
Staatssecretaris Van Dam verloor een proces tegen melkveehouders. Hij gaat in beroep omdat hij een risico probeert te ontlopen van 1 miljard euro aan 'toxic assets' die zijn beleid heeft laten ontstaan. Foodlog-hoofdredacteur Dick Veerman schijnt zijn licht op de zaak.
Het Nederlandse melkveehouderij-dossier is een dramatische soap: op Foodlog en Follow the Money is er de afgelopen jaren veel over geschreven. De overheid zag niet in dat boeren vastliepen in de zogeheten tragedie van de meent, waarin de sector veel meer produceerde dan goed was. Deze bekende economische wet behoort een goed bestuurder tegen te gaan. Ook boerenkoepels zagen niet in dat ze het belang van hun achterban niet goed vertegenwoordigden.
Hopen op een goede afloop
Al die aspecten komen terug in een reportage die Nieuwsuur vrijdagavond uitzond. Daarin is een boerenechtpaar te horen dat in Brabant de varkens achter zich liet om in Drenthe een gangbare boerderij met koeien te beginnen. De stallen zijn gebouwd en de melkinstallaties voorzien in het verzorgen van de 600 runderen. Ze mogen er echter slechts de helft houden en zitten daarom met een stal waarvan de kosten niet meer terug te verdienen zijn.
Hun bedrijf was ten dode opgeschreven
Net zoals in 2015 al het geval was bij Boer zoekt Vrouw-boerin Agnes, is het bedrijf van het echtpaar zonder verandering van of uitzondering op de regelgeving ten dode opgeschreven. Ook is een biologische boer te horen, die zegt wat velen voorzagen: overheid en boerenkoepels hebben gefaald. Wat te voorzien was, gebeurde. De partijen deden ondertussen niets; ze bleven hopen op een goede afloop.
Giftige investeringen
Foodlog berekende dat in de melkveehouderij voor circa 1 miljard euro aan verbrande investeringen boven de markt hangt. Het gaat als het ware om toxic assets: geld dat gestoken is in stallen, melkinstallaties, dieren en bedrijfsverhuizingen die geen waarde meer hebben, omdat hun capaciteit in de markt ongewenst is.
De boeren wonnen bij de rechtbank in Den Haag een proces tegen de Staat wegens wanbeleid. Deze heeft namelijk de schijn gewekt dat dergelijke giftige investeringen toch gezond waren. De verantwoordelijke staatssecretaris Van Dam besloot tegen het vonnis in beroep te gaan. De biologische boer waar Nieuwsuur mee sprak gaf aan hoe hij daar over denkt: 'we staan één-nul voor'. Bij verlies zullen ze in beroep gaan tot de zaak voor de Hoge Raad komt. De groep boeren die met nieuwe processen komt, groeit. Als ze slim zijn en kosten willen sparen, zetten ze een aantal collectieve procedures op.
We staan één-nul voor
Belastingbetaler kan borst nat maken
De boeren ruiken het bloed van Van Dam, zo laat de uitzending van Nieuwsuur zien. Advocaat Goumans toont zich vol vertrouwen in de goede afloop. Zijn aanwassende stroom cliënten heeft potentieel een miljard euro te verdienen; dat is voor boeren een formidabel belang. Ze staan financieel zwaar onder druk, terwijl Rabobank al gezegd heeft hun schulden niet te zullen kwijtschelden omdat ze nog voldoende onderpand hebben; de bank acht zich bovendien niet schuldig aan te ruime financiering van de uitbreiding van de melkproductie.
Van Dam kan zijn borst dus nat maken. De Nederlandse belastingbetaler ook, want die loopt het uiteindelijke risico voor het verbrande geld dat, waar nodig, via de rechter op de Staat zal worden verhaald. De staatssecretaris is al demissionair als gevolg van de jongste Nederlandse parlementsverkiezingen. Omdat de afwikkeling van deze zaak naar verwachting pas na het aantreden van een nieuw kabinet zijn beslag zal krijgen, loopt de zaak voor hem vermoedelijk veilig en zonder bloedvergieten of carrièreschade af. Zijn opvolger doet er wijs aan het dossier van meet af aan op enige afstand van zijn of haar verantwoordelijkheid te plaatsen.
