Onbetaalbare koopwoningen, bizarre huren, hoge schulden, speculatie, huisjesmelkers uit binnen-en buitenland, lange wachttijden. PFAS- en stikstofproblematiek, gebrek aan personeel en bouwmateriaal – de Nederlandse woningmarkt kraakt op alle fronten. Volgens berekeningen van de Rijksoverheid is er nu een tekort aan zo’n 300.000 woningen.

En daar blijft het niet bij. Als de bevolking doorgroeit – voorspelling 2035: 18,8 miljoen inwoners –  zijn er tot 2030 circa 900.000 nieuwe woningen nodig, stelt het Rijk. Dat getal, voor het gemak naar boven afgerond tot een miljoen, is een eigen leven gaan leiden. In de verkiezingscampagne werd het alom gezien als een vaststaand feit.

Maar klopt die aanname wel? Is het de bouwlobby die hier spreekt, of is het een statistisch gegeven?

Hoe dan ook, de constatering doet niets af aan het feit dat er de komende jaren honderdduizenden nieuwe woningen nodig zijn. Lobby of niet, bijna iedere Nederlander die op zoek is naar een huis voelt aan den lijve dat vraag en aanbod nu simpelweg niet op elkaar aansluiten. En dat levert enorme spanningen op. 

Dat is de achtergrond van een nieuw Follow the Money-dossier. Er is veel wat we willen onderzoeken. Maar we trappen af met een pitch onder onze leden. Waar wil jij dat we gaan graven? 

Bouwen-bouwen-bouwen? 

De roep om ‘versnelling’ van de woningbouw klinkt luider dan ooit. Maar is bouwen-bouwen-bouwen het enige antwoord? Nederland telt bijvoorbeeld zo’n vijf miljoen eengezinswoningen, maar in slechts twee miljoen woont een gezin met kinderen. Het is daarom verstandiger om eerst de behoefte in kaart te brengen, zei Rijksbouwmeester Floris Alkemade onlangs in een interview met vakblad Cobouw. Zijn angstbeeld: een Nederland dat opnieuw grootschalig gaat bouwen en, net als in de jaren 90, het land volplempt met eengezinswoningen in Vinex-wijken die over een tijdje ook weer half worden gebruikt.

In 2020 werden er 69.000 woningen opgeleverd, de prognose voor dit jaar is 65.000. Met zulke cijfers kunnen we lang wachten op een miljoen nieuwe woningen. Het gaat traag. Moet het Rijk de regie van de woningproductie weer in eigen hand nemen, zoals in de jaren 50? Gemeenten en provincies zouden zich dan weer moeten schikken naar oekazes van de planbureaus in Den Haag. 

Anderen menen dat gemeenten, projectontwikkelaars en bouwers juist meer ruimte moeten krijgen om zelf te bepalen hoe en waar ze de heipalen de grond in rammen. Als hen minder beperkingen en regels wordt opgelegd doet de markt vanzelf zijn werk, is het achterliggende idee. Op die manier voorkom je ook de eenvormigheid en lage kwaliteit van woningen uit die schrale wederopbouwjaren en kan het aanbod worden bepaald door de vraag, is de redenering. 

Wie, wat, waar en hoe? En: hoeveel?

De vraag is niet alleen hoe, hoeveel en wat we gaan bouwen. De vraag is vooral ook waar. Nederland is een dichtbevolkt land. Beton, glas en staal vreten het groen op.

Gigantische distributiecentra en intensieve veehouderijen hebben het pittoreske landschap van Noord-Brabant en delen van Limburg al veranderd in een aaneenschakeling van blokkendozen. Dagelijks wordt er in Nederland 8 hectare open ruimte voor uiteenlopende doeleinden bebouwd. 

Voorlopig komt daar geen einde aan: wie alle plannen bekijkt voor de ontwikkeling van woningen, distributie- en winkelcentra, nieuwe wegen, en wind-en zonneparken begint het te duizelen. Nederland dreigt een enorme bouwput te worden. 

Dat er bij het bedenken en verwezenlijken van bouwplannen belangen botsen is onvermijdelijk. Windmolens en wonen laten zich bijvoorbeeld moeilijk verenigen, zo blijkt uit de tientallen procedures die inwoners aanspannen tegen de groene ambities van hun gemeentebestuur. Hetzelfde geldt voor intensieve landbouw en de volksgezondheid, zo liet de Q-koortsepidemie zien. 

Eldorado

Bij veel bouw- en ontwikkelingsplannen draait het niet zozeer om wat goed is voor het land, de samenleving of de bevolking. Ze worden vaak onderbouwd met ingewikkelde economische modellen, maar daarin draait het om geld en dus om financiële belangen. 

Bouwput Nederland is een eldorado waar de geur van geld een bedwelmende werking heeft. En waar geld zo’n grote rol speelt, is journalistieke controle nodig. 

Denk met ons mee over een journalistiek onderzoek dat de fysieke staat en toekomst van Nederland tegen het licht houdt. Net als veel van onze leden vinden we dit een belangrijk onderwerp. Wellicht heb je er al een uitgesproken en goed onderbouwde mening over. Of beschik je over expertise die je wilt delen. Of ben je gestuit op een misstand die nader onderzoek verdient.

Maak van je idee een onderzoeksvoorstel en... pitch!