
BAM International bouwt in 2017 op Curaçao een nieuwe pier voor de cruisevaart. Het onderwaterleven loopt daarbij flinke schade op.
©
ANP / Vincent Jannink
BAM sloopt koraalrif en de Curaçaose overheid haalt de schouders op
Bouwbedrijf BAM veroorzaakte in 2017 op Curaçao ernstige schade aan een florerend koraalrif. Het overtrad meerdere vergunningsregels bij de aanleg van een pier voor cruiseschepen. Maar het bedrijf wordt door lokale politici en toezichthouders niet verantwoordelijk gehouden voor het beschadigde rif. Hoe zit dat?
Wie een blik werpt op de Handelskade in Willemstad spot de cruiseganger vrijwel meteen. Uitgedost met een dikke zonnebril en een tasje van een exclusief kledingmerk of uitgebreid poserend voor de pastel geverfde huizen. Bovendien zijn ze met veel. Van het schip lopen de toeristen over de Tulapier naar de Handelskade. Nog geen dag later zijn ze weer verdwenen, naar de volgende Caribische haven.
De Adventure of the Seas is in november 2017 het allereerste cruiseschip dat aanlegt bij de nieuwe Tulapier op Curaçao. De pier, vernoemd naar de leider van de slavenopstand in 1795, is de tweede mega-afmeersteiger van het eiland. In het jaar van de oplevering doen ruim 600 duizend cruisetoeristen het eiland aan, ongeveer twee derde van alle bezoekers. De Tulapier dient ervoor zorgen dat dit aantal oploopt tot een miljoen. De cruiseterminal en de Handelskade moeten de schatkist tenslotte spekken: de toerismesector is verantwoordelijk voor bijna 20 procent van het bruto binnenlands product.
Ongeveer een jaar voor de ingebruikname van de nieuwe pier, op 10 november 2016, zet Suzanne Camelia-Römer, toenmalig minister van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning (VVRP), haar handtekening onder een ministeriële beschikking die de bouw mogelijk maakt. De minister van Gezondheid, Milieu en Natuur (GMN) heeft dan al getekend. De Curaçao Ports Authority (CPA), het havenbedrijf van de overheid, heeft daarmee toestemming voor de aanleg. De vergunning is rond.
Het Nederlandse bouwconcern BAM International ontwerpt en bouwt de Tulapier in opdracht van het havenbedrijf. Met de deal is zo’n 25 miljoen euro gemoeid, schrijft BAM in een persbericht. Het belooft daarin ook ‘in het bijzonder aandacht te schenken aan het onderwaterleven op de bouwlocatie’.
Dat lukt niet. Bij de aanleg van de megapier raakt koraal beschadigd over een gebied van 3,7 hectare, grotendeels buiten het aangewezen werkgebied. BAM houdt zich niet aan de vergunningsvoorschriften, blijkt uit gesprekken met betrokkenen en uit documenten in bezit van Follow the Money. Toch gaat het bouwbedrijf vrijuit.
Vernietigd rif
Andhiela van Hoof-Buso, eigenaar van de plaatselijke duikschool Goby Divers, maakt op 22 april 2017 met een leerling een duik op het rif voor de kust van Willemstad. ‘Ik hoorde onder water gebulder van een boot,’ zegt ze. ‘Toen we aan de oppervlakte kwamen, zagen we een sleepboot op en neer varen. Eenmaal op de kant zag ik pas hoe dicht bij de kust ze aan het werk waren. Het was bij de golfbrekers van het toenmalige Holiday Beach Hotel, daar is het maar een paar meter diep. Ik had geen idee wat ze aan het doen waren.’ Ze besluit die dag niet opnieuw het water in te gaan. Te gevaarlijk met die boten. Ook andere Curaçaoënaars zien dicht bij de kust sleepboten en een werkplatform van BAM.
Een dag of twee later maakt Van Hoof wel weer een duik. ‘Aan het begin, op twee of drie meter diepte, zagen we sporen van vernietiging. Alle koralen en sponzen waren compleet weggevaagd. Ik zag dikke stalen kabels die diepe littekens in het koraal hadden gekerfd. De schade liep door tot zo’n 25 meter diepte. Samen met andere duikers probeerde ik losgetrokken brokstukken koraal weer rechtop te zetten, in de hoop dat ze het zouden overleven. Ik was in shock, radeloos.’ Ze draait het telefoonnummer van het lokale mariene onderzoeksinstituut Carmabi.