Dit artikel verscheen eerder op de website Foodlog.nl.
29 Bijdragen
[Verwijderd]
Dat hebben de boeren (zijnde ondernemers) toch ook zelf kunnen inzien? Ik mis in dit artikel de eigen verantwoordelijkheid van de boeren. Iedereen krijgt de schuld: overheid, boerenkoepels en banken behalve de boeren zelf, die tegen beter weten in (gevaar overproductie was wijd bekend) onverantwoorde investeringen hebben gedaan...
Dick Veerman
[Verwijderd]Dat is waar het hele begrip 'tragedie van de meent' om draait. Vanuit een (vooral neo)liberale opvatting is het de schuld van de boeren, net zoals een lage olieprijs de schuld van aan productiestromen verslaafde OPEC-leden is. Verlaat je die opvatting naar zelfs een alleen maar J.S. Mill-achtige opvatting van de commons - je hoeft niet helemaal naar het Marxisme - dan zie je dat er een organisatie- en een verantwoordelijksvraagstuk zijn. Iemand moet - in die economische opvatting - de leiding nemen en het belang van de zgn. commons verdedigen. Dat hadden de boerenkoepels kunnen zijn, maar die hebben hun rol niet waargemaakt. Toen het ministerie dat zag, had het daarop kunnen ingrijpen. Dat is niet gebeurd. Onderwijl is er €1 miljard geld geschapen en heeft ook DNB zijn rol (= hoeder van de €-commons) niet goed waargemaakt. Pech voor de bank en pech voor de belastingbetaler; dat moet je binnen die opvatting van economie dan ook constateren.
Het hangt van je economische opvatting af wie de schuld heeft en of zelfs DNB in dit geval schuld heeft. Als het de schuld van de boeren is, moeten we er ook niet moeilijk over doen dat we als Nederlandse staat potentieel een miljard verliezen.
Je kunt het ook eenvoudiger bekijken: wat zou je doen als je boer bent, en je weet dat je buren het flink op een melken zetten? Boeren zeggen dan: de productie verhogen om de markt niet te missen. Mijn antwoord als neoliberaal: verkopen aan de buren, wegwezen en een ander met de problemen laten zitten. Maar zo zou ik liever niet getrouwd zijn.
[Verwijderd]
Dick VeermanBen het met je eens maar ook (of beter: juist) een boer snapt dat overproductie tot grote problemen lijkt. Toch kiezen ze ervoor om massaal meer te investeren, en dan hebben de overheid, de banken en de koepelorganisaties het gedaan. In alle andere economische sectoren geldt vraaguitval als ondernemersrisico.
Dick Veerman
[Verwijderd]Nederlandse boeren - die procentueel het meest van de EU hebben geprofiteerd de afgelopen 50 jaar - worden daar het hardst door dit nieuwe beleid getroffen; paradoxaal genoeg omarmen ze het juist ook daarom. Ze maken immers fors weer (ca. 4 maal) dan we in Nederland zelf gebruiken. Dat kwijtraken is zelfmoord en dus moeten ze hun aandeel internationaal verdedigen. Om die reden maken ze liever een tijdje teveel, dan dat ze minderen.
Maar helaas ... ze hebben tevens een van de hoogste echte kostprijzen ter wereld, zodat ze als eerste prijsdalen als verlies ervaren en als laatste profiteren van prijspieken op de commoditiesmarkt voor melk.
Overigens is prima denkbaar dat enkele honderden boeren net zoveel melk in Nederland maken als nu 17.000 en prijstechnisch overleven (mede omdat de verwerkende Nederlandse industrie ook graag met vers Nederlands product blijft werken). Die ontwikkeling zal voor veel onafgeschreven assets zorgen. Dat vergt dus toezicht van DNB. In bovenstaand stukje staat een link waarin het hoofd agrikredieten van Rabobank die consequentie als het ware ontkent, terwijl hij de logica ervan juist als denklijn omarmt als basis van zijn financieringsbeleid. Daarom zou ik als DNB - in het belang van de belastingbetaler - wat scherper letten op de Rabo-portefeuille.
