerk in de EU, stelt vast dat de ‘Big Four’ op verschillende manieren hun invloed laten gelden en erin slagen om maatregelen die belastingontwijking moeten aanpakken tegen te houden.

De ‘Big Four’ staan centraal in de massale, wereldwijde belastingontwijking door grote en kleine bedrijven. Onthullingen als LuxLeaks en Panama Papers toonden telkens aan dat de strategieën die bedrijven gebruiken om zo weinig mogelijk belastingen te betalen niet zelden uit de koker komen van één van die vier consultancybedrijven, die met deze raadgeving ook zelf een aardig centje verdienen.

Lobbygroepen

CEO onderscheidt vier methodes die de ‘Big Four’ gebruiken om te krijgen wat zij – en hun klanten – willen. In de eerste plaats ontvangen ze miljoenen euro’s van de EU zelf. In 2016 bijvoorbeeld kregen ze samen 105 miljoen euro om een aantal studies en onderzoeken uit te voeren naar belastingstelsels en andere beleidsdomeinen. Dit studiemateriaal dient vervolgens als basis voor de beslissingen die de EU rond deze thema’s neemt.

Zelfs na de verschillende lekken en andere Panama Papers die aantoonden welke rol de ‘Big Four’ speelden in deze belastingontwijking, bestelt de EU nog steeds dit soort studies bij de grote vier. Begin 2018 kregen PWC, Deloitte en KPMG nog 10,5 miljoen euro voor studies naar uiteenlopende onderwerpen rond fiscaliteit en de douane-unie.

De leden van de ‘Big Four’ zitten bovendien in de cockpit van een aantal invloedrijke lobbyorganisaties zoals het European Business Initiative on Taxation (EBIT) of de American Chamber of Commerce to the European Union (AmCham EU). EBIT, waarvan PWC de secretaris is, heeft als missies het “elimineren van belastingdrempels” in de EU.

AmCham EU, de vertegenwoordiger van Amerikaanse bedrijven die actief zijn in de EU zoals ExxonMobil, Facebook en Monsanto, wordt voorgezeten door William Morris van PWC. Morris houdt zich bij PWC bezig met het wereldwijde belastingbeleid. AmCham EU verzet zich expliciet tegen verdergaande transparantie over belastingen.

CBCR

De organisatie lobbyde ook fel tegen het Europese voorstel om multinationals te verplichten tot ‘country by country reporting’ (CBCR). Met resultaat. CBCR zou multinationals verplichten om per land aan te geven hoeveel winst het in dat land boekte of hoeveel belastingen het daar betaalde.

Dankzij CBCR zou er veel meer transparantie komen en zouden multinationals onder druk kunnen worden gezet om belastingen te betalen waar ze winst maken, en dus belastingontwijking moeilijker maken.

CBCR werd echter door het Europees Parlement fel afgezwakt na intensieve lobbying van AmCham EU en Accountancy Europe, een andere lobbygroep waar de ‘Big Four’ bij betrokken zijn.

De lobbyisten slaagden erin om een achterpoortje in de nieuwe richtlijn te schrijven dat ervoor zorgt dat bedrijven commercieel gevoelige data niet openbaar hoeven te maken. Onder meer Europarlementslid voor N-VA Sander Loones, die in een vorig leven werkte als consultant bij PWC, stelde een amendement voor dat dit achterpoortje in de richtlijn smokkelde. De richtlijn wacht nu nog op de goedkeuring van de Europese Raad.

Naast de lobbygroepen kunnen de ‘Big Four’ ook hun zegje doen via de officiële, door de EU opgerichte en samengestelde expertengroepen. Dit zijn adviserende werkgroepen die door de Commissie gebruikt wordt tijdens het wetgevend proces.

Het Directoraat-Generaal voor belastingen en de douane-unie (DG TAXUD), het deel van de Commissie dat zich bezighoudt met de aanpak van belastingontwijking, maakt ook gebruik van dit soort expertengroepen. CEO stelt echter vast dat de ‘Big Four’ opnieuw goed vertegenwoordigd zijn.

Draaideur

En dan is er nog de goed geoliede draaideur tussen de Europese instellingen en de ‘Big Four’. Vooral met de departementen die zich bezighouden met financiën en fiscaliteit kennen de grote vier een vlotte personeelsuitwisseling. Verschillende figuren die bij DG TAXUD werken aan onder meer het oplijsten van belastingparadijzen hebben een verleden bij één van de ‘Big Four’, terwijl de directeur fiscaal beleid van DG TAXUD na dertig jaar dienst aan de slag ging als Tax Manager bij Deloitte.

Op een lager niveau stelt CEO hetzelfde fenomeen vast. Stagiaires wisselen vlot een job bij de Europese Commissie en het Parlement in voor een positie bij Deloitte, KPMG of een ander groot consultancybureau. Het is volgens CEO zelfs zo dat ervaring bij één van de grote vier als noodzakelijk gezien wordt voor een job als fiscalist van de EU.

Het toonbeeld van dit draaideurbeleid is Jonathan Hill, de Britse Conservatief die tussen 2014 en 2016 Europees Commissaris voor Financiële Stabiliteit, Financiële Diensten en Kapitaalmarkten was. CEO geeft aan dat Hill op z’n minst vijf keer van kamp wisselde. Na zijn passage bij de Europese Commissie ging Hill aan de slag als ‘Senior Advisor’ bij… Deloitte.

Voor CEO is het onbegrijpelijk dat net de bedrijven die de motor zijn van wereldwijde belastingontwijking via allerlei wegen nauw betrokken worden bij de aanpak van die belastingontwijking. “Politici en beleidsmakers, in de Commissie en de lidstaten, moeten stoppen met luisteren naar zij die belastingontwijking mogelijk maken alsof het objectieve, legitieme stemmen zijn in discussies over het tegenhouden van belastingontwijking”, stelt CEO.

Deze ontwijking, hoewel niet per se illegaal, zorgt ervoor dat overheden die de riem moeten aanspannen nog eens miljarden inkomsten mislopen. Onrechtvaardig, meent CEO.