
Beeld © ANP Evert-Jan Daniels
Open brief aan Jetta Klijnsma: schaf het kapitaaldekkingsstelsel af!
Als calvinisten vinden Nederlanders pensioensparen deugdzaam en verstandig. Feit is echter dat onze uitpuilende pensioenpotten alleen kunnen bestaan dankzij de kredietwaardigheid van het buitenland. Gastauteur en ex-bankier Martin ten Cate pleit voor een pensioenrevolutie. Die zal onze economie een ongekende impuls geven.
Geachte excellentie, beste Jetta,
Historisch gezien sorteren oproepen tot politieke revoluties in Nederland weinig effect. Ook oproepen tot economische omwentelingen zijn in ons land nauwelijks een beter lot beschoren. Veranderingen gaan maar langzaam en mondjesmaat, wellicht als uitvloeisel van ons poldermodel. Maar als het gaat om pensioenen zijn nu toch meer drastische stappen nodig. Een inzicht dat inmiddels breed wordt gedeeld en dat uwe excellentie er toe heeft aangezet om een even brede discussie te starten over ‘onze pensioenen’. Een mooi initiatief. Het heeft geleid tot vele voorstellen om bepaalde zaken binnen het kapitaaldekkingsstelsel (KDS) anders te regelen, maar opmerkelijk genoeg is het stelsel zelf nog niet ter discussie gesteld – overtuigd als ‘we’ zijn van de superioriteit van dit stelsel. Toch is daar alle reden voor.
Laten we het KDS eens nader onder de loep nemen. Binnen het KDS wordt via verplichte premieheffing geld opzij gezet in een pensioenfonds. Dit geld wordt belegd met als doel later uit de opbrengsten van die beleggingen een pensioen uit te keren aan hen die de premie hebben ingelegd (de methodiek van onze bedrijfspensioenen). Dit in tegenstelling tot het omslagstelsel waarbij ieder jaar opnieuw een premie wordt vastgesteld, welke premies in hetzelfde jaar als pensioenen worden uitgekeerd aan pensioengerechtigden zoals dat gebeurt bij onze AOW en bij pensioenen in de meeste andere landen; Duitsland kent bijvoorbeeld geen ambtenarenpensioenfonds, zoals ‘ons’ ABP. In het omslagstelsel hoeven de premies niet te worden belegd. In het KDS wordt door actuarissen berekend hoeveel pensioen er in de toekomst moet worden uitgekeerd en hoeveel premies (en eventueel inhaalpremies) daarvoor vandaag moeten worden ingelegd. Dit lijkt erg logisch – omdat we er aan gewend zijn – maar vanuit een theoretisch macro-economisch perspectief is er wel het een en ander op aan te merken.
Twee conceptuele fouten
Allereerst leert de theorie ons dat de investeren en sparen per definitie aan elkaar gelijk zijn (I = S). Dat is geen toeval, maar een automatisme. Het geld dat niet wordt geïnvesteerd wordt per definitie geconsumeerd (anders was het wel geïnvesteerd). We kunnen immers maar twee dingen doen met ons geld: consumeren of sparen (oftewel investeren). Om de besparingen en de investeringen op elkaar te laten aansluiten is het de rente die vraag en aanbod van geld met elkaar in evenwicht brengt. De rente bepaalt dus ook hoe het geld verdeeld wordt tussen consumptie enerzijds en sparen anderzijds. Het feit dat de rente al langere tijd zo extreem laag is, vertelt ons dat erg veel spaarders (in de Nederlandse context zijn dat vooral de pensioenfondsen) op zoek zijn naar rendement (dat ze maar niet kunnen vinden) en dat investeerders lang niet al dat geld nodig hebben. Het vreemde van de wijze waarop wij ons KDS hebben ingericht is dat wanneer de rente naar beneden gaat, wij meer moeten sparen vanwege de dalende dekkingsgraad. Op zich is dat heel merkwaardig: de prijs (lees: rente) gaat naar beneden, maar het aanbod (van geld) neemt toe. Dat in strijd is met alle wetmatigheden van vraag en aanbod. Daarmee hanteert het KDS een concept dat tegen de marktwerking ingaat en de markt alleen maar verder verstoort.
Het vreemde van de wijze waarop wij ons KDS hebben ingericht is dat wanneer de rente naar beneden gaat, wij meer moeten sparen vanwege de dalende dekkingsgraad
Ten tweede: nog vreemder is het dat we in het KDS de consumptie die we in de toekomst willen genieten als gepensioneerden leidend laten zijn in de berekeningen voor onze hedendaagse besparingen. Gezien de wetmatigheid I = S moeten deze theoretisch berekende verplichte besparingen dan gelijk zijn aan de investeringen die we vandaag de dag zouden moeten doen. Het zou wel heel toevallig zijn als die twee grootheden aan elkaar gelijk zijn en dat is dus ook niet zo! Deze mismatch valt als volgt te verklaren. Sparen voor de toekomst komt voort uit een individuele (lees: micro-economische) wens om over geld te kunnen beschikken om te consumeren op het moment dat men zelf geen geld meer kan verdienen – wanneer men dus met pensioen is.
Macro-economisch gezien kan de consumptie voor de toekomst echter niet al vandaag worden geproduceerd. Investeringen waarvan men in de toekomst de vruchten kan plukken, kunnen vandaag worden gedaan, maar de consumptiegoederen en de diensten waarvan we graag tijdens ons pensioen willen genieten, zal de samenleving toch echt op dat moment moeten produceren. Het (verplichte) sparen in onze pensioenfondsen ligt in het verlengde van de micro-economische wens om het geld voor onze toekomstige consumptie vandaag al te hebben gereserveerd, terwijl we macro-economisch gezien het bedrag moeten sparen dat nodig is om de hedendaagse investeringen te financieren.