[Verwijderd]
Dick Veerman"Ze maken immers fors weer (ca. 4 maal) dan we in Nederland zelf gebruiken. Dat kwijtraken is zelfmoord en dus moeten ze hun aandeel internationaal verdedigen. Om die reden maken ze liever een tijdje teveel, dan dat ze minderen."
Zo zitten we met een overproductie aan varkensvlees dat niets opbrengt, terwijl de productie er van het milieu enorm belast.
Laatst las ik:
"
Varkensboeren staat weer een zware periode te wachten. In 2020, zo verwachten zij zelf, is een groot gedeelte van hen gestopt.
De cijfers: 28 procent van de vleesvarkenshouders en de eigenaren van gesloten bedrijven, waar biggetjes worden geboren en vetgemest, denkt dat ruim 30 procent van de boeren in 2020 is verdwenen. Van de zogenaamde vermeerderaars – bedrijven die alleen biggetjes ‘produceren’ – gelooft 36 procent dit. Dat blijkt uit een enquête van het tijdschrift Pig Business.
Slechte prijzen
Afgelopen week maakte het CBS bekend dat er 500 varkenshouders het afgelopen jaar stopten met hun varkensbedrijf. Nederland telt nu nog 4.430 bedrijven waar varkens gehouden worden ten opzichte van 4.930 in 2015. Dit is een daling van 10,1 procent.
Overigens betekent het dalende aantal bedrijven niet dat er minder varkens worden gehouden in Nederland. De bedrijven die overblijven worden namelijk steeds groter. Boeren die geconfronteerd worden met slechte prijzen en overproductie reageren daar helaas meestal op door uit te breiden, niet door te kiezen voor duurzaamheid.
"
Kortom de sector zelf kiest voor een doodlopende weg. Waarom krijgt de overheid en DNB dan de schuld?
Dick Veerman
[Verwijderd]Boeren zijn beslist niet dom (integendeel), ook Nederlandse (zeker) niet. Maar ze kunnen niet anders meer omdat ze hun bestaande investeringen individueel niet tijdig en collectief niet meer kunnen terugverdienen. Daarom zijn het kinderen met scherpe messen. Als ouder moet je zulke situaties of vermijden. Als ze toch zijn ontstaan moet je er iets aan doen.
[Verwijderd]
Dick VeermanDick Veerman
[Verwijderd]Moet je een uitzondering maken voor boeren en moet je hen compenseren voor het 'reddingscontract' dat ze met de overheid denken te hebben (zie een van je commentaren hieronder)? Dat is een politieke keuze. Dezelfde keuze speelt ten aanzien van gas/olie-, elektra- en watervoorziening en zelfs de vraag of Unilever zomaar mag worden overgenomen.
Vanuit de houding die jij aanneemt, is het antwoord 'nee' op al die vragen. De consequentie is een hoge mate van onrust in samenlevingen.
Bij boeren speelt nog iets. Tegen de achtergrond van te verwachten schaarstes en de zich opbouwende geopolitieke vermiddeleeuwisering van de wereld als geheel is het handig om eigen betaalbare voedselvoorziening per land te houden. Het thans ingezette beleid zorgt voor financieel wankele en hoog-risico bedrijven in het betaalbare segment en heel dure (denk aan de worstjes van Brandt & Levie en meer van dergelijk Gucci-eten, dat ook AH inmiddels in smaakkwaliteit alweer evenaart tegen aanmerkelijk schappelijker prijzen) die een maagaandeel van weinig meer dan 2% kunnen behalen.
Wie geïnteresseerd is in een korte duiding van de commercieel-economische situatie in de - in de wereld unieke - Nederlandse handelslandbouw (375 woorden): https://www.foodlog.nl/artikel/opnieuw-uitvinden-versus-innoveren/
[Verwijderd]
Dick VeermanDank voor je uitgebreide antwoord en analyse! Mijn antwoord is niet per definitie 'nee' op alle vragen. Maar ik denk dat er hervormingen nodig zijn in een andere richting dan dat de landbouw zich nu ontwikkelt. Ik zou het zonde vinden als subsidies ertoe bijdragen dat de huidige in mijn ogen onwenselijke ontwikkelingen zich doorzetten.