Mark Vermeij, wetenschappelijk directeur bij Carmabi en hoogleraar Tropische Maritieme Ecologie aan de Universiteit van Amsterdam, is een paar dagen later ter plaatse. ‘Het rif was totaal omgeploegd,’ zegt hij. Tussen 27 april en 1 mei 2017 doet hij met collega’s onderzoek naar de omvang en toedracht van de schade.
Hun rapport schetst een pijnlijk beeld: over een gebied ter grootte van ruim zeven voetbalvelden is het rif ernstig beschadigd. Ankers, kettingen en staalkabels trokken diepe groeven in koralen en sponzen. Ronde hersenkoralen zijn meters naar beneden gerold en op de kop in het zand terechtgekomen. Op andere plekken is koraal vermalen tot puin. Ongeveer een derde van al het koraal in het gebied is kapotgemaakt, waaronder vier bedreigde soorten. Het zal ongeveer twintig jaar duren voordat het rif enigszins herstelt, schat Vermeij – als het al heelt. De economische schade bedraagt volgens het rapport meer dan een half miljoen euro.
Vermeij: ‘De rifvernietiging heeft grotendeels buiten het vergunningsgebied plaatsgevonden. Koraal afbreken zonder vergunning is strafbaar op dit eiland.’ Bovendien is een deel van de schade veroorzaakt door ankers te plaatsen op minder dan 30 meter diepte. ‘Ook dat is in strijd met de vergunning. Op minder dan 30 meter mochten er geen ankers worden gebruikt.’
Lomp of slim
Dan zijn er nog de zogeheten ‘slibschermen’ die zouden worden neergezet om te voorkomen dat sediment van land in zee zou spoelen. ‘Die schermen heeft de BAM nooit geplaatst,’ zegt Vermeij. Als er te veel sediment in zee terechtkomt, kan dat ervoor zorgen dat koraal verbleekt en vervolgens sterft. Tijdens het onderzoek wordt door Vermeij inderdaad verbleking aangetroffen.
Vermeij is geërgerd door de werkwijze van BAM. Over de bouw van de pier zegt hij: ‘Het kan lomp of slim. BAM en het havenbedrijf hebben voor de lompe manier gekozen. Die vergunning is een A4’tje, als je je daar al niet aan kan houden.’
Het rif was kerngezond, de koraaldichtheid nam de afgelopen veertig jaar zelfs toe. Onderzoeksdirecteur Vermeij maakte voorafgaand aan de bouw twee rapporten op over de te verwachten schade. Het was toen al duidelijk dat het koraal averij zou oplopen door de constructie van de Tulapier. Om die schade te compenseren, stelde de Curaçaose overheid als voorwaarde dat havenbedrijf Curaçao Ports Authority 1,8 miljoen euro zou vrijmaken voor de aanleg en het beheer van een marinepark aan de oostkant van het eiland.
Vermeij legt de bevindingen van zijn onderzoeken voor aan het Curaçaose Ministerie van Gezondheid, Milieu & Natuur (GMN). ‘Verder kunnen we niet zoveel,’ zegt hij. ‘Carmabi kan niet handhaven, daarvoor zijn de lokale autoriteiten nodig.’
"De vernietiging heeft grotendeels buiten het vergunningsgebied plaatsgevonden – dat is strafbaar op dit eiland"
Geen handhaving
D66-Kamerleden Antje Diertens en Tjeerd de Groot stellen op 2 mei 2017 aan toenmalig minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kamervragen over de ramp en het toezicht op de vergunning. Het antwoord van Plasterk: ‘Het Ministerie van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning verleent de bouwvergunning en Curaçao Ports Authority (CPA) is opdrachtgever. Beide kunnen in dit geval handhaven.’
Maar er wordt niet gehandhaafd en de autoriteiten houden het havenbedrijf CPA noch BAM verantwoordelijk. In een schriftelijke reactie laat BAM weten dat ‘door de opdrachtgever [het havenbedrijf, red.] en toezichthoudende instanties [het Ministerie van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning, red.] is vastgesteld dat het beschadigde gebied van 400 vierkante meter was gesitueerd binnen het werkgebied.’ Opmerkelijk is dat BAM zich richt op een veel kleiner gebied dan de vernielde 3,7 hectare die de onderzoekers van Carmabi in kaart brachten.
