Blinde Vlek

Er waart een spook door de Westerse wereld. Het spook van de private schulden. Het zijn de private schulden die ons de crisis, de zwakke financiële sector, de recessie en de overheidstekorten brachten. Maar als je kijkt naar de publicaties en beleidsaanbevelingen van DNB, het IMF en de Europese Commissie, dan is het spook onzichtbaar, want onbesproken, niet onderzocht, niet gemodelleerd, niet geadresseerd. In plaats daarvan hebben we een bijna exclusieve focus op overheidsschulden. Overheidsschulden worden gezien als het grote kwaad, het begrotingstekort moet naar bijna nul, de schuld omlaag en dan komt het vertrouwen terug, gaan de investeringen omhoog en groeit de werkgelegenheid. Zo gaat die redenering. Maar in een situatie met hoge private schulden gaat dat ietsiepietsie anders. We hebben in Nederland 450 miljard overheidsschuld, waar we zo een 10 miljard rente over betalen. We hebben ook zo een 1300 miljard private schuld, waar we zo een 60 miljard rente over betalen. Een reductie in de staatschuld heeft dus een minimaal effect. Zeker nu dat gebeurt via lastenverzwaringen, dat leidt er toe dat we minder geld overhouden om de rente op de private schuld te betalen. En dat is natuurlijk niet het enige: de loonstijgingen zijn lager dan de inflatie, waardoor de schulden in reële termen voor huishoudens hoger worden. Het vertrouwenseffect waar deze instellingen op hopen is dan ook op lucht gebaseerd. Bezuinigingen onder condities van hoge private schulden leidt tot grote financiële problemen in de private sector. Huishoudens kunnen hun schulden niet meer betalen en dat leidt tot problemen in het bedrijfsleven en bij banken. In de landen met de dodelijke cocktail van hoge private schulden, dalende woningprijzen, bezuinigingen en loonmatiging zie je dan ook het percentage wanbetalingen sterk oplopen: In Nederland gaat het ook zo: U begrijpt het, vertrouwen krijg je daar dus niet van. Niet alleen huishoudens hebben weinig vertrouwen en lage bestedingen, ook het vertrouwen bij ondernemingen en banken blijft daardoor op een laag niveau hangen. Daarbij lijken de meeste instituten ook niet te willen weten dat schuld en besparingen elkaar altijd in evenwicht houden. Een spaarsaldo kan alleen tot stand komen als er ergens anders een schuld ontstaat, een spaarsaldo is immers een claim op toekomstige productie. Die productie moet dus ook ergens vandaan komen. 'Every loan creates a deposit.' Macro-economisch houden sectoren elkaar dan ook in balans. De private sector kan alleen sparen als de overheid, of het buitenland, zich in de schulden steekt. Hetzelfde geldt natuurlijk voor aflossen, want ook het aflossen van schuld is een besparing. Dat betekent dus ook dat als overheden gaan besparen, de private sector minder kan gaan sparen en aflossen, en de betalingsbalans ook verandert. En zie daar: Overheidsbesparingen hinderen burgers dus om af te lossen. Eerlijk is eerlijk, dit model is een beetje te simpel, want burgers zouden onder die omstandigheden nog af kunnen lossen als ondernemingen -immers ook deel van de private sector - meer schulden zouden maken. Maar wat blijkt, ook ondernemingen hebben netto besparingen. De bedrijfswinsten zijn namelijk veel hoger dan de investeringen. Logisch ook, want welke onderneming gaat investeren in het huidige klimaat? En afwentelen op het buitenland kan ook al niet, want alle landen hebben hoge schulden. Maar ze proberen het allemaal wel, neo-mercantilisme via loonmatiging en currency wars. Overbodig voor mij om te zeggen dat dat een heilloze weg is. Oh wat verlang ik naar een publicatie van DNB, CPB of IMF die de rol van de private schulden centraal stelt. En eerlijk gezegd is het een schande dat die er nog niet zijn. Met dank aan @Money_F_Nothing * * * Robin Fransman is te bereiken via Twitter @RF_HFC