line 5
[Verwijderd]Uw tekst: Ik mis in dit artiekel de eigen verantwoordelijkheid van de boeren.Hoe bedoel je dat? Ze proberen in de " met belagelijke regels'" hun eigen bedrijf te hanteren. Die jaar na jaar veranderen.Hoe kan je nog een bedrijf stategie (opzet=naar toe werken, e.v.t lenen ach Rabobank) voor een normaal bestaan? Uw tekst: Dat hebben de boeren (zijnde ondernemers) toch ook zelf kunnen inzien? Met een regering die, de "nu"klimaat beheersing heeft ingesteld" O ja hoe dan?Wisten zij dat? De huizen staan onderwater, en er staan bedrijfen onderwater (ach wederom Rabobank)? Ik vraag mijn zelf af of u wel in de gaten heeft hoe ieder bedrijf wat ever dan ook mag/moet doen om te over leven. Ongeacht ieder de boeren zijn gedachtens, de regenboog met pot goud, of overleven en je hart volgen.PS met respect uw antw op 17.49 had ik nog niet gelezen. Maar mijn idee de politiek weet van waar hij naar toe gaat/moet/wil. Maar verteld de boeren niet. Uw tekst vraaguitval als ondernemingsrisico. HET is het beleid van de regering. Krapte/tekort en teveel/BBP over..., is een speel bal van de overheid. Heeft niets te maken gewoon leven.
[Verwijderd]
lineline 5
[Verwijderd]Minder melkboeren dan ooit melkproductie bereikt record. Oke dan geen folsfaad probleem. en geen Oc2 probleem/uitstoot.Blijven jullie nog steeds de media geloven, in hun vertalingen. Gestructueerde beeld vorming?
[Verwijderd]
lineZie mijn laatste reactie aan Dick Veerman en ook de reactie van Harm Meanders hieronder. Overproductie is er en dreigt al jaren. De markt verandert. Boeren zijn niet meer de hoeders van landschap en milieu die in de behoefte van de lokale bewoners voorzien maar massafabrieken gericht op export tegen minimale marges geworden. Dat zorgt ervoor dat het beroep uitholt en banen verdwijnen. Krijg soms het idee dat boeren tegen beter weten in investeren in de hoop/wetenschap/verwachting dat de overheid de verliezen toch wel dekt.
HH Manders 4
lineGaan de maisprijzen omhoog, gaat iedereen mais produceren, en vervolgens zeuren dat de maisprijzen instorten (en moet de overheid helpen).
Leveren de kippen veel geld op, dan worden er en masse kippenschuren bijgebouwd, en vervolgens zeuren dat de opbrengsten tegenvallen (en moet de overheid helpen).
Leveren varkens veel geld op, dan worden er en masse varkensstallen bijgebouwd, en vervolgens zeuren dat ...
Het hierboven genoemde proces gaat op voor heel veel landbouwproducten (denk aan de explosie van kassen, en inmiddels gaat het met visproductie dezelfde kant op).
Daarnaast valt het mij op hoeveel boeren/landbouwers/tuinbouwers er de afgelopen decennia kasten van huizen hebben gebouwd, en als hobby wat herten en/of paarden hebben rondlopen. Zaken die ook bakken met geld kosten...
Er gaat op alle niveaus een hoop mis, maar de landbouwsector moet ook eens heel goed naar zichzelf kijken. Het enige wat we kunnen stellen is dat - zoals inmiddels al wel vaker gebleken is - het vrije marktmodel wat de fetishisten in Den Haag, Brussel en afkomstig van economie en berdrijfskundestudies propageren weer eens keihard faalt, en niet blijkt te werken.
Alex Hoen 4
HH MandersHeRo 7
HH Mandersbps 12
en gemeenschappelijk gedeeld risico in de bankenunie t.b.v. individuele banken,
niet van dezelfde wetmatige tragedie?
peter van dijck 2
Daarnaast is de snelheid van groei onderschat. Er was ruimte voor een geleidelijke groei, collectief gezien. Deze ruimte is niet individueel toegewezen. Dus eenieder claimt zoveel mogelijk en zo snel mogelijk. Let wel, binnen de kaders van de wet.