Desalniettemin blijkt uit een briefing aan de Raad van Ministers dat de toezichthoudende instanties, ėn alle Curaçaose ministers, ervan op de hoogte zijn dat ‘buiten [het] gebied’ van de vergunning schade is aangericht.
‘BAM moet door Knops op het matje worden geroepen’
Dat BAM dan tóch niet verantwoordelijk wordt gehouden, is volgens betrokkenen mogelijk te wijten aan het samenvallen van opdrachtgever en toezichthouder. Het havenbedrijf CPA is een overheidsorganisatie. Toezicht en handhaving zijn in handen van diezelfde overheid. Vermeij: ‘Dan zou de overheid zichzelf moeten controleren. Zoals je je kunt voorstellen, levert dat minder fraaie vergaderingen op. Die vergunning lijkt daarom meer voor de vorm uitgegeven dan dat er echt eisen zijn gesteld die werden gecontroleerd.’
Kale rots
D66-Kamerlid Tjeerd de Groot maakt zich al jaren druk over milieurampen op het eiland. ‘In 2017 schoof Plasterk het handhavingsbeleid af op Curaçao. Eind vorig jaar deed staatssecretaris Knops hetzelfde. Iedereen doet maar formeel, maar het gaat mij oprecht aan het hart. Het is niet alleen voor de natuur, maar ook voor de mensen van belang dat het koraal blijft. Anders wordt Curaçao een kale rots waar de zon schijnt. Het is een misvatting dat je door massatoerisme je economie draaiende kan houden, zonder daarbij rekening te houden met het koraal. Dat is niet duurzaam.’
BAM zei een paar dagen na de milieuramp tegen de NOS te zullen ‘kijken wat we eraan kunnen doen’ als mocht blijken dat de rifschade door toedoen van het bouwbedrijf is ontstaan. De Groot: ‘Dan verwacht je dat ook, dat ze in actie komen. Maar dat doen ze dus niet. Ze zijn vast blij dat de Nederlandse overheid de kwestie afwentelt op Curaçao. Het zou goed zijn als BAM door staatssecretaris Knops op het matje wordt geroepen. BAM moet zijn verantwoordelijkheid nemen, het is een Nederlands bedrijf. Het kan niet zo zijn dat het met juridische slimmigheden wegkomt. Ze hebben een morele verantwoordelijkheid, daar moeten ze op worden aangesproken.’
Follow the Money sprak met diverse bronnen op Curaçao en in Nederland. Zij staan met naam en functie in het artikel vermeld. Ambtenaren van de betrokken Curaçaose ministeries blijven anoniem. Follow the Money is daarnaast in het bezit van ministeriële beschikkingen, een bouwvergunning met situatieschetsen, een rapport van het mariene onderzoeksinstituut Carmabi, en een intern document van de Curaçaose Raad van Ministers. Hierin wordt herhaaldelijk gezegd dat bij de aanleg van de Tulapier met de ‘allergrootste voorzichtigheid’ moet worden gewerkt ‘om mogelijke negatieve effecten voor het onderwatermilieu te minimaliseren’.
BAM International
‘BAM heeft al vóór uitvoering van het project erop gewezen dat bij de aanleg schade aan het koraalrif binnen het werkgebied niet kon worden voorkomen. Dit was ook voorzien in het kader van de van overheidswege verleende vergunningen en ontheffingen ter zake dit project. Opdrachtgever CPA [het havenbedrijf, red.] heeft tevens bekend gemaakt, dat ook tijdens de gebruiksfase nieuwe aantasting van het koraal onvermijdelijk is. Om deze reden heeft CPA, in overeenstemming met alle betrokken instanties, destijds een bedrag van 4 miljoen Antilliaanse gulden gereserveerd voor de aanleg en het beheer van een marinepark te Curaçao, met een lengte van 20 km.’
BAM deed intern onderzoek naar de schade, maar laat weten de resultaten niet beschikbaar te stellen. ‘Het is na oplevering aan de opdrachtgever [het havenbedrijf, red.] om nadere informatie te verstrekken over een project.’ BAM gaat verder niet in op vragen over het schenden van de vergunningsvoorwaarden, noch over een eventuele morele verantwoordelijkheid.
Het havenbedrijf Curaçao Ports Authority
De Curaçao Ports Authority liet milieuconsultancybedrijf EcoVision onderzoek doen naar de beschadiging aan het rif. Het havenbedrijf wil de uitkomsten daarvan niet delen met Follow the Money en reageert niet op onze vragen.
De Curaçaose overheid
De bevindingen in dit artikel zijn voorgelegd aan de Curaçaose premier Eugene Rhuggenaath, aan het ministerie van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning en aan het ministerie van Gezondheid, Milieu en Natuur. We kregen geen reactie.
27 Bijdragen
Eveline Bernard 5
Andries Munnik 2
Los daarvan: als je als toerist al voor de bijl(sic!) gaat als je een stukje koraal afbreekt, lijkt mij dit een duidelijke zaak voor het OM te Willemstad. Wat zou erop tegen zijn een uitvoerder op te laten draaien voor schade? Zakelijke of persoonlijke connecties?
Eveline Bernard 5
Andries Munnik1 hectare = honderd are.
Acre = gangbare Amerikaanse vlaktemaat, survey acre (landmetingsacre) = 40,4687261 are.
Andries Munnik 2
Eveline BernardHans van Swoll 5
Andries MunnikJaron Reddy
Roland Vanderschaeghe 4
Harrie Baken 1
Roland Vanderschaeghehttps://www.uva.nl/content/nieuws/hoogleraarsbenoemingen/2020/08/mark-vermeij-benoemd-tot-hoogleraar-tropische-maritieme-ecologie.html
Dr. h.c. Theo Terdu
Hans van Swoll 5
Dr. h.c. Theo TerduMirij Meis
Hans van SwollJan Ooms 10
De Nederlandse overheid gaat BAM als één van haar lievelingetjes dus niet aanpakken.
De staatsinrichting maakt het de bewindsmlieden in NL wel héél makkelijk om door te verwijzen naar de autoriteiten op Curaçao.
Van de autoriteiten op Curaçao hoeven we al helemaal niets te verwachten en dús komt BAM er gewoon mee weg.
Hoe schandalig ook, maar: Simpel as that!
Cor Broeders 1
Blijkbaar is het aldaar gewoonte om voor het grote geld te buigen.
Hans van Swoll 5
Cor BroedersCor Broeders 1
Blijkbaar is het aldaar gewoonte om voor het grote geld te buigen.
Ruud van der Linden 1
Zie ook het niet beschikbaar maken van interne onderzoeksresultaten en "BAM gaat verder niet in op vragen over het schenden van de vergunningsvoorwaarden, noch over een eventuele morele verantwoordelijkheid." Helaas geeft dat ook aan hoe het nieuwe management erin staat.
En het uitblijven van een reactie van de Curaçaose overheid spreekt ook boekdelen: als groot bedrijf kom je met dit soort dingen gewoon weg.
Hans van Swoll 5
Wat me telkens verbaast, is dat dat soort artikelen geschreven en gepubliceerd wordt. Kennelijk bestaan er nog steeds naïeve journalisten. Het onderzoeken van dit soort misstanden is interessant, het schrijven erover tijdverspilling, het publiceren naïef.
Omdat Nederland de afgelopen generaties niet op heeft zitten letten is de voertaal in Curaçao nu Papiamentu. Die taal kent geen woorden voor 'handhaving' of 'onderhoud' dus komt dat ook niet voor in Curaçao. Punt.
Daarbij, als ik me niet vergis, heeft BAM een reputatie.
Kortom, wat bezielt FTM?
Robert Hogenstijn
Hans van SwollHans van Swoll 5
Robert HogenstijnDank. Zouden meer AOW-ers moeten doen.
Robert Hogenstijn
Hans van SwollPatrick Emmett 1
Het toont maar weer aan in wat voor een wereld we leven. Veel papierwerk en regels voor de bühne. De wet is er wel maar wordt niet benut voor zaken die niet direct zijn te kwantificeren in geld. Dan willen er nog maar weinig in actie komen.
De grote bedrijven voelen zich al langer gevrijwaard van enige maatschappelijke verantwoordelijkheid en de politici denken te vaak enkel aan hun eigen carrière. Het vertrouwen dat ze krijgen binnen een democratie wordt zelden echt waar gemaakt.
Hans van Swoll 5
Patrick EmmettHet kan niet beter verwoord. Zou FTM ook eens moeten lezen.
Mirij Meis
Roland Langkemper
Mirij MeisMirij Meis
Roland LangkemperDouwe Kuipers 1
Pepijn Keppel
Douwe Kuipers