Macro-economisch gezien is het een volstrekt onzinnige gedachte om de gewenste toekomstige consumptie van gepensioneerden als basis te nemen voor de besparingen van vandaag. Op korte termijn lijkt dit misschien nog wel te werken. Om volgend jaar te kunnen consumeren, moeten er dit jaar investeringen worden gedaan. Maar als het gaat om termijnen van langer dan 10 of 15 jaar gaat het misen bij pensioenen gaat het voor een groot deel om termijnen van (veel) langer dan 15 jaar. Het is niet doelmatig om nu al de productiemiddelen te vervaardigen lange tijd voordat zij nodig zijn voor de productie van consumptiegoederen, waar het tenslotte in de behoeftebevrediging om te doen is.
Het spaaroverschot
Nu hoeft dit niet per definitie tot een probleem te leiden. Als de verplichte pensioenbesparingen kleiner zijn dan de algehele investeringsbehoefte in de samenleving, zullen vrijwillige besparingen het gat moeten dichten; een hoge rente zal spaarders hiertoe aanzetten. Als echter de verplichte pensioenbesparingen de algehele behoefte aan investeringen overtreffen, gaat het mis. Het spaargeld kan geen zinvolle bestemming meer vinden, de rente zakt richting nul en de overtollige spaargelden leiden tot economisch irrationele beslissingen.
Als de verplichte pensioenbesparingen de algehele behoefte aan investeringen overtreffen, gaat het mis
Het is moeilijk te bevatten voor de calvinistische Nederlander, maar net zo goed als dat er te veel schulden kunnen zijn in de wereld – en daarover lijkt iedereen het wel eens te zijn – is het natuurlijk ook heel goed mogelijk dat er te veel wordt gespaard. Sterker nog: deze twee gaan hand in hand. Sparen en schulden zijn twee zijden van dezelfde munt: als je spaart creëer je ook een schuld, namelijk bij de ontvanger van je spaargeld. Nu doen we in de economie wel vaker iets waar theoretisch wat op aan te merken valt, maar het gevolg van de hier omschreven anomalie is van een ongekend grote omvang en heeft daarmee een ontwrichtende en verlammende werking op de hele economie. Het KDS leunt dus op conceptuele fouten die grote consequenties hebben.
Het overschot op de lopende rekening
Dat we in Nederland teveel sparen, staat vast. Diverse economische instituten, waaronder het CPB en DNB, hebben al meermalen op het spaaroverschot gewezen. De cijfers spreken dan ook boekdelen. De lopende rekening van de betalingsbalans van Nederland vertoont al vele decennia een, soms fors, overschot. Dit overschot wordt door economen ook wel aangeduid als het nationale spaaroverschot. Ter verduidelijking: een overschot op de lopende rekening impliceert een tekort op de financiële rekening, want de totale betalingsbalans is per definitie in evenwicht. Met andere woorden: de spaargelden stromen ons land uit in ruil voor vorderingen ('schuldtitels') op partijen in het buitenland.
Met name de laatste jaren heeft Nederland een bizar groot spaaroverschot
Met name de laatste jaren heeft Nederland een bizar groot spaaroverschot ter grootte van 10 procent tot 12 procent van het bbp (bruto binnenlands product), veruit het grootste percentage binnen de EU. Dat is jaarlijks zo’n 70 miljard euro. Een deel daarvan valt te verklaren uit de aanwezigheid van relatief veel multinationals in ons land, maar ook een groot deel komt doordat pensioenfondsen geen bestemming voor hun geld meer kunnen vinden in eigen land. Daarom beleggen zij de pensioenpremies en de rendementen op hun portefeuilles in het buitenland, waarbij men moet denken aan een bedrag in de orde van grootte van 20 tot 30 miljard euro per jaar.
Het overschot van de één is het tekort van de ander
Veel mensen in Nederland denken dat het nodig is om een overschot op de lopende rekening te hebben om geld te verdienen (onze ‘exportobsessie’). Dat is echter onzin. De VS en het VK hebben bijvoorbeeld al decennia een tekort op de lopende rekening, maar er wordt in die landen gewoon geld verdiend. Van groot belang is het om op te merken dat het saldo van de lopende rekening een logische of ‘natuurlijke’ evenwichtswaarde heeft, namelijk: nul. Aangezien de export van de één de import van de ander is, is het saldo en daarmee ook het gemiddelde van de lopende rekeningen van alle landen precies gelijk aan nul. Dit impliceert tevens dat het overschot van de één het tekort van een ander betekent en dat is dan ook de reden waarom in Europees verband is afgesproken dat een overschot niet meer dan zes procent van het bbp mag bedragen en een tekort niet meer dan vier procent. Vanwege de politieke ‘haalbaarheid’ zijn deze percentages niet gelijk, maar dat terzijde.
Langdurige tekorten op de lopende rekening blijken een meer dan uitstekende voorspeller van financiële ellende
Het is een afspraak waar wij ons in Nederland niets van aantrekken. Maar de afspraak is er niet voor niets: langdurige tekorten op de lopende rekening blijken een meer dan uitstekende voorspeller van financiële ellende. De VS hebben al decennialang een tekort op de lopende rekening en om haar tekorten te financieren gaven de Amerikanen tot 2008 veel hypotheekobligaties uit om geld uit het buitenland aan te trekken. Dit luidde het begin van de financiële crisis in. Ook de eurocrisis laat zich hierdoor uitstekend verklaren. Spanje, Ierland, Cyprus, Portugal en vooral Griekenland hadden jarenlang grote tekorten op hun lopende rekening en dat gaat vroeg of laat fout.