De vraag is dus of je iemand met een geldige bouw en milieu vergunning nu kunt beperken in zijn ruimte.
Bestuurders en wetgever hebben, sommigen bewust, dit laten gebeuren. Ook de afnemers overigens.
Vervelender is dat het morgen weer kan gebeuren.
Jan Smid 8
Bert 56 1
Jan SmidAls mevrouw Dijksma dan ook nog op de tv verkondigd dat door de toenemende vraag uit China
er meer vraag komt naar Nederlandse melk en de RABO Bank dat wilt financieren,wat kan je zo een ondernemer dan kwalijk nemen.
Boeren kopen veel grond.
Een hectare grond kost 70,000 euro.
Grond wordt niet bij gemaakt dus is waardevast.
Die miljard euro lijk mij dan ook een beetje uit de duim gezogen.
Hou er wel rekening mee dat boeren het landschap voor een appel en een ei onderhouden.
Als het rijk het zelf zou moeten doen koste het 10 keer zoveel.
Het afschaffen van het melk quotum heeft de boeren ook veel geld gekost.
Ze hebben bij de bank geld moeten lenen om quota´s te kopen.
Deze investeringen hebben ze af moeten schrijven.
De huidige ambtenaren op landbouw zijn te slecht om de Minister en Staatssecretaris te adviseren.
Les 1 nooit meer een linkse Minister of staatssecretaris op landbouw.
Daar hoort een tukker of brabantse plattelander op.
[Verwijderd]
Bert 56Een tukker of Brabantse plattelander op Landbouw betekent nog meer ondersteuning door de overheid aan een sector die de verkeerde weg inslaat en zich niet verantwoordelijk opstelt en de belastingbetaler ervoor laat opdraaien.
Overigens, stijgt de productie per hectare enorm, de boeren kopen meer grond en de voedingswaarde van ons voedsel loopt hard terug (ik verwijs naar een artikel hier op FTM dat deze week verscheen: https://www.ftm.nl/artikelen/landbouw-vergeet-essentiele-voedingsstoffen). In andere woorden: lagere prijzen, overproductie en lagere kwaliteit. Dit onwenselijke systeem houden we in stand met overheidssteun...en omdat de sector niet zelf voor een andere duurzame oplossing kiest. Of heeft de burger het nu weer gedaan?
[Verwijderd]
Jan SmidAls je recht hebt om meer te produceren betekent dat niet dat het een plicht is om meer te produceren. Dat is de verantwoordelijkheid van de boer en niet de schuld van Brussel.
Tiede Boersma 4
Jan SmidIndividueel was en is het logisch voor de boer om verder te willen met het bedrijf en nu de kans er lag deze te grijpen. Wetgeving met terugwerkende kracht kan gewoon niet. Oké een aantal had dit verwacht, maar zitten die er dan nu beter voor?
Er wordt helemaal voorbij gegaan aan de enorme investeringen die de boer zich getroost voor een zeer schraal inkomen (althans bij de veehouders de laatste jaren), als er nog inkomen is tenminste. Die investeringen gooi je niet weg, want verkoop betekent vaak ook faillissement, vooral nu,
Of de boer nu wel of niet schuld hebben: tenzij er nog een wondertje gebeurt, betalen ze het gelag. Dat wordt dan in geld (dan wint de overheid) maar zeker in arbeid (want er moet minder gemolken worden en hoe dan ook gaan er hele kudde's naar de slacht en moeten bedrijven stoppen). Wedden dat de vleesprijs geen moment daalt?? De individuele boer is gewoon een speelbal: Een ondernemer die zijn eigen prijs niet kan bepalen.
[Verwijderd]
Tiede BoersmaOverigens, de prijs van varkensvlees, gecorrigeerd voor inflatie, daalt al tientallen jaren. Las ergens dat de verwachting is dat de prijs voor rundvlees ook gaat dalen.
Tiede Boersma 4
[Verwijderd]Weet waarover je praat. De prijs van varkensvlees is door met name China het laatste jaar juist enorm gestegen. De varkensboeren hebben weer eens een goed jaar, als ze tenminste geen contract hebben (en dat hebben ze vaak wel)....
De veroorzaker betaalt: De overheid veroorzaakt.
Stel nu eens dat de overheid bepaalt dat de renteaftrek op woningen per direct wordt opgeheven. Dan zou de gehele bouw instorten en was de wereld ook te klein.
[Verwijderd]
Tiede BoersmaDe prijs voor varkensvlees is gemiddeld genomen nog steeds historisch laag, heeft de overheid dat veroorzaakt? En over de fosfaatrechten, iedereen wist of had moeten weten dat Brussel vroeg of laat paal en perk ging stellen aan die rechten omdat het fosfaatplafond fors werd doorbroken. Het ingrijpen was dus wel te verwachten... of wilde men het gewoon niet zien?
Toch werd de veestapel afgelopen jaren enorm uitgebreid (vanwege afschaffen melkquotum, en nogmaals het afschaffen gaf een recht uit te breiden maar geen plicht). Is dat enkel en alleen de schuld van de overheid of heeft de sector ook gewoon gegokt en verloren?
Interessante en veelzeggende reactie op een artikel in de Boerderij waarin melding wordt gemaakt van een hogere prijs voor varkensvlees:
"
lafortuna
22 jun 2016 21:01
Toppie. Als ze maar niet gaan uitbreiden . Doen de melkveehouders meestal ook als de prijs stijgt
"
En als de prijs straks weer daalt, geven we de overheid gewoon weer de schuld?
Ik denk dat alle partijen boter op hun hoofd hebben gehad maar om enkel met de vinger maar de overheid te wijzen lijkt me geen faire houding.
Tiede Boersma 4
[Verwijderd]Die investeringen worden je min of meer opgelegd, want zonder kan je geen boer zijn. De boerderij is alleen als boerderij te gebruiken en bovendien is het het pensioen van vader (heeft geen pensioen kunnen opbouwen omdat het inkomen gewoon te laag was, zeker in liquiditeit, want er moesten ook grote aflossingen gedaan worden elk jaar).
Je weet intussen dat de boer steeds meer gezien wordt als milieu vernietiger. Dat voel je zelf niet zo, integendeel. Je ziet ook dat beslissingen met de beste bedoelingen opgelegd, zeer averechts werken: je schreeuwt al moord en brand. Het helpt je niets (Ik duid hier bijvoorbeeld op de oplossing voor het ammoniak probleem, wat door injecteren dan wordt opgelost. Praktisch is de bodem steeds schraler en zijn weidevogels bijna geheel verdwenen). De overgang naar volledig biologisch was een stap die enige jaren geleden niet rendabel was en kon alleen gedaan worden met een volle beurs. Dat ligt nu gunstiger, maar deze boer denkt na en denkt: Als we dat allemaal gaan doen, gaat het niet goed.
Moet ik verder gaan. U weet echt niet welke problemen er momenteel bij veeboeren zijn. Welke kant moet ik op. Ik verdien onvoldoende. Het kost me elke dag en met mij mijn familie, hoe moet het verder en daar begint de overheid weer nieuwe regels op te leggen MET TERUGWERKENDE KRACHT.
Het roer is al lang om, maar het is geen bijsturen meer, we varen terug.
[Verwijderd]
Tiede BoersmaBeste Tiede, dank voor je volharding! Het is inderdaad complexe materie, meer dan ik eerder heb willen toegeven. Ik benijd je ook geenszins.
Schaalvergroting, enorme productiviteitsgroei, internationale concurrentie, milieuproblematiek etc. hebben het landschap enorm veranderd. Resultaat: een sector die het steeds zwaarder krijgt en waar een shake-out plaatsvindt: the winner takes it all (en de rest valt af). En dat allemaal omdat we steeds minder bereid zijn geld uit te geven aan goede, eerlijke voeding. Ik denk ook dat er geen weg meer terug is. We blijven over met een beperkt aantal zeer grote agrarische 'fabrieken' die tegen minimale marges goedkoop voedsel produceren en - hoop ik - een groot aantal kleinschalige lokale producenten die verantwoord produceren en tegen goede marges hun producten slijten aan de lokale bevolking die een goede prijs over heeft voor eerlijke voedingsproducten van goede kwaliteit.
HeRo 7
[Verwijderd]