
Economen hebben geen oog voor tekorten
Door het dereguleren van de arbeidsmarkt en de geldmarkt heeft de overheid welbewust economische onbalans gecreëerd, schrijft econoom Ton Korver in zijn eerste bijdrage voor FTM. Veel van zijn vakgenoten hebben daar echter geen oog voor, constateert hij, omdat in hun professionele belevingswereld geen plaats is voor tekorten, maar enkel voor schaarste.
Ik mag de economie graag vergelijken met een enigszins uit het lood geslagen schaakspel. Je kunt nog een heleboel stukken op het bord hebben staan en toch verliezen, omdat je er geen rekening mee hebt gehouden dat je tegenstander een tijdsvoordeel heeft opgebouwd. Ook al heeft hij – de betere schaker – daarbij meer stukken prijsgegeven. Op een gegeven moment valt er in zo'n partij voor de slechte schaker gewoon niets meer te kiezen. Dat zie je ook in de economie.
Ik vergelijk economen graag met commentatoren die in dat spel wel de regel kennen van de schaarste (alles kan, maar niet alles tegelijk, en dus moeten we kiezen) en niet die van het tekort (wat er niet is, kun je ook niet kiezen). Wanneer er gerantsoeneerd moet worden of met wachtlijsten moet worden gewerkt, is er sprake van een tekort. Wanneer we de verdeling van goederen en diensten kunnen overlaten aan het prijsmechanisme, is er sprake van schaarste.
Een economie zonder werkloosheid en zonder inflatie is een onwerkbare economie, zo orakelen de geleerden
Alleen schaarste
Economen zien echter geen tekort, zij zien alleen schaarste. Dat werkt natuurlijk niet, noch in de economie, noch in de bezweringenwereld der economen. Het belemmert de correcte identificatie van een tweetal cruciale markten: de arbeidsmarkt en de geldmarkt. In deze markten worden de aanbodkant restricties opgelegd die we niet tegenkomen aan de vraagkant. En wel omdat de aanbodkant wordt gehinderd. Dit zijn de restricties: het arbeidsaanbod moet altijd groter zijn dan de arbeidsvraag en het geldaanbod moet altijd groter zijn dan de geldvraag. Een economie zonder werkloosheid (de wachtlijst voor een baan) en zonder inflatie (de prikkel om je geld uit te geven en het niet ‘op te potten’) is een onwerkbare economie, zo orakelen de geleerden en herhalen de makers van het monetair beleid. Alle studenten economie leren dat markten naar evenwicht tenderen. Wat ze niet leren, is dat geldmarkten en arbeidsmarkten dat niet doen.
Wat minder cryptisch: bij volledige werkgelegenheid werkt de arbeidsmarkt niet, omdat bij volledige werkgelegenheid het aanbod van arbeid minstens evenveel in de melk te brokkelen heeft als de vraag naar arbeid. De werkgever krijgt nog altijd nachtmerries bij de gedachte aan de jaren ’60 van de vorige eeuw, toen het er even op leek dat de volledige werkgelegenheid in het verschiet lag. Dat nooit weer. Met behulp van de politiek (het openstellen van de grenzen om ‘gastarbeiders’ uit te nodigen en daarmee de druk van de ketel te halen) werd de eerste nood gelenigd, en met behulp van monetair beleid de echte nood: het werd iedereen ingepeperd dat volledige werkgelegenheid niet alleen tot arbeidsonrust zou leiden, maar met name tot geldontwaarding. Dat zou tot elke prijs door politici en monetaire autoriteiten — bij voorkeur gezamenlijk — moeten worden bestreden door het arbeidsaanbod te vergroten en het aanbod van geld te reguleren.
"Het werd iedereen ingepeperd dat volledige werkgelegenheid niet alleen tot arbeidsonrust zou leiden, maar met name tot geldontwaarding"
Deregulering
De geschiedenis na die gevaarlijke jaren illustreert dat het beleid om het arbeidsaanbod te vergroten een eclatant succes is geworden. Zozeer zelfs dat het bestrijden van werkloosheid meer op symboolpolitiek dan op effectief beleid lijkt. Het beleid om het geldaanbod te reguleren en het rente-instrument in te zetten om aanbod en inflatie te sturen, is daarentegen een enorme mislukking geworden. Beide, succes en mislukking, hebben een gemeenschappelijke bron: de deregulering van arbeidsmarkten en geldmarkten die het broze evenwicht op die markten in de periode tussen grofweg het einde van de Tweede Wereldoorlog en de jaren ’80 van de vorige eeuw ruw en opzettelijk verbrak.
Het bestrijden van werkloosheid lijkt meer op symboolpolitiek dan op effectief beleid
Heeft de deregulering gewerkt? Van rust is geen sprake meer en van schokken des te meer, dus wie meent dat de mens lui wordt van rust en van storingen alert komt helemaal aan z’n trekken. Wie daarentegen meent dat mensen van rust opfrissen en gestresst raken door storingen, heeft van de 'economeneconomie' niets begrepen, die hoort bij alle overige commentatoren. Laten we hen ‘de gewone mensen’ noemen, een slag mensen dat door economen en politici niet serieus wordt genomen.
Politici laten de oren hangen naar de economen – ‘is het wel doorgerekend door het CPB?’ – en zijn al opgelucht als er binnen de monocultuur van economen toch nog enige variatie te bespeuren valt. Alle economen zijn orthodox — daar zorgen de economie-opleidingen wel voor — maar niet alle economen zijn dogmatisch. Dat wil zeggen: de inhoud kan wel degelijk veranderen: als we nu het Monopoly-spel zouden mogen herschrijven, zouden we de Kalverstraat vervangen door, pak ’m beet, de Zuidas. Daarom vindt de één goed wat de ander hoogst afkeurenswaardig vindt.