Om (te grote) tekorten in te dammen zullen ‘overschotlanden’ echter ook hun grote overschotten moeten reduceren. We lijken hiermee sterk af te dwalen van het onderwerp ‘pensioenen’, maar niets is minder waar. Er is weliswaar weinig debat over, maar de samenhang staat onomstotelijk vast. De conceptuele fouten in ons KDS leiden alleen maar tot hogere overschotten, waarmee we de balans in de internationale economie verder verstoren, de zes procent-regel blijven negeren en een volgende financiële crisis alleen maar dichterbij brengen. Waarbij het denkbaar is dat de vorderingen op het ’buitenland’ deels zullen moeten worden afgeschreven (zie bijvoorbeeld Griekenland) en we dus op een ‘harde manier’ het wetmatige evenwicht zullen moeten herstellen.
Zo leiden ook overschotten tot financiële problemen. In Nederland hebben we onze economische instituties (met regelgeving rondom onze pensioenen in de breedste zin van het woord) zo ingericht dat deze automatisch tot een overschot leiden en dat is niet verstandig.
Onze ‘lange balans’ en het extern vermogen
Terug naar de pensioenfondsen: zij hebben hun pensioenpremies en rendementen vooral in het buitenland belegd. Volgens gegevens van DNB is zo’n 86 procent van het vermogen van de pensioenfondsen in het buitenland belegd – een bedrag in de orde van grootte van 1.000 tot 1.050 miljard euro. Slechts een ‘schamele’ 150 tot 200 miljard euro is belegd in eigen land. Als we kijken naar de balans van heel Nederland (particulieren, bedrijven en overheid samen) jegens het buitenland zien we dan ook dat Nederland een groot extern vermogen heeft: zo’n 80 procent van het bbp. Dat is ook te verwachten als je jaar in jaar uit een (groot) overschot hebt op je lopende rekening. We hebben dus meer te vorderen op het buitenland dan dat we aan schuld hebben jegens het buitenland. Dat neemt niet weg dat die schuld wel degelijk een grote schuld is. Onze balans is – zogezegd – erg lang en ligt in de orde van grootte van zo’n 555 procent (bezittingen) en 475 procent (schulden) van het bbp. Het verschil (80 procent) is dus het extern vermogen.
De ironie wil dat met het verder vergroten van deze vermogens onze afhankelijkheid van de internationale financiële markten alleen maar verder zal toenemen
Voor extern vermogen en externe schuld geldt dezelfde logica als bij de lopende rekening: het is wereldwijd een ‘zero sum game’. Dat is gemakkelijk te begrijpen, want hier geldt: de één zijn vordering is de ander zijn schuld. Opgemerkt dient te worden dat het volume van onze balans als percentage van het bbp bijzonder hoog is en al jarenlang groeit. Alleen Zwitserland reikt tot een dergelijk niveau, maar andere landen zitten daar ver onder. Het maakt ons land buitengewoon gevoelig voor en afhankelijk van de internationale financiële markten en van de kredietwaardigheid van de externe debiteuren. Dat is iets wat we eigenlijk niet (moeten) willen, maar dat we impliciet wel over ons afroepen door de wijze waarop wij onze economische instituties hebben vormgegeven (o.a. door het verplichte pensioensparen).
Deze afhankelijkheid willen we graag verminderen en het verkleinen van de financiële sector past in die zienswijze. Daartoe zijn de pijlen vooral gericht geweest op de banken, die je de meest expliciete vertegenwoordigers van de sector zou kunnen noemen. Maar ook de Nederlandse pensioensector maakt deel uit van de financiële sector en is met een omvang van 1.200 miljard euro een factor van groot belang. De ironie wil dat met het verder vergroten van deze vermogens onze afhankelijkheid van de internationale financiële markten alleen maar verder zal toenemen.
"Je zou kunnen zeggen dat de manier waarop wij onze economische instituties hebben ingericht met zich meebrengt dat we het buitenland financieel koloniseren"
Ook de eerdergenoemde 80 procent extern vermogen is zeer hoog. Thomas Piketty schrijft in zijn boek Kapitaal in de 21e eeuw dat voorheen koloniale grootmachten als Groot-Brittannië en Frankrijk aan het begin van de 20e eeuw een externe vermogenspositie kenden die nog groter was; deze lag op 200 procent van het bbp in het geval van GB en ruim 100 procent voor Frankrijk. Na beide wereldoorlogen waren deze bedragen compleet verdampt, waarbij deze landen de eerder genoemde ‘harde reset’ aan den lijve hebben ondervonden. Sindsdien schommelen beide landen rond een vermogenspositie van nul, het gemiddelde in de wereld, net als – logischerwijze – veel andere landen. Nederland wijkt sterk af: je zou kunnen zeggen dat de manier waarop wij onze economische instituties hebben ingericht met zich meebrengt dat we het buitenland ‘financieel koloniseren’.
De schuldenparadox en micro-economisch gemotiveerde toezichtregels
Desalniettemin zijn, zoals gezegd, onze schulden ook hoog. In dit verband vragen de hypotheekschulden van de Nederlanders, die de hoogste zijn per huishouden ter wereld, dan ook om een nadere toelichting. Als gevolg van micro-economische overwegingen is vrijwel iedereen van mening dat deze schulden veel te hoog zijn. Maar paradoxaal genoeg volgt uit het bovenstaande dat Nederland deze hoge schulden gemakkelijk zelf heeft kunnen financieren.
