Op 27 januari 2010 presenteerde Apple de iPad. Steve Jobs bejubelde het apparaat als de ideale manier om te internetten. ‘Veel beter dan een smartphone of een laptop.’ Om zijn anderhalf uur durende presentatie in één zin samen te vatten: iedereen moest een iPad hebben.

Behalve zijn gezin dan. Later datzelfde jaar biechtte hij tegen The New York Times op de schermtijd in zijn eigen huis te beperken. Jobs’ kinderen mochten absolúút geen iPad.

Jobs bleek niet uniek. Chris Anderson, oud-hoofdredacteur van techmagazine Wired, en oprichter van dronebouwer 3D Robotics, beveiligde alle gadgets in zijn huis met een kinderslot. En Evan Williams, de oprichter van Blogger, Twitter en Medium, gaf zijn kinderen in plaats van iPads honderden fysieke boeken.

Drugsdealers

Volgens Adam Alter, marketing- en psychologiedocent aan New York University, volgen de tech-ondernemers daarmee hetzelfde credo als drugsdealers: ‘Never get high on your own supply.’ En terecht, want als er iets is dat de drugsdealer en de techgigant gemeen hebben, dan is het dat ze verslavende producten verkopen. Alter schreef er het boek Irresistible:The Rise of Addictive Technology and the Business of Keeping Us Hooked over.

‘We zijn allemaal één product of ervaring verwijderd van het ontwikkelen van onze eigen verslavingen,’ schrijft Alter. Dankzij smartphones hebben we 24/7 toegang tot een wereld van applicaties. Die blijken onweerstaanbaar: we besteden gemiddeld uren per dag op onze smartphones. Zelfs al verwachten we geen nieuws, en zelfs al tonen studies dat het slecht is voor onze slaap en relaties, dan nog blijven we de telefoon oppakken.

Een vrije keuze is dit niet. Al heb je nog zoveel wilskracht, je bokst op tegen ‘duizend mensen aan de andere kant van het scherm, wiens werk het is je zelfregulering af te doen brokkelen,’ aldus Alter.

Zijn boek Irresistible geeft helder weer hóe ze dat doen en is daarmee een must read. Hier zijn alvast vier lessen uit het boek:

1. Verslaving wordt gedreven door omstandigheden

Volgens Alter komt verslaving niet door een gebrek aan wilskracht. Het heeft eerder te maken met onze omstandigheden.

Tegen het einde van de Vietnamoorlog zei 35 procent van de uitgezonden Amerikaanse soldaten wel eens heroïne te hebben gebruikt. 19 procent noemde zichzelf verslaafd. Dit betekende dat na de oorlog zo’n 100.000 heroïneverslaafde veteranen terug de VS in zouden stromen. Het was een van de redenen dat president Nixon in 1971 drugs de oorlog verklaarde.

Maar toen de soldaten terugkwamen gebeurde er iets bizars. Normaal gesproken slaagt slechts één op de twintig afgekickte heroïneverslaafden erin ‘clean’ te blijven, maar bij de verslaafde soldaten was het andersom: slechts een op de twintig ging door met gebruiken. ‘Vietnamveteranen ontsnapten aan hun heroïneverslaving,’ schrijft Alter, ‘omdat ze waren ontsnapt aan de omstandigheden die hen hadden verstrikt.’

2. Ons gedrag wordt bestudeerd om apps verslavender te maken

Vroeger kocht je videogames in de winkel en hadden de ontwikkelaars er daarna weinig meer mee te maken. Vandaag de dag zijn veel populaire games gratis downloadbaar. Het geld komt van advertenties en uitgaven binnen het spel. Makers monitoren het speelgedrag en passen hun games aan om inkomsten te maximaliseren. Zo wordt een leuk spelletje uiteindelijk een ‘weaponized’ versie van zichzelf, schrijft Alter.

In dit proces wordt naar alles gekeken: elk lichtje, alle geluid, elke beweging. Spelers houden van snelle feedback op alles wat ze doen. Wanneer onze acties snel worden opgevolgd door reacties, voelt het alsof we leren en vooruit gaan.

Die minitieuze focus op feedback is overigens niet uniek voor games. In een interview met The Guardian vertelt softwareontwikkelaar Tristan Harris dat notificaties op Facebook oorspronkelijk blauw moesten zijn, maar daar klikte niemand op. Toen werd rood geprobeerd. Iedereen begon te klikken, en zo geschiedde.

3. We hoeven het object van onze verslaving niet eens leuk te vinden

Je kunt je afvragen: hoe schadelijk is het dat we zo veel naar schermen staren? We beleven er toch plezier aan? Maar helaas, schrijft Alter: dat we iets veel doen, wil nog niet zeggen dat het voor de lol is.

Onderzoek van psycholoog en neurowetenschapper Kent Berridge laat zien: als je de productie van dopamine (simplistisch gezegd een hormoon dat ons dingen doet willen) bij een drugsverslaafde blokkeert, zal die direct minder cocaïne of heroïne consumeren. Maar het plezier dat de verslaafde ervaart áls hij drugs krijgt, blijft onveranderd.

Het punt is: willen en fijn vinden zijn twee verschillende dingen. En ‘willen is veel moeilijker te verslaan dan iets plezierig vinden,’ zegt neurowetenschapper Kent Berridge in Alters boek. ‘Als mensen een drug eenmaal willen, is het zo goed als permanent.’ Hierdoor kunnen mensen die hun verslaving haten, alsnog niet zomaar stoppen.

Waarom willen we iets consumeren wat slecht voor ons is? Een mogelijke verklaring is dat veel mensen bijna elke prikkel prefereren boven géén prikkel. In 2014 kreeg een groep Amerikaanse studenten de volgende opdracht: zit twintig minuten stil en vermaak je jezelf met je gedachten. De studenten waren verbonden aan een apparaat dat pijnlijke schokken kon uitdelen, maar ze zaten zélf achter de knop en mochten kiezen of ze erop drukten.

Twee derde van de mannelijke studenten en één op de drie vrouwen gaf zichzelf minstens één schok. Het toppunt was een mannelijke kandidaat die zichzelf maar liefst 190 keer elektrocuteerde – eens per zes seconden.

4. Er zijn ook ethische tech-ontwikkelaars

Er wordt tegenwoordig veel geschreven over verslaving aan games en sociale media. Wat Irresistible de moeite waard maakt, is dat Alter dieper gaat dan de meesten. Hij schrijft ook over ethische developers die hun producten juist niet verslavend willen maken. Toen de Vietnamese gameontwikkelaar Dong Nyuen bijvoorbeeld ontdekte dat zijn mobiele spel Flappy Bird uit 2013 extreem verslavend was, voelde hij zich zo schuldig dat hij het in februari 2014 weer offline haalde.

Alter gelooft dat allerlei apps die nu vaak verslavend werken – van games, tot sociale media, tot fitness-apps – ook op gezonde, niet verslavende wijze kunnen worden ontwikkeld. En om te begrijpen hoe het beter kan, brengt hij zorgvuldig in kaart hoe verslaving in elkaar steekt.

Dat maakt dit boek een waardevol onderzoek, en een aanrader voor iedereen die niet van die smartphone, iPad of andere gadgets kan afblijven.