Zo valt er wat te kiezen, want hoewel alle wegen naar Rome leiden, kunnen we kiezen uit autowegen, fietspaden, wandelpaden, waterwegen en vliegroutes. Uiteindelijk is Rome een mooie stad, dus dat er geen ander richtpunt voor het reizen bestaat dan Rome moeten we zien als een zegen, niet als een tekort. Rome is het hoogste nut, een econoom streeft naar het hoogste nut, we streven in het woordenboek van de econoom allemaal naar het hoogste nut — dus hoe moeilijk kan het zijn? Wie het dan nog over een tekort wil hebben, is een spelbreker.
Geloofwaardige verplichtingen
Ik hoop bij gelegenheid uw spelbreker te mogen zijn door in te gaan op de betekenis van arbeidsafspraken als beloften om werk in opdracht van anderen te verrichten, en op de betekenis van geldafspraken als beloften om aangegane verplichtingen na te komen door betaling (het IOU van de debiteur). Twee keer beloften, twee keer verplichtingen. Belofte maakt schuld, toch? Niettemin, wie met wit speelt — wit begint altijd — geeft vanaf het begin van het spel het tempo aan: zolang geld met wit speelt en arbeid met zwart, heeft het geld tempovoordeel in het spel. In beide gevallen moet de belofte door de ander (de opdrachtgever, de debiteur) geloofwaardig genoeg worden bevonden om ermee in zee te willen gaan. Het gaat om geloofwaardige verplichtingen. Wanneer daar de klad in komt, gaat het met de beloften bergafwaarts en staat elke aangegane verplichting onder verdenking.
Het monetair beleid is vleugellam en ongeloofwaardig, want het is in handen gegeven van de ‘financiële markten’
Nu, deregulering zorgt voor kladwerk, voor gebroken beloften. Het monetair beleid is vleugellam en ongeloofwaardig, want het is in handen gegeven van de ‘financiële markten’. Het arbeidsbeleid is krachteloos en ongeloofwaardig, en zal pas weer tanden krijgen bij een radicale ombuiging van de sociale zekerheid naar een basisinkomen. Is het zo dat we een basisinkomen nodig hebben om de regie over het aanbod van geld weer op te eisen? Zodat daarna de ene keer het geld met wit speelt en de keer erop de arbeid, en het een eerlijk spel wordt? Ik kom er graag op terug.
Ton Korver (1946) beschouwt zichzelf als een zowel verdwaald als afgedwaald econoom. Hij schrijft sinds een jaar of tien onder de naam Dagboekhouder stukjes op de site van Filosofie in Bedrijf (www.filosofieinbedrijf.nl). Het is vooraf nooit zeker of daarin het dagboek de boventoon voert of de boekhouder. Hij weet met vele anderen niet meer zo goed waar links en rechts in de politiek nog voor staan, maar hij is er heel zeker van dat hij links is. Hij is er sinds jaar en dag van overtuigd dat een linkse econoom zich beter met het aanbod van dan met de vraag naar arbeid kan inlaten, en hij weet (hij is er zelfs een beetje trots op) dat dit een enigszins ongebruikelijke vooringenomenheid is.
81 Bijdragen
Gilles Wattel 1 3
Dat is tegenwoordig de verwarring tussen socialisme en kapitalisme.
" Wat minder cryptisch: bij volledige werkgelegenheid werkt de arbeidsmarkt niet, omdat bij volledige werkgelegenheid het aanbod van arbeid minstens evenveel in de melk te brokkelen heeft als de vraag naar arbeid. De werkgever krijgt nog altijd nachtmerries bij de gedachte aan de jaren ’60 van de vorige eeuw, toen het er even op leek dat de volledige werkgelegenheid in het verschiet lag. Dat nooit weer. Met behulp van de politiek (het openstellen van de grenzen om ‘gastarbeiders’ uit te nodigen en daarmee de druk van de ketel te halen) werd de eerste nood gelenigd, en met behulp van monetair beleid de echte nood: het werd iedereen ingepeperd dat volledige werkgelegenheid niet alleen tot arbeidsonrust zou leiden, maar met name tot geldontwaarding. Dat zou tot elke prijs door politici en monetaire autoriteiten — bij voorkeur gezamenlijk — moeten worden bestreden door het arbeidsaanbod te vergroten en het aanbod van geld te reguleren. "
De tekst hierboven, begin tot de komma, is natuurlijk onzin.
Bedoeld zal zijn dat bij volledige, of bijna volledige werkgelegenheid de arbeidsmarkt niet zo werkt als aanbieders van werk willen.
De geschetste vrees van aanbieders is niet helemaal onzin, volledige werkgelegenheid leidt tot enige inflatie.
Dat is ook het mooie, die volledige werkgelegenheid kan alleen bereikt worden bij een overheidstekort, de inflatie doet de waarde van die tekorten dalen.
Dit inzicht ontbreekt, of het komt niet van pas, niet voor niets stijgt de 'beloning' van de factor kapitaal t.o.v arbeid, anders gezegd, de inkomens- en vermogensverschillen nemen toe.
Zo laat een Trump zich naar Schotland vliegen in een viermotorige machine, vermoedelijk met bed en douche.
Ton Korver 3
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
Ton KorverMijn bezwaar is stellen dat er bij volledige werkgelegenheid geen arbeidsmarkt is, die is er naar mijn mening altijd, behalve in situaties als die onder Hitler, en ook daar kun je nog van mening over verschillen.
Kan ik het ontbreken van verdere opmerkingen zien als dat wij het vanaf 'Bedoeld zal zijn' eens zijn ?
In die veronderstelling voeg ik dan maar even ook mijn oplossing toe: uit de EU, en de gulden weer invoeren.
Dan kunnen wij theoretisch althans, weer een sociaal beleid voeren.
Theoretisch, omdat een klein land wat veel exporteert, een 70 % van het nationale inkomen, praktisch niet alles kan.
Ik voeg dan nog even toe, ik neem aan dat dat jou vroeger ook is uitgelegd, en ik hoop het goed te hebben onthouden, is, dat je van de drie variabelen, begrotingstekort, werkloosheids percentage en wisselkoers, er twee kunt kiezen, de derde niet meer, die is een gevolg.
Nu wij geen zelfstandig land meer zijn is er geen enkele keuze meer mogelijk.
MvdB
Gilles Wattel 1https://www.cbs.nl/nl-nl/faq/specifiek/hoeveel-verdient-nederland-aan-de-export-
Maar goed, wat economie betreft heb ik nog steeds een krater tussen m'n oren ;-)
En hallo Ton Korver, hier meldt zich dus een van die "gewone mensen’, dat slag mensen dat door economen en politici niet serieus wordt genomen. ;-)
Gilles Wattel 1 3
MvdBDe export brengt een 40 % van het nationale inkomen, dat is het verdienen.
Het verschil zit er in dat wij 30 % van die export importeren, in de export stoppen.
De 70 % geeft aan hoe open onze economie is.
Het is allemaal niet zo moeilijk, als je het één keer weet.
Maar het is wel het probleem met cijfers, wat is precies de vraag ?
En waarom wordt de vraag gesteld ?
MvdB
Gilles Wattel 1Dus 60% van wat we met zijn allen verdienen is niet im- en export afhankelijk? Zeg maar lokaal geproduceerd en afgenomen/geconsumeerd?
Gilles Wattel 1 3
MvdBGeen Nederlandse benzinepomp kan zonder import.
Ik moet aantekenen dat ik dit soort cijfers uit reacties haal, op m'n oude dag geen zin meer me nog weer eens in statistieken te verdiepen.
Lang geleden genoeg gedaan.
Wat me te binnen schiet is wat Boris Johnson zei, dat 94 % van de Britse bedrijven niet exporteert, of je daar de 60 % uit kunt afleiden, nee, maar het zegt wel wat.
Ton Korver 3
MvdBIk schaar mij geheel aan de kant van de 'gewone mensen'.
bps
Gilles Wattel 1Door stijging van lonen, de prijs voor arbeid.
Loonstijging bij volledige werkgelegenheid heeft grenzen door het rendement van een onderneming en het prijsmechanisme.
Je moet niet klakkeloos aannemen wat een hoogleraar leert.
Alleen sterke economieën naderen volledige werkgelegenheid. Sterke economieën hebben of horen dan een sterke munt te hebben met sterke (import)koopkracht.
Een sterkere munt doet die inflatie door enige loonstijging te niet.
Een begrotingstekort is niet persé nodig voor volledige werkgelegenheid als men geduld heeft. In tegendeel. Dat is een veronderstelling.
Importen van grondstoffen, halfproducten en eindproducten worden goedkoper met een harde munt.
Export kan dan concurrerend blijven exporteren met dezelfde (loon)kosten en winst in duurdere munt, door lagere inkoop.
Zowel producenten als consumenten profiteren van een sterke munt met sterke (import)koopkracht.
Dan is economie en groei evenwichtig en de handelsbalansen worden evenwichtig door het import/exportmechanisme en het prijs/kwaliteitmechanisme .
Dat ontbreekt en divergeert in Europa met een eenheidsmunt voor alles, en kan worden opgelost met een afzonderlijke eenheids-reserve-munt (€) voor import-export en verschillende binnenlandse munten voor verschillende economieën met verschil om wat voor reden dan ook: verschil van klimaat, geografie, beleid, cultuur, economisch vermogen en -tempo, enz.
Een binnenlandse munt die de kracht van die economie weerspiegelt t.o.v. de externe (€) handelsmunt.
Economen en politici proberen de economische motor wel af te stellen, maar kennen/begrijpen en/of beheersen alle factoren en parameters niet, bijv. geldgroei en rente.
Er is geen zelfreflecterend oog voor dát tekort (gebrek).
Jan Smid 8
""Dat wil zeggen: de inhoud kan wel degelijk veranderen: als we nu het Monopoly-spel zouden mogen herschrijven, zouden we de Kalverstraat vervangen door, pak ’m beet, de Zuidas. Daarom vindt de één goed wat de ander hoogst afkeurenswaardig vindt.""
Erger, Monopoly is maar een spel waarin de bank nooit failliet gaan. Maar als je dat spel speelt heeft geen enkele speler daar echt last van, want het is maar een spelletje. Terwijl een faillissement van een bank in de werkelijkheid helaas broodnodig is om economische groei te bevorderen. Klinkt gek, maar je ziet het bij Deutsche bank, Japan en de banken in Italië, overheden wil geld uit de reële economie gebruiken om te voorkomen dat er paniek uitbreekt. Dat het gezwel gewoon voort kan en gaat woekeren is iedereen wel duidelijk geworden.
goof 4
Een linkse econoom kan zich beter helemaal nergens mee inlaten is mijn idee .
En elke econoom zowel links als rechts kunnen heel goed evalueren wat er fout ging in het verleden maar ik hoor van niet een econoom een lange termijn visie hebben die hout snijdt.
Voor mij zijn economen meer geschiedschrijvers geworden die zwaar overgewaardeerd en vooral overbetaald worden.
HH Manders 4
goofWat opvalt is dat veel analyses en modellen (en vooral de dominante modellen) uitgaan van veronderstellingen die totaal niet stroken met de werkelijkheid, en vooral ideologisch geïnspireerd lijken te zijn.
Linkse economen zijn hard nodig, al was het maar om een tegengeluid te laten horen tegen de rechtse economische stromingen die de afgelopen 40 jaar in het westen dominant zijn geworden - en elke vorm van tegengeluid stelselmatig hebben weten te onderdrukken, of laten onderdrukken.
Gilles Wattel 1 3
goofDie is in mijn geval sociaal democratisch, de essentie daarvan is dat de overheid herverdeling van inkomen bewerkstelligt, van de rijken naar de armen.
Die politieke mening heeft niets te maken met economische inzichten, slimme rechtse en linkse economen zijn het qua inzicht eens.
Pieter Jongejan 7
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
Pieter JongejanM.a.w., neoliberialiteit is troef, één van de idealen van Diederik.
Herverdelen van inkomen staat groei niet in de weg, tegelijk, wij linksen zien die groei niet als substituut voor sociale democratie.
Misschien is die veronderstelde groei, ik downloade net twee gebruiksaanwijzingen, voor een smartphone, en een notebook, elk van een 60 pag, wij oudjes gaan zo nu en dan ook met deze vreselijke tijd mee, die wel de tegenstander van de herverdeling.
Ik moet nu weer vermoedelijk dagen onnut spenderen aan meegaan met de tijd.
PS
Aardige klusjes voor slecht weer dagen.
Diny Pubben
Gilles Wattel 1'Allereerst kan men een reactionair zijn niet omdat men rechts is, maar omdat men te links is. Een communist of iemand die zich tegen de wetten van de markteconomie tot de laatste snik verzet, is een reactionair. Een aanhanger van de staatssoevereiniteit of iemand die principieel tegen de ontbinding van zijn land is in een federale Europese ruimte, is een reactionair. Iemand die het gebruik van de Franse taal in Frankrijk verdedigt of iemand met een andere nationale taal in respectievelijk zijn land, en zich tegen het universele gebruik van het Engels verzet, is een reactionair. Iemand die de parlementaire democratie en het politieke systeem wantrouwt, iemand die dit systeem niet als de ultieme ratio van de politieke organisatie ziet, iemand die graag zou zien dat de bevolking vaker het woord krijgt, is een reactionair. Iemand, die weinig sympathie heeft voor het internet en smartphones, is een reactionair. Iemand die massa-amusement net zo weinig aan vindt als massa-toerisme, is een reactionair.
De progressieveling gelooft, dat we in de beste van alle tijdperken leven en dat elke innovatie hoe dan ook voorgaande tijdperken in superioriteit zal overtreffen.'
Uit toespraak Houellebecq in Berlijn, zelfs verwijzend naar Alexis de Tocqueville (Over de Democratie) (Betutteling) (Zachte Tirannie), dat is nieuw bij H.
Maar ook voor mij omdat ik weet dat die Franse intellectuelen niet van A.T. willen horen. Voor het duiden van onze tijd moet je bij de (intuïtieve) schrijvers zijn.
http://cult.tpo.nl/2016/09/29/michel-houellebecq-europa-staat-pal-zelfmoord/
En concluderend:
'Nu is het aan de intellectuelen zich aan het denken te zetten en dat wanneer ze een nieuwe manier van denken kúnnen ontwikkelen, dat ze dat dan ook echt doen.'
Gilles Wattel 1 3
Diny PubbenMaakte het mogelijk wereldwijd met mensen discussie te voeren, toen fora er nog waren die ook direct contact tussen reageerders mogelijk maakten.
Die mogelijkheid zie ik helaas nergens meer.
Die contacten wereldwijd waren meestal leuk, en haast altijd interessant.
Zoals een correspondent uit Pennsylvania, waar het vierde 11 sept toestel neergestort zou zijn.
Van dat toestel was eigenlijk niets te vinden, groot verschil met Lockerby en MH17 nu.
Die correspondent schreef me dat de plaatselijke coroner had verklaard dat het toestel in de lucht 'atomised was'.
Nu VS Senaat en Huis het veto van Obama over procederen tegen Saudie Arabië van 11 sept nabestaanden heeft verworpen waarschuwt Obama tegen 'onvoorziene gevolgen'.
Dank zij internet voorzie ik die gevolgen.
Waar ik niets in zie is alle nieuwe internet speeltjes, more of the same, oude wijn in nieuwe, dure, en tijdrovende zakken.
Verder mag je mij best reactionair vinden omdat ik mijn land terug wil.
Schelden doet niet zeer, plakken van etiketten ook niet.
Diny Pubben
Gilles Wattel 1Zorgcode = Ziekte-info = BSN, zal ik nooit meer hetzelfde naar ICT kijken. Never.
Wilde er zelfs een paar jaar niets meer mee van doen hebben, ben pas weer actief geworden bij de eerste geruchten zelfmoord Arthur Gotlieb.
Onze zorgsystemen zijn een ramp op tal van terreinen.
Ik wil 'privacy by design systemen', jaren geleden al verwoord en de burger is zeer slecht geïnformeerd.
Gilles Wattel 1 3
Diny PubbenHet bleek dat zelfs de medicijnen die ik gebruik, en voor de operatie begin vorig jaar precies had opgegeven, niet in het dossier stonden, van de opvolgende specialist.
Toen deze nieuw medicijnen had voorgeschreven bleek de ziekenhuis apotheek van niets te weten, kon ook niet bij het dossier wat net compleet was gemaakt.
En fax van mijn gewone apotheek moest uitkomst brengen.
Wat EPD ?
En dat terwijl ik al midden vorig jaar allerlei formuliertjes had ingevuld zodat alle behandelaars en zorgverleners in mijn dossier konen kijken.
Maar misschien werkt het nog een keer.
Ik moet daaraan toevoegen dat op mijn leeftijd met mijn gezondheid privacy me geen lor meer interesseert.
Voor jongere mensen ligt dat natuurlijk hele anders.
Diny Pubben
Gilles Wattel 1Voor jongere mensen ligt dat natuurlijk hele anders.'
Las pas later uw ontboezemingen elders hier op de site, sterkte voor u, uw vrouw, kinderen en alle andere dierbaren. Begrijp dat u andere zorgen heeft.
Maar ik als leidinggevende in de zorg kan die misstanden nooit accepteren.
'Er is iets met haar ICT en Hippocrates', ver voordat het ook maar op de politieke agenda kwam.
Gilles Wattel 1 3
Diny PubbenEind dat jaar had hij het over 'de wonderbaarlijke genezing'.
Dat klopt niet, ik ben niet genezen, maar ik voel me redelijk goed, verder is het carpe diem.
Mijn omgeving weet dat.
En die misstanden, het is niet de eerste keer dat ik ernstige gezondheidsproblemen heb, van die misstanden heb ik eigenlijk nooit veel gemerkt.
Het kan er mee te maken hebben dat, wat bekend staat als hoger opgeleiden, beter voor zichzelf opkomen.
Diny Pubben
Gilles Wattel 1wat hoort privé te zijn?
Heb bewondering voor medewerkers die goed zijn in stervensbegeleiding.
Wil niet dat alles inzichtelijk wordt voor onze zorgverzekeraars en op straat komt te liggen.
Gilles Wattel 1 3
Diny PubbenDiny Pubben
Gilles Wattel 1Zijstraat en met een glimlach. Doe cursus Nietzsche (God is dood, de mens gaat atheïstisch worden), ook een Belg aanwezig en die weten veel meer over WO1. Vertelde dat alle Duitse soldaten Nietzsche meekregen in de loopgraven om te lezen. Allemaal.
Wist wel dat hij 'misbruikt' was als filosoof maar dit soort indoctrinatie, nieuw voor me. Waarop iemand anders vroeg 'Van wie is de uitspraak dat de 21ste eeuw godsdienstig zal zijn of niet zal zijn.' In ieder geval mocht dat zo zijn laat je me dat t.z.t. weten?
Matthijs 11
Pieter JongejanBeide zijn belangrijk denk ik.
1/ Bevorderen van evenwichtige groei vereist dat die groei ook evenwichtig verdeeld wordt. En dat iedereen zoveel mogelijk gelijke kansen krijgt. Goed onderwijs, dat toegankelijk is voor iedereen, ongeacht hoe rijk ouders zijn bijvoorbeeld, is een voorwaarde daarvoor.
2/ Groei vereist dat welvaart enigszins verdeeld wordt. Ongelijkheid is geen probleem. Alleen extreme ongelijkheid leidt tot stagnatie van de economie. En is dus in niemands belang, ook/zelfs niet dat van de rijksten
3/ Als het gaat om herverdeling wordt meestal alleen gedacht aan hogere belastingtarieven voor hogere inkomens (in NL de schijven van 35%, 45% en 51% etc). Maar omgekeerde herverdeling, van arm naar rijk vindt ook plaats (hypotheekrenteaftrek, toestaan belastingontwijking, lagere belasting op vermogensgroei, etc).
Pieter Jongejan 7
MatthijsDaarom valt me op dat juist Japan waar de economische stagnatie begonnen is heeft aangekondigd het verschil tussen korte en lange rente te willen verhogen. Overigens onduidelijk in welke mate en hoe. Voor evenwichtige groei zal (gelet op de laatste 200 jaar) de lange rente ongeveer 1,5 à 2% hoger moeten liggen dan de korte rente. Het risico op een langlopende obligatie is nl hoger. Waar het in essentie om gaat is (zoals UlO meisje laatst al aangaf) dat voorkomen beter is dan genezen.
Matthijs 11
Pieter Jongejan- Politici begrijpen in het algemeen vrij weinig van economie, laat staan monetair beleid. Ze luisteren gewoon naar wat de bankiers hen vertellen.
- Politiek is express op afstand gezet van CB beleid, de ECB behoort onafhankelijk te opereren
Daarnaast blijft natuurlijk de vraag of jouw verhaal over korte en lange rente wel klopt. Ik denk nog steeds dat de lage rentes vooral een gevolg zijn van eerder beleid waardoor schulden en vermogens enorm hoog geworden zijn, plus hoge ongelijkheid. Groot aanbod geld, weinig vraag = lage prijs van geld. Maar die discussie hebben we al vaker gevoerd ;)
Maar even los van die discussie: wat je zegt over voorkomen is beter dan genezen. Dat klopt in principe. Maar met dat voorkomen (=rentes niet te laag houden) had dan 20-30 jaar geleden begonnen moeten worden. De vraag is of het niet te laat is. Wat gebeurt er als de ECB -nu- rentes gaat verhogen (door betalen IOER bijv)? Dat gaat volgens mij niet opeens tot meer leningen aan het bedrijfsleven leiden. De rentes die bedrijven dan moeten betalen voor een lening moeten dan namenlijk ook omhoog. Als een bedrijf nu al geen lening wil/kan krijgen bij zeg 5%, waarom zou datzelfde bedrijf dan wél een lening willen/kunnen krijgen als die 7% kost? Ik zie het mechanisme niet.
Gilles Wattel 1 3
MatthijsHet gevolg is de ECB.
Het 'beleid' daarvan afkeuren komt neer op het begin van het einde van de euro, één van de twee vlaggen op de modderschuit EU.
Die modderschuit is nog steeds één van de PvdA idealen.
Pieter Jongejan 7
MatthijsHet mechanisme wat jij niet ziet is dat een kunstmatig lage lange rente de assetvalues van staatsleningen, aandelen en onroerend goed op peil moet houden. Hierdoor blijft de winstvoet te laag om ondernemers te verleiden om te investeren. De risicopremie is domweg te laag. Dit geldt ook voor de banken, die veel minder leningen aan het bedrijfsleven zijn gaan verlenen en in plaats daarvan staatsobligaties zijn gaan kopen. Zo neemt de economische stagnatie toe en blijven banken met meer slechte leningen zitten.
Matthijs 11
Pieter JongejanWaarom we elkaar niet begrijpen komt volgens mij omdat jij vanuit een bepaald theoretisch evenwichtsmodel van de economie beredeneert. Een aantal vergelijkingen. Zo van, bij deze rente en deze dit en dat krijg je een evenwicht op X. Terwijl ik kijk naar de huidige situatie, zoals die nu praktisch is. En wat beleid daar aan zou veranderen.
Neem de private schulden, die zijn de laatste 30 jaar gigantisch gestegen:
https://www.ineteconomics.org/ideas-papers/blog/the-private-debt-crisis
Dat betekent dat een steeds groter deel van inkomens naar rentelast gaat en minder naar consumptie. En als mensen schulden proberen af te bouwen, heeft dat een extra negatief effect op de uitgaven (bij aflossen verdwijnt het geld immers) en dus op de economie.
De andere kant van die gigantische schuldenberg is een grote vermogensberg. Immers, die zijn aan elkaar gelijk. Hiermee samenhangend een enorm toegenomen ongelijkheid, die ook een negatief effect heeft op de economie:
https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/09/29/the-decline-of-the-middle-class-is-causing-even-more-economic-damage-than-we-realized/
Dan zit je dus met een situatie van
1) Hoge schulden bij een grote groep, dus weinig vraag in de economie
2) Hoge vermogens bij een kleine groep, terwijl er weinig te investeren is (immers weinig vraag)
Dit veroorzaakt de lage rentes. Die al 30 jaar dalen, samen met bovenstaande effecten.
Nogmaals, we praten helaas een beetje langs elkaar heen. Als je een goede, leesbare paper of artikel kunt linken waarin jouw verhaal goed uitgelegd wordt, heel graag.
Pieter Jongejan 7
MatthijsHet gaat m.a.w. om het afwaarderen van te hoog gewaardeerde assets versus herstel van de economische groei door middel van hogere investeringen. Hoe meer en hoe eerder er afgewaardeerd wordt des te sterker zal het economisch herstel zijn. Vergelijk Japan, de USA en Europa en je ziet dat deze stelling klopt met de feiten. Kijk ook naar de Scandinavische landen, want die schrikken evenmin terug voor snel je gehele verlies nemen (vergelijk recent Ijsland). Kijk verder naar Frankrijk, Italië en Spanje en je ziet dat er te weinig en te laat wordt afgewaardeerd. Goede stukken over dit onderwerp heb ik niet direkt bij de hand. Maar ze zullen er ongetwijfeld zijn.
De lange reële rente lag in de jaren tachtig en negentig boven de 3%. Pas na 1999 en de dotcom crisis van 2001 zette de daling van de lange reële rente in. Dus geen 30 jaar, maar 15 jaar. De hoofdooraak was het verlagen van de korte rente door Greenspan om een verdere daling van de aandelenkoersen (-50%) te voorkomen.
Matthijs 11
Pieter JongejanOk dan zijn we het dus gelukkig eens over de feitelijke situatie :)
Wat ik echter niet begrijp is dit: hoe gaat het duurder maken van kredieten (verhogen rentes) helpen om bedrijven aan het investeren te krijgen? Als de rente op een krediet voor een bedrijf geen 4% maar 8% wordt, dan:
- zijn er kredietwaardige klanten die toch afzien van het krediet omdat het te duur is
- zijn er andere klanten die geen krediet meer krijgen omdat ze het niet kunnen betalen
Er zal dan alleen maar minder kredietverlening ontstaan aan bedrijfsleven, nog minder dan nu.
Het is als duwen tegen een slap koord. Bedrijfsinvesteringen gaan pas omhoog als er weer reden is om te investeren. M.a.w. als er genoeg betalende klanten zijn en er wat valt te verdienen.
De vraag is dus hoe je al dat dode geld bij die kleine vermogende groep, die het nu niet uitgeeft, weer aan het rollen krijgt. Vermogensbelasting van 50%?
Pieter Jongejan 7
MatthijsMatthijs 11
Pieter JongejanDat eerste deel van je verhaal begrijp ik denk ik wel. Lage rentes, opgeblazen balansen, opgeblazen vastgoedprijzen, hoge schulden, etc. Het is allemaal niet wat je wilt. Maar om van die situatie naar een gezonde situatie te komen, welke weg neem je dan?
In de basis zijn er twee manieren:
1) De hoge schulden afschrijven. Dat kun je bereiken met een grote klap van de vastgoedmarkt, omvallende banken en een diepe recessie waarbij mensen hun vermogen zien verdampen. Hopelijk is daarna de schuld méér gedaald dan het GDP, waardoor de ratio debt/gdp gestegen is
2) Proberen de schulden niet verder te verhogen (restrictie speculatieve credieten) en de economie te doen groeien. In de loop der tijd daalt dan de ratio schuld/gdp ook.
De tweede manier is minder pijnlijk volgens mij.
Gilles Wattel 1 3
MatthijsPieter Jongejan 7
MatthijsMatthijs 11
Pieter JongejanMaar als je aangeeft: afschijven is nodig, dan bedoel je alle leningen die nu uitstaan in het financiele stelsel, maar die geen goed onderliggend verdienmodel hebben omdat de echte economie veel te zwak is. Correct? Daar kan ik het mee eens zijn. Maar ook hier is weer de praktische vraag: hoe ga je het oplossen?
Ik denk niet dat een centrale bank centraal staat in de economie. Dat een centrale bank met een rentewijziging opeens ondernemingen weer aan rijke klanten kan helpen om ze winstgevend te maken. Hoe zou dat werken? Tenzij de ECB even €1000 op de rekeningen van iedere Europeaan stort.
Gilles Wattel 1 3
MatthijsIk hoop dat je begrijpt dat niemand daar wat aan heeft, in tegendeel.
Matthijs 11
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
Pieter JongejanIk zie daar geen systeemfout in, slechts hebzucht gekoppeld aan domheid.
Pieter Jongejan 7
Gilles Wattel 1Fred Raaks 5
Michel Fleur 6
Fred RaaksBijvoorbeeld dat deflatie "slecht" is:
* http://www.nber.org/papers/w10268
Geen empirische link (geen correlatie in 90% van gevallen in meer dan eeuw)
* http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165176506001182
Granger causality, die natuurlijk geen onderliggende gezamenlijke oorzaken kan detecteren en dus nog steeds niet noodzakelijk een causaal verband aangeeft.
Fred Raaks 5
Michel FleurEconomische modellen doen me een beetje denken aan de li-modellen van de geleerden die de Chinese keizers adviseerden over staatszaken eeuwen geleden. Een oud chinees spreekwoord luidt: "cijfers kunnen spreken, maar woorden kunnen niet rekenen"
Gilles Wattel 1 3
Michel FleurDat is nog waar ook, onder miljarden sterren.
Gilles Wattel 1 3
Michel FleurHoe kan dan Duisenberg's uitspraak gedaan zijn, toen hij nog DNB directeur was: 'een kwartier nadat DNB de rente heeft aangepast, moet ik het ook doen'.
Michel Fleur 6
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
Michel FleurToch bestaat hij niet, homo economicus.
bps
Michel FleurWat levert betere koopkracht?
A. inflatie; 2% meer geld voor hetzelfde; € 102,- gaan betalen voor iets van € 100,-.
Dus € 2,- te kort.
B. deflatie type 1; 2% hardere munt; minder geld voor hetzelfde;€ 98,- gaan betalen voor iets van € 100,-.
Dus € 2,- over.
C. deflatie type 2; 2% minder geld beschikbaar voor hetzelfde; maar € 98,- hebben voor iets van € 100,-.
Dus € 2,- te kort.
D. deflatie type 3; 2% meer sparen door angst door onzekere toekomst.
Dan € 2,- over voor nog steeds hetzelfde; geen koopkrachtwijziging.
Geld vasthouden, sparen, voor eventuele toekomstige prijsdalingen gebeurt zelden.
Een onzekere toekomst garandeert namelijk geen lagere prijzen, noch verlegt het accute behoefte.
Dat argument voor deflatie is onzin, maar wordt veel geroepen in de MSM.
Gilles Wattel 1 3
bpsbps
Gilles Wattel 1Dat gokje gebeurt zelden en weegt niet op tegen het zolang ontberen van uitgestelde aankopen.
Jouw veronderstelling is ingepeperde theorie.
Gilles Wattel 1 3
bpsNiets aankopen uitstellen, het ging om overleven.
Je zou eens Steinbeck's Grapes of Wrath kunnen lezen.
Je zou ook een boek kunnen lezen hoe het ging in Duitsland midden twintiger jaren tijdens de hyperinflatie.
Grote bedrijven losten hun nominale schulden af met geld wat niets meer waard was.
Tegelijk voorzagen ze zich van installaties tegen flutprijzen.
Maar het was toen een gecompliceerde toestand, er waren mensen die er op gokten dat de mark steeds minder waard zou worden, en er waren er die er op gokten dat de mark z'n oude waarde weer zou krijgen.
Neemt niet weg dat elke handelaar anticipeert op prijsdalingen, of - stijgingen, al dan niet terecht.
Sebastian Haffner, ‘Het verhaal van een Duitser 1914-1933’, 2001 Amsterdam ( Geschichte eines Deutschen – Die Erinnerungen 1914- 1933, 2000, München).
Z'n moeder anticipeerde op prijsstijging, inflatie, zodra het salaris van z'n vader binnen was werd alles uitgegeven, voor eten en zo, voor een maand.
Taxi, en één of twee handkarren, gereden door dienstmeisjes.
Michel Fleur 6
Gilles Wattel 1Roland Horvath 7
Deregulering weerspiegelt de intelligentie, het verstand en de kennis van politici en media. Op micro schaal zou men kunnen denken dat de economie gebaat is met werknemers die geen -of bijna geen- rechten hebben en liefst ook werken aan een hongerloon. Maar voor de economie als geheel, de macro schaal, voor de maatschappij en uiteraard voor alle werknemers behalve de CEO is dat een ramp. De economie kent geen onderproductie zoals in de tijd vóór de industriële revolutie. Er is nu een overcapaciteit sedert 2008 zoals in 1873-1896 en 1929-WO II. Het aanbod heeft belang maar evengoed de vraag.
Geen tekorten en ook geen uitsluiting, alles en iedereen blijft zogezegd mooi meedraaien in het systeem maar van uitval, afval, verval, tekort aan alles en uitsluiting hebben economen nog nooit gehoord. Wie uitgesloten is komt niet meer voor in de statistieken en in de economische modellen. Het is dus nodig variabelen voor tekorten van afwezigen en van wat niet verhandeld wordt te introduceren. Er is in de economie wel vernietiging in de zin van de creatieve destructie van Joseph Schumpeter. Of oorlogen daar ook onder vallen is niet duidelijk.
Het mislukken van de inzet van de monetaire middelen rente en geldcreatie past in hetzelfde kader. Het aangeboden geld kan niet gebruikt worden door de deregulering van de arbeid die minder koopkracht veroorzaakt.
MvdB
Roland HorvathGilles Wattel 1 3
MvdBgoof 4
Heel leerzaam artikel hoe geld en rente in de economie werken en hoe niet.
En als afsluiting deze
https://www.youtube.com/watch?v=LFxOaDeJmXk
Ton Korver 3
goofGilles Wattel 1 3
Ton KorverReageren is daar niet mogelijk.
Wat er inhoudelijk is aan de VS presidents debatten ontgaat me volledig.
Kermis.
Helaas is dat zo met alle politieke de debatten, de laatste keer dat ik er één volgde was Wiegel Den Uyl.
De heren legden elkaar uitspraken in de mond, en hakten daar dan op in.
Een zwarte VS meneer legde bij RT uit 'dat Hillary en Trump onderdeel zijn van hetzelfde systeem, wat de wereld wil onderdrukken en uitbuiten'.
Ik vrees dat die meneer gelijk heeft.
Dat was bij onze laatste kermis ook zo, de eigen bijdrage, niet onbelangrijk, was de hoofdzaak.
Over de uiteenvallende EU, en de mislukte euro, geen woord.
Ton Korver 3
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
Ton Korverbps
Ton KorverHet probleem met herverdelen door links is dat het de ontvangende zijde deactiveert.
Het probleem met herverdelen door rechts is juist de niet-verdeling, de ophoping, i.p.v. spreiding en circulatie.
Spaargeld uit leningen circuleert niet in de reële economie door opnieuw uitlenen als funding voor reële product- en waardegroei, maar wordt weggesluisd naar de financiële economie voor funding van financiële producten en derivaten.
Het gebrek aan spaargeld t.b.v. financiering van de reële economie, wordt vervangen en overtroffen met nieuwbakken kredietgeld waarvan het spaargeld en debetrente ook de reële economie verlaten om de abstracte financiële economie te funden en te doen groeien.
Er keert te weinig van terug in de reële economie door besteding van lonen en kosten (Londen), of door aankopen (vastgoed bubble Amsterdam) of door investeringsbestedingen en uitlenen.
Al dat teveel nieuwbakken geld dat in de financiële economie is terechtgekomen, is lucht.
Als dat zou terugkeren in de reële economie, zou superinflatie ontstaan, een geldontwaarding of vernietiging die ook in de financiële economie dreigt bij faillissement van een TBTF bank en een nieuwe financiële crisis.
De oude fundamenten van links en rechts bestaan niet meer in deze nieuwe omstandigheden.
Bij een proportionele geldgroei, -spreiding en circulatie profiteren de meeste individuen die dat kunnen ‘rechts’, waarmee met een deel daarvan collectief de individuen die dat niet kunnen, ‘links’ sociaal, menselijk en beschaafd kunnen worden onderhouden.
Bij volledige werkgelegenheid is dat maar een klein improductief deel van de grote productieve meerderheid die de waarde van geld in stand houdt en zelfs verbetert met meer productwaarde als dekking van proportioneel geld.
Ton Korver 3
bpsMvdB
Ton KorverDaarom waardeer ik bps zozeer, die voortdurend evenwicht en balans zoekt én brengt zonder in linkse of rechtse dogma's te vervallen.
Je hebt er in ieder geval een fan bij ;-)
bps
MvdBIk zie de problemen van het complex economisch systeem dan ook meer systeemtechnisch van aard dan politiek. Links en rechts, je moet er boven staan. Dan zie je meer.
Gilles Wattel 1 3
MvdBZoals je weet ben ik ook links, in de betekenis die dat had, zeg vóór 2000.
MvdB
Gilles Wattel 1bps
Ton KorverLinks en rechts, je moet er boven staan. Dan zie je meer.
En kun je dat ervan gebruiken wat nodig is.
Gilles Wattel 1 3
Ton KorverRechts was 'ieder voor zich, god voor ons allen', links was 'de overheid zorgt voor herverdeling van inkomen van de rijken naar de armen'.
Het was, als ik me goed herinner, presidents kandidaat McCain, die riep 'I have no compassion with the poor'.
Wat betreft rechts met basisinkomen, het doet me denken aan Bismarck, die met sociale wetgeving hoopte een revolutie te voorkomen, zodat zijn soort mannen, junckers, de macht konden blijven houden.
Ook moet ik denken aan pa Kennedy, die in de dertiger jaren z'n steenrijke vriendjes uitlegde dat ze de keus hadden tussen wat meer belasting betalen, of alles kwijtraken in een revolutie.
Er lijkt me dus een groot verschil tussen sociaal democraten als ik, en mensen als Bismarck, die wel sociale wetten invoerden, maar alleen voor zichzelf.
De Murray is toch niet Murray Rothbard, de libertarian ?
Dat zijn de ergste.
Ton Korver 3
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
Ton KorverIk zie overigens niets in een basis inkomen, vrijwillig niksen gaat m.i. niet gepikt worden, door degenen die dat basis inkomen via hun belastingen betalen.
Ton Korver 3
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
goofIn de goede oude tijd moesten centrale banken zichzelf bedruipen, winst maken.
Bij een hele lage rente kon dat niet meer.
Tegenwoordig kunnen centrale banken elk verlies maken wat ze willen, ook hier betaalt de belastingbetaler het gelag, waarbij moet worden aangetekend dat die kosten van b.v. de ECB niet veel voorstellen, maar de schade die de ECB heeft veroorzaakt, en nog veroorzaakt, onvoorstelbaar is.
MvdB
en zie daar:
"CEO ruft Mitarbeiter der Deutschen Bank auf, die Ruhe zu bewahren"
"Dax sackt ab: Deutsche Bank und Commerzbank mit hohen Verlusten"
"Börsen: Europas Banken mit hohen Verlusten"
"Einige Hedgefonds ziehen Kapital von Deutscher Bank ab"
En nu zakt m'n broek af:
"Zentralbanker: Keine Banken-Krise, sondern ein Lernprozess"
"Österreichs Finanzminister: Deutsche Bank wird nicht Europas Lehman"
En nu moet olie ons redden:
"Zentralbanken hoffen auf deutlichen Anstieg der Inflation"
Het wordt een strenge economische winter. Ik ga maar eens erwtensoep maken want de soep die de economie me voorschotelt lust ik allang niet meer. Aldus een van de gewone mensen......
Gilles Wattel 1 3
MvdBDe vaten staan naast elkaar, je hoeft er maar één te laten ploffen, dan gaat de ander ook.
O Pen 13
Gilles Wattel 1 3
O PenMijn hbs economie leerboek legde economie uit aan de hand van Robinson Crusoë.
O Pen 13
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
O PenRobinson was alleen op z'n eiland, met een papegaai.
Het leerboek legde al uit dat ook Robinson besliste over consumeren en investeren, als hij een visnet maakte, had hij de kans meer vis te vangen, dat heet rendement op een investering, maar moest hij wel een paar dagen minder eten, dat heet sparen, niet consumeren dus, om te kunnen investeren, om de tijd te hebben voor knopen.
O Pen 13
Gilles Wattel 1Als je niet inziet dat er alternatieven zijn voor het kapitalisme (en dan heb ik het niet over communisme) dan kun je blijkbaar niet van je aardse perspectief afkomen.
Daniel Defoe als auteur was niet alleen op een eiland en probeerde met zijn boek uit te leggen hoe de economie volgens hem in elkaar stak. Door de Crusoë economie zo klein neer te zetten, kunnen de daadwerkelijke psychologische drijfveren niet worden blootgelegd. Of naar de analogie vertaald: het universum ontbreekt. Dat economen denken dat de economie zoals die ontstaan is iets natuurlijks is onderhevig aan een Darwinistische evolutie, is totale onzin.
Een economisch systeem kan ingericht worden. En dat kan veel beter wanneer mensen dat bewust gaan inrichten in plaats van dat over te laten aan opportunistische ondernemers, lobbyisten en politici. Zij zijn als de werkelijke elite gebaat bij een economie waar rent seeking kan leiden tot vermogensconcentratie bij diezelfde elite.
Gilles Wattel 1 3
O Pen