Het is gedaan met de wens van bouwbedrijf BAM om zakelijk te profiteren van het wereldkampioenschap voetbal in Qatar. Het bedrijf dat jarenlang bezig was om in het controversiële oliestaatje een voet aan de grond te krijgen, trekt zich terug uit de lopende strijd om grote bouwopdrachten voor stadions en infrastructuur voor het wereldkampioenschap voetbal in 2022. Dit laat Maikel Jagroep, manager Corporate Business Development van BAM International tegenover Follow the Money weten. ‘Om verschillende redenen hebben we als BAM International besloten om niet langer de stadionprojecten in Qatar voort te zetten,’ zegt hij. Het hoofdkantoor van BAM International in Den Haag bevestigt desgevraagd het besluit. Volgens woordvoerder Arno Pronk werd eind vorig jaar al besloten om de zakelijke ambities met betrekking tot het WK in Qatar te laten varen.

Moderne slavernij

De beslissing van BAM is opmerkelijk en komt naar buiten op een moment dat Qatar als organisator van het WK voetbal weer volop in de belangstelling staat. Het land ligt al jaren onder het vergrootglas van de internationale arbeidsorganisatie (ILO), journalisten en mensenrechtenorganisaties die aandacht vragen voor de gruwelijke omstandigheden waaronder gastarbeiders in Qatar hun werk moeten verrichten. Eerder dit jaar publiceerde Amnesty International een vernietigend rapport over de mensonterende toestanden aldaar: werknemers worden systematisch uitgebuit en moeten leven onder erbarmelijke omstandigheden. Omdat hun paspoorten wordt afgenomen bij aankomst in Qatar worden ze de facto dwangarbeiders van de bouwondernemingen waarvoor ze werken. Het ILO en Amnesty spreken dan ook over ‘moderne slavernij’.

Werknemers worden systematisch uitgebuit en moeten leven onder erbarmelijke omstandigheden

Eerder deze maand werd bekend dat de vakbond FNV samen met een arbeider uit Bangladesh een rechtszaak zal aanspannen tegen de wereldvoetbalbond FIFA indien de arbeidsomstandigheden in Qatar niet snel worden verbeterd. De FNV wil dat de FIFA zijn verantwoordelijkheid neemt en een einde maakt aan de uitbuiting van straatarme migranten uit de derdewereldlanden Bangladesh, India en Nepal die de stadions bouwen. ‘Deze arbeiders zijn met mooie verhalen naar Qatar gelokt en werken nu als moderne slaven voor de puissant rijke Qatari,’ zei Ruud Baars van de FNV nadat bekend was geworden dat de vakbond de FIFA op het matje roept.

Dezelfde Baars sprak zich in 2013 nog lovend uit over de internationale werkzaamheden van BAM international in een uitgebreide rapportage voor de internationale tak van de FNV. Op de recruitmentpagina van de eigen website afficheert BAM zich in 2014 als een werkgever die weet hoe het hoort: ‘De mensenrechtensituatie op de bouwplaatsen van stadions in Qatar is recentelijk in veel media besproken. BAM toont echter hoe het wel hoort.’

Grote opdrachten en omzetten

Niet zo heel lang geleden was BAM International nog zeer gemotiveerd om de groeimarkt Qatar te betreden. In 2013 riep regiodirecteur Patrick McKinney, verantwoordelijk voor de Golfstaten, nog dat hij al zijn pijlen op het oliestaatje had gericht. ‘We’re bidding in the market at an all time high, and aggressively. We’re on a growth curve. We think the market is moving in the right direction,’ zei hij in een interview.

Met name het wereldkampioenschap voetbal bood uitzicht op grote opdrachten en dito omzetten. Het WK zal naar verwachting een totale investering van 4,83 miljard dollar specifiek voor stadions en andere voetbalfaciliteiten met zich meebrengen. De helft van dat budget is nog niet toegekend.

BAM International nam samen met de Nederlandse overheid het initiatief voor het exportprogramma Taskforce Qatar WK 2022. Voormalig profvoetballer Ronald de Boer werd aangetrokken als ambassadeur van het clubje. Het was McKinney die bij herhaling verkondigde dat Qatar de Koninklijke BAM het komende decennium heel veel te bieden heeft. ‘Qatar could give us maybe 30, 40, 50% of our turnover by the next two or three years. And it may remain so for a long time into the future. If you take a number of projects there, these are major projects. We would look to Qatar as a huge opportunity.’

Reden voor de expansiedrift naar het Midden-Oosten was de stagnerende Europese markt

Reden voor de expansiedrift naar het Midden-Oosten was de stagnerende Europese markt waarin de Koninklijke BAM groep van oudsher actief is. De moedermaatschappij in Den Haag legt daarom meer nadruk op BAM International om te blijven groeien. De dochteronderneming waar de Ier McKinney de scepter zwaait, kreeg de opdracht om haar omzet te verdubbelen tegen 2015.

Te duur

Volgens BAM-woordvoerder Arno Pronk heeft de controverse rond de slechte arbeidsomstandigheden op de bouwplaatsen in Qatar niets met het besluit te maken. Het besluit van BAM om zich niet langer in te spannen voor het wereldkampioenschao kent een zakelijk motief. ‘We hadden vorig jaar een offerte uitgebracht op een van de stadions [In totaal worden er in Qatar 9 stadions gebouwd red.], maar werden afgewezen omdat we te duur waren. Toen hebben we besloten om onze stadion-projecten voor het WK 2022 niet voort te zetten.’ Volgens BAM is ‘de risicoverdeling met de lokale particuliere opdrachtgevers niet evenwichtig. Pronk: ‘In de contracten worden alle risico’s aangaande de grondcondities, vergunningen en bouwtijden afgewenteld op de aannemer. Wij rekenen die dan logischerwijs door in de prijs.’ Volgens de woordvoerder betekent het mislukte WK-project nadrukkelijk niet dat BAM alle activiteiten in Qatar staakt. Het WK was een overheidsproject, legt hij uit, maar de contracten die het bouwbedrijf met private partijen in Qatar afsluit zijn beduidend schappelijker wat betreft de verdeling van de risico’s.

BAM was de afgelopen jaren veelvuldig in Qatar en andere Golfstaten actief, met een waslijst aan opdrachten. In Qatar was de Nederlandse bouwer de aannemer voor de iconische Al Bidda toren in Doha. Ook mocht BAM een deel voor haar rekening nemen van de aanleg van het prestigieuze project Lusail City van de gelijknamige Lusail Development Company. Kink in de kabel is wel dat partner Lusail Development Company in 2013 werd beticht van wanpraktijken op de bouwterreinen van Lusail City, waarbij arbeiders systematisch werden uitgebuit.