We zijn per saldo de eigenaren van onze eigen schulden. We zijn per saldo immers schuldeiser in het buitenland en geen schuldenaar; we hebben uiteindelijk al decennialang dat, af en toe forse, overschot op de lopende rekening. Het is wel frappant als je bedenkt dat we nog veel meer aan onszelf hadden moeten lenen als Nederland het enige land ter wereld was geweest. Want waar had het geld anders heen gemoeten?
Deze ironische situatie blijft ons bespaard - we zijn immers niet het enige land ter wereld. Maar dat idee laat wel zien dat wij onze wijze van pensioensparen alleen kunnen volhouden door onze vorderingen op het buitenland verder te vergroten. Kennelijk vinden we ‘het buitenland’ kredietwaardiger dan onszelf. We stellen dan ook vooral regels op om onze eigen schulden te beteugelen.
Hiermee reageren en sturen onze toezichthouders alleen maar op micro-economische factoren. Deze zijn immers gemakkelijk uit te leggen, je krijgt er in ons land gemakkelijk de handen voor op elkaar, ze zijn eenvoudiger te controleren en iedere toezichthouder hoeft alleen maar zijn ‘eigen straatje schoon te houden’. Macro-economische overwegingen lijken daarbij geen enkele rol te spelen. Het verklaart de buitengewoon moeilijke spagaat waarin DNB is beland; enerzijds constateert men dat er veel te veel wordt gespaard, anderzijds moet men de pensioenfondsen er toe aanzetten om juist meer te sparen als de dekkingsgraad weer eens is gedaald.
Helaas leidt een overdaad aan micro-economisch gemotiveerde toezichtregels niet automatisch tot een macro-economisch evenwicht
Het is het gevolg van de conceptuele fouten in ons KDS. Meer toezicht zal daarom niet helpen, een huis dat al scheef staat, gaat er niet rechter door staan, het zal alleen maar schever zakken. Goed toezicht kan wel helpen, maar dat roept de vraag op: wat is goed toezicht? Helaas leidt een overdaad aan micro-economisch gemotiveerde toezichtregels niet automatisch tot een macro-economisch evenwicht; integendeel: het kan zelfs een averechts effect hebben. Zolang onze micro-economische belangen de boventoon voeren en deze de macro-economische balans alleen maar verder verstoren, kan van goed toezicht geen sprake zijn. Niemand let op de macro-economische samenhang en balans, terwijl dit bij uitstek een taak is van de overheid.
Krokodillentranen over negatieve rente
In het debat rond de dalende dekkingsgraden geven de pensioenfondsen de ECB met haar programma voor kwantitatieve verruiming maar al te graag de schuld van de lage rente. Daar hebben ze wel een beetje gelijk in; het helpt inderdaad niet. Maar in zijn algemeenheid is het toch echt de markt die de rentestand bepaalt en zeker waar het gaat om de rente op de lange termijn. Het zijn krokodillentranen van de fondsen, want ze dienen te beseffen dat wanneer ieder land zo voor zijn pensioenen zou sparen als Nederland, de neerwaartse druk op de rente nog veel groter zou zijn. De markt zou overspoeld zijn (en worden) met pensioenspaargeld (en dat al decennialang) met – het kan niet anders – nog negatievere rentestanden tot gevolg. Het Nederlandse KDS kan alleen maar overleven omdat andere landen dit systeem niet, of in heel veel mindere mate, hanteren en omdat we een betrekkelijk klein land zijn. Het is een hard gelag, maar we kunnen niet anders dan concluderen dat het concept niet deugt. Het is niet ‘sustainable’: immers wanneer iedereen hetzelfde zou doen kan het niet bestaan. Dat het vooral de laatste jaren begint te knellen komt doordat de gehele Westerse wereld plus China en Japan zich grote zorgen maakt over de vergrijzing en steeds meer beginnen te sparen. Dit zal voorlopig niet verbeteren.
"Een oude beurswijsheid zegt dat ‘wie tegen de markt ingaat, zal worden gestraft’, bijvoorbeeld met dalende dekkingsgraden"
‘Netto’ sparen: het verschil tussen micro en macro
In deze brief heb ik u duidelijk proberen te maken dat de huidige wijze van pensioensparen conceptuele fouten bevat. Grote fouten. Met ‘de markt’ wordt op geen enkele wijze rekening gehouden. Terwijl een oude beurswijsheid zegt dat ‘wie tegen de markt ingaat, zal worden gestraft’, bijvoorbeeld via dalende dekkingsgraden.
Om beleid nu te schoeien op oude wijsheden gaat wellicht wat ver, maar onze huidige benadering is niet beter. Van het aloude ‘sparen is een deugd’ kan heel duidelijk worden vastgesteld dat het is achterhaald. Het wachten is op een politica/politicus die de moed heeft om het bovenstaande aan de calvinistische Nederlander uit te leggen. Daar is moed en visie voor nodig, maar het moet gebeuren. Want hoewel weinigen het nog maar beseffen, het KDS is op sterven na dood en brengt de Nederlandse en internationale economie alleen maar meer schade toe.
Onbalans is slecht voor iedereen. Het moeilijkste is wellicht om uit te leggen dat (meer) sparen momenteel volstrekt zinloos is. De tegenstelling tussen het micro-economisch en het macro-economisch denken over sparen zet mensen echter snel op het verkeerde been. Als individu kun je ‘netto’ sparen, d.w.z. meer tegoeden hebben dan schulden en dat geeft een rijk gevoel. Maar ‘netto’ sparen, waarbij je als mondiale samenleving meer spaargeld hebt dan dat er aan schulden uitstaat is onmogelijk. Iedere euro (of welke valuta dan ook) die wordt gespaard creëert ook een schuld, namelijk bij de ontvanger van het spaargeld. Meer sparen betekent automatisch ook meer schuld.
Macro-economisch gezien is de mondiale balans altijd in evenwicht en is het dus niet mogelijk om ‘netto’ te sparen. Het probleem is dat dat vrijwel iedereen redeneert vanuit de micro-economische gedachte dat ‘netto’ sparen goed is. Het is echter een concept dat macro-economisch volstrekt onmogelijk is.
Zijn wij asociaal?
Natuurlijk, we kunnen doorgaan op de huidige weg met onze spaaroverschotten. Terwijl we willen dat de hele wereld zoveel mogelijk consumeert (want wij willen immers graag zoveel mogelijk exporteren) om de economie te stimuleren, doen wij als Nederland daaraan niet mee; wij moeten immers sparen voor onze pensioenen. Je kunt het zelfs asociaal noemen, maar asociaal zijn is niet verboden. Het is wel een totaal andere houding dan die wij normaal in de wereld ten toon proberen te spreiden als gidsland, met gevoel voor solidariteit en medeverantwoordelijkheid. Op financieel gebied echter hebben wij lak aan de rest van de wereld. En zolang Brussel ons niet aanspreekt op de zes procent-regel, kunnen we net doen of onze neus bloedt.
Betalen ‘ze’ wel terug?
De vervolgvraag is dan: gaat dit goed op lange termijn? We moeten nog maar afwachten of het buitenland al die schulden zal terugbetalen, waarvan wij ons buitengewoon afhankelijk hebben gemaakt. In het geval van Griekenland weten we dat dat niet zal gebeuren Velen denken dat het geld klaarligt, omdat ‘we het hebben gespaard’, maar zo simpel is het niet. Als voorbeeld moge dienen de twee grootste beleggingen die de pensioenfondsen hebben gedaan, te weten in Franse en Duitse staatsobligaties. Deze zullen in de toekomst moeten worden afgelost door de Franse en Duitse staat uit belastingopbrengsten, die – inderdaad – via omslag op dat moment bij hun sterk vergrijzende burgers moeten worden geïnd. Daarnaast moeten ze ook nog de pensioenen van hun eigen burgers betalen. In wezen geldt hetzelfde voor de andere beleggingen die de pensioenfondsen hebben gedaan.
KDS is dan ook niets meer of minder dan een getrapte variant van het omslagstelsel en is dan ook verre van superieur
Ook aflossingen van bedrijfsleningen en dividenden op aandelen moeten nog in de toekomst worden verdiend. Het KDS is dan ook niets meer of minder dan een getrapte variant van het omslagstelsel en is dan ook verre van superieur. Hoe dan ook, ten aanzien van dit argument kun je volhouden dat het allemaal wel zal meevallen, al kun je ook het tegendeel beweren. Het volgende argument snijdt echter meer hout.
‘Hé land, doe es normaal!’
In de jaren ’70 had Nederland last van de ‘Dutch disease’, door de gasexport was onze gulden erg sterk en dit belemmerde de rest van de export. De ‘Dutch disease’ is terug en deze keer veel ernstiger. Het KDS is nu de oorzaak en het gevolg is dit keer geen sterke munt, maar een onderbesteding van ongekend grote omvang die ons allen schaadt. Want een synoniem voor ons al decennialang bestaande spaaroverschot is onderbesteding (ook wel: onderconsumptie). Jaarlijks worden via pensioenfondsen tientallen miljarden aan de Nederlandse economie onttrokken door deze naar het buitenland te sluizen, alwaar dit pensioenvermogen inmiddels tot meer dan 1.000 miljard euro is aangegroeid. Een vermogen dat weliswaar een (laag) rendement met zich meebrengt, maar dat verder nauwelijks bestedingsimpulsen voor ons land oplevert.
We zijn er aan gewend geraakt en daardoor zeggen sommige economen dat het met de onderbesteding wel meevalt, maar de cijfers liegen niet. Als we ons als een ‘normaal’ land zouden gedragen en het spaaroverschot dat de pensioenfondsen genereren tot nul zouden reduceren, zal de Nederlandse economie een impuls krijgen die zijn weerga niet kent. Het mkb zal enorm profiteren – het mkb heeft immers geen leningen nodig, maar omzet! De werkgelegenheid zal fors toenemen en ook de overheid zal sterk profiteren en haar tekort zien verdwijnen. De economische problemen van veel van uw collega’s in het kabinet worden en passant ook opgelost. Het welvaartsniveau en het verdienvermogen van ons land zal op een wezenlijk hoger niveau komen te liggen.
Schaf het kapitaaldekkingsstelsel af!
Het sparen zit ons Nederlanders in het bloed – overal worden potjes voor gevormd. Het komt onmiskenbaar voort uit onze calvinistische achtergrond, maar wordt tegenwoordig vooral gevoed door angst voor een onzekere toekomst. We zijn een angstige en risicomijdende samenleving geworden, waarbij we al onze financiële zaken al zoveel mogelijk – bij wijze van spreken tot aan het einde der tijden hebben willen geregeld, het liefst tot achter de komma. Dat is wat we in het KDS voor ogen hebben. Maar de toekomst blijkt toch onzekerder dan eerder gedacht en het KDS wankelt als nooit tevoren.
Maar de toekomst blijkt toch onzekerder dan eerder gedacht en het KDS wankelt als nooit tevoren
Deze keer is een revolutie nodig: Nederland zal beter af zijn met het afschaffen van het KDS en met het invoeren van een omslagstelsel voor de bedrijfspensioenen (boven op de AOW). De pensioensector zal zich ongetwijfeld uitspreken tegen het plan om het KDS terzijde te schuiven – logisch, het is hun bestaansrecht en bron van inkomen. De sector maakt jaarlijks zo’n 6 miljard euro aan kosten en daarmee ligt de eerste winst gemakkelijk voor het grijpen. Het is echter een discussie die niet moet plaatsvinden met de pensioensector, maar met alle belanghebbenden. Door de wijze waarop wij ons pensioenstelsel hebben ingericht gaat deze het belang van pensioenen alleen ver te boven. De discussie moet niet gaan over verschuivingen binnen het KDS, dat is het probleem verplaatsen. De discussie moet gaan over het afschaffen van het KDS. Het gaat om solidariteit boven individuele pensioenpotjes binnen het KDS. En wat we moeten doen met de huidige pensioenpot is het mooiste probleem dat iemand zich kan wensen: een luxe probleem. Last but not least kunt u het woord 'dekkingsgraad' uit uw woordenboek schrappen. Dat moet een hele opluchting zijn.
Graag tot nadere toelichting bereid.
Hoogachtend,
Martin ten Cate
Morgen, zaterdag 19 maart, zal een ingekorte versie van deze brief verschijnen in het Financieele Dagblad.
Martin ten Cate is auteur van “Een rijk land moet rijk leven” (Amsterdam, 2015), ex-bankier en econoom.
90 Bijdragen
Leprechaun 3
Ik heb maar 1 opmerking aan dhr. Martin ten Cate als hij zegt:
'We kunnen niet anders dan concluderen dat het concept niet deugt. Als iedereen hetzelfde zou doen, kan het niet bestaan,'
Mijn opmerking:
En dat is nu juist zo aardig aan ons pensioen systeem, niet iedereen (in het buitenland) heeft het zelfde gedaan.
Bas Spoorenberg
LeprechaunLeprechaun 3
Bas SpoorenbergIk heb begrepen dat de ex-bankier-schrijver graag tot nadere toelichting bereid is en ik ben benieuwd naar zijn commentaar.
Martin ten Cate
Leprechaunbps 12
Martin ten CateEn bovendien, DNB verplichtte de Nederlandse pensioenfondsen om in het buitenland te beleggen om zo meer voor Nederland binnen te halen, zonder oog voor binnenlandse circulatie en opbouw.
Leprechaun 3
Martin ten CateIk begrijp heus wel, dat je zo'n onderbesteding natuurlijk alleen maar als een wat kleiner land binnen de eurozone kan permitteren. Als de grotere landen op zo'n zelfde wijze aan hun pensioen hadden gewerkt dan was ons systeem natuurlijk niet zo zinvol geweest.
bos 2
Martin ten Cateof waarin zou u willen beleggen als PF ?
Alleen in Nederlandse ondernemingen ?
PS: 50% van de producten op mijn ontbijttafel zijn van 'n Amerikaans bedrijf
bos 2
LeprechaunPS: Het past niet in het door EU gewenste inrichting van EU
Maar die miljarden pensioengeld zeggen ook iets over de toekomstige belastinginkomsten van de NE Overheid ?
Zouden bankiers ook over de functie van banken kunnen schrijven ?
Waarom moesten de toezichthouders van verzekeringen en pensioen worden samengevoegd met DNB ? i.m.o is er daardoor 'n belangenconflict gecreeerd ?
=======================================================
Ik heb 24 mnd geleden en nu even diagonaal de dekkingsgraden nagekeken:
Daarbij valt het mij op de ondernemingspensioenfondsen/kleine fondsen het stukken beter doen dan de grote sectorale pensioenfondsen.
Vraag: Heeft iemand onder u daarvoor 'n verklaring ?
Gilles Wattel 1 3
bosKlaas Knot kan alleen voor de publiekrechtelijke pensioenfondsen de rekenrente dicteren.
De rest stelt zelf de rekenrente vast.
ABN en ING pensioenfondsen indexeren dan ook gewoon, om de inflatie te compenseren.
Wederom, niemand lijkt er iets van te snappen.
Hoe het precies zit weet ik ook weer niet, juridisch, maar er zijn Nederlandse pensioenfondsen die zich in België hebben gevestigd.
Daar hebben ze geen last van Klijnsma en Klaas Knot.
bos 2
Gilles Wattel 1Onlangs was in Tv-uitzending report over Calpam pf: met ik dacht 60 miljoen vermogen en uitstekende results al meer dan 30 jaren
Ik kan het niet staven ,maar mijn gevoel zegt dat zo'n ABP gewoon in 6 delen mag worden gesplitst: in de volgende steden: Delfzijl,Emmen, Winterswijk, Den Helder,Heerlen en Emmeloord:)
PS:Het Financieele Dagblad (FD) heeft onderzoek gedaan naar de beleggingsresultaten van de 100 grootste pensioenfondsen. ABN AMRO Pensioenfonds staat volgens de krant op de vijfde plaats van best presterende pensioenfondsen. Het blijkt dat de voorzichtige pensioenfondsen de beste beleggingsresultaten behalen.
De relatief hoge rendementen hebben zij voornamelijk te danken aan de forse renteafdekking.
Het FD sprak ook met Geraldine Leegwater, uitvoerend bestuurder van ABN AMRO Pensioenfonds. Het artikel kunt u hier lezen. Meer informatie over het beleggingsbeleid vindt u hier.
https://www.abnamropensioenfonds.nl/nieuws/beleggingsresultaten-abn-amro-pensioenfonds-in-onderzoek-van-het-fd/
=================================
ABN Amro:
Dekkingsgraad:
De economische dekkingsgraad per eind februari 2016 is 112%. Dit is een verschil ten opzichte van vorige maand van -2 procentpunt.
De beleidsdekkingsgraad per eind februari 2016 is 123%. De beleidsdekkingsgraad is daarmee gelijk aan die van vorige maand.
http://www.uwvpensioen.nl/over-pensioenfonds-uwv/financiele-situatie/drie-verschillende-dekkingsgraden/
line 5
@Martin Ten Cate weet u de regels en afspraken waar mee we (tegen) EU in zijn gegaan? Die de bugers niet weten?
Martin ten Cate
linebps 12
Martin ten CateDe 6% regel is een dwangmaatregel tegen marktbalancering in vanwege de eenheidseuro.
Je kunt niet tegen een exporteur zeggen: "En nu moet u stoppen met productie en verkoop voor de vraag."
Je kunt niet tegen een consument zeggen: "Van dat legale product mag u niet meer kopen."
Wat is dat voor onzin?
Gilles Wattel 1 3
lineDe EU 'aanbeveling' aan ons de pensioenen te 'versoberen', dat was al een jaar of drie geleden.
Zonder enige discussie nam Den Haag de 'aanbeveling' over.
En het EU idee aan publiekrechtelijk pensioenfondsen op te leggen dat die dezelfde buffers aanhouden als commerciële instellingen, een 25 %.
Wij en de Britten konden deze waanzin, goedgepraat met 'consumentenbescherming' tot nog toe tegenhouden, als de Britten de EU verlaten kon Brussel z'n snode plannen wel eens kunnen doorzetten.
Alwin van Dongen 3
Helaas ben ik het hier niet mee eens: Weliswaar kan geld worden geconsumeerd, maar als het niet geconsumeerd wordt, dan zijn er nog steeds meerdere mogelijkheden:
1) Investeren (rendement maken en risico's accepteren),
2) Sparen (oppotten in een oude sok o.i.d. dus het "echte" sparen), en
3) Sparen op de bank (kleine rente en ook een verwaarloosbaar risico, waarbij de "spaarder" zich niet bewust is dat hij "investeert", vooral niet dankzij het deposito garantie stelsel).
Deze drie grootheden zijn per definitie niet gelijk aan elkaar.
Als we onze pensioenfondsen beschouwen als een hele grote oude sok, dan valt de hele theorie van dit artikel in duigen. Natuurlijk zal een pensioenfonds rendement willen maken en naar keuze (deels) gaan investeren. De wetmatigheid van Sparen=Investeren gaat echter niet op omdat daar een menselijk keuzemoment tussen zit.
Er moet nog flink gesleuteld worden aan de economische theorieën, voordat deze enige wetenschappelijke betrouwbaarheid verdienen.
Matthijs 11
Alwin van DongenS = I + (S – I)
Er is immers niet alleen "bestaand geld" dat "gespaard" wordt en daarmee geinvesteerd. Er kan ook nieuw geld (/krediet) gemaakt worden om te investeren.
Lastig uit te leggen in een korte reactie, maar hier wordt het beter uitgelegd
http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1905625
(zie p37 e.v.)
en
http://www.pragcap.com/briefly-revisiting-si-s-i/
Ik weet niet waarom dit in het artikel niet besproken wordt. Maar het sluit op zich wel mooi aan bij de macro-economische problemen die Ten Kate aandraagt. Collectief te veel sparen nu en dus te weinig uitgeven nu zorgt er voor dat er bij bedrijven, ondernemers en banken ook weinig behoefte is aan het aangaan van nieuwe kredieten voor nieuwe investeringen. En die zijn nu juist wel nodig om de economie te laten groeien zodat we het in de toekomst met zijn allen beter hebben. Zodat de toekomstige gepensioneerden een goede oude dag kunnen genieten. Daar is immers niet alleen een pot "geld" voor nodig maar juist een sterke welvarende economie die de diensten en producten kan maken die ze dan nodig hebben.
Alwin van Dongen 3
MatthijsS = I + (S-I) is gelijk aan S = S als men de haakjes wegwerkt. Dat is inderdaad altijd waar voor elke waarde van S, maar geeft geen informatie over de relatie tussen de S en de I. Ik zie geen nieuwe variabele die "krediet" zou moeten voorstellen.
In uw verdere stellingen zitten bovendien een aantal aannames verborgen:
- Dat collectief sparen ervoor zou zorgen dat er minder noodzakelijke dingen geconsumeerd zouden worden. Noodzakelijke uitgaven zullen altijd wel gedaan worden. Echter, op nutteloze dingen zal natuurlijk wel bezuinigd worden. Het positieve effect is minder gronstoffenverbruik, minder afval en een sterke stimulans om nieuwe -relevante- diensten/producten te ontwikkelen.
- Dat alle nieuwe economische activiteiten zouden (moeten) beginnen met nieuwe kredieten. Het aanwenden van het gespaarde geld uit de oude sok kan ook het gewenste startkapitaal leveren. Dat is rentevrij als het de eigen oude sok is. Het startkapitaal zou ook uit de oude sok van de pensioenfondsen kunnen komen, zonder dat daarvoor nieuw geld gecreëeerd hoeft te worden. Dan wel met een renteverplichting en dus maakt het pensioenfonds rendement.
- Dat economische groei (welvaart) automatisch ook een groei in welzijn zou opleveren.
Het sparen van de een hoeft geen verlies aan welzijn voor de ander op te leveren en hoeft ook geen vermindering aan nuttige economische activiteit op te leveren.
Matthijs 11
Alwin van Dongenhttp://www.bankofengland.co.uk/publications/Documents/quarterlybulletin/2014/qb14q1prereleasemoneycreation.pdf
Waar het op neerkomt is dat de meeste mensen het idee hebben dat spaargeld noodzakelijk is om investeringen te financieren. De causaliteit loopt in die gedachte van spaargeld -> investering. Maar die causaliteit klopt niet helemaal. In ons moderne financiele systeem ontstaan depositos juist door het aangaan van nieuwe kredieten. Als er geen kredieten zouden zijn, zou er ook geen spaargeld zijn. Dat is dus de omgekeerde causaliteit. De geldhoeveelheid in de economie groeit en krimpt dus door het creëren en verdwijnen/inlossen van kredieten. Dat wordt in veel economische modellen weggelaten.
"Het sparen van de een hoeft geen verlies aan welzijn voor de ander op te leveren en hoeft ook geen vermindering aan nuttige economische activiteit op te leveren."
Nee, hoeft niet. Maar kan wel. Als iedereen tegelijkertijd probeert te sparen, wordt er te weinig uitgegeven zodat de vraag vermindert. Ondernemers en banken hebben dan ook geen incentives om nieuwe investeringen te doen. Dat is de crux. En dat is ook waar ten Cate terecht op wijst. Die lage rentes worden niet alleen door centrale banken veroorzaakt maar juist ook door een collectief spaaroverschot. Iedereen probeert te veel te sparen en er wordt veel te weinig echt geinvesteerd. Het goedkope geld creëert alleen maar aandelen- en vastgoedbubbels (oftewel niet-productieve zaken). Want waarom zou een bank en ondernemer een nieuwe fabriek gaan bouwen of investeren in het uitvinden van iets nieuws, als er zo weinig betalende klanten zijn?
De overige aannames die je bespreekt kan ik later op in gaan (zijn minder belangrijk denk ik).
Alwin van Dongen 3
MatthijsJa, dat heeft met het huidige systeem van geldcreatie te maken. Deze vorm van geldcreatie is pas recent bekend geworden bij het algemene publiek. Deze vorm van geldcreatie heeft vele nadelen. Het grootste nadeel heb je zelf al aangegeven: Er moeten schulden zijn om de economie draaiende te houden. Schulden geven verplichtingen. Iedereen met schulden wordt slaaf van verplichte economische groei. Dit verlaagt de individuele vrijheid en welzijn.
Quote: "Want waarom zou een bank en ondernemer een nieuwe fabriek gaan bouwen of investeren in het uitvinden van iets nieuws, als er zo weinig betalende klanten zijn?"
Als consumenten genoeg geld gespaard hebben, hebben ze de keuze om dat uit te geven aan belangrijke zaken, of om het nog even in de eigen zak te houden. De ondernemer zal dus beter zijn best moeten doen om een product of dienst van relevant belang op de markt te brengen. Ik ga hierbij vanuit dat er een betere wereld ontstaat als een consument eerst bepaalt dat hij een product of service nodig heeft, en dat vervolgens koopt van zijn gespaarde geld. Veel economische modellen gaan graag uit van het geld: De consument moet spaargeld onmiddellijk uitgeven, maakt niet uit aan wat, en als krediet nodig is: Nog Beter! Dan komt er meer geld in de economie. Of zoiets onze wereld prettiger maakt wordt niet meegenomen.
Matthijs 11
Alwin van DongenOver tweede punt: er moet inderdaad genoeg geld rollen, linksom of rechtsom. Als geld niet uitgegeven wordt, of dat nu consumenten, ondernemers of de overheid zijn, dan wordt er ook niks geproduceert. En dat is de crux nu juist volgens mij. In het huidige tijdperk zijn mensen ofwel oude schulden uit de huizenbubbel aan het afbetalen ofwel collectief te veel geld opzij aan het zetten voor pensioen. En dat terwijl westerse overheden zichzelf wijsmaken dat ze niet te veel mogen uitgeven. Zelfs al heeft men een eigen centrale bank. En zelfs al kunnen ze lenen tegen negatieve rente. Binnen de eurozone zet men zelfs vast in verdragen dat tekorten niet mogen bestaan. Tja, als dan de -vraagkant- van de economie op z'n gat ligt krijg je te maken met het gegeven dat ondernemers het ook niet zien zitten om te ondernemen. Als de ene na de andere winkel failliet gaat, ga je niet een nieuwe winkel starten. En zelfs als je het zou willen krijg je geen krediet van de bank want die weet dat het te risicovol is.
En dan speelt ook nog mee dat inkomsten te scheef verdeelt zijn waardoor de vraagkant nog verder uitvalt (een miljonair koopt geen 1000 spijkerbroeken) en dat de balans tussen arbeid en kapitaal zoek is wat de vraagkant nog verder vermindert.
Uiteindelijk is die vraagkant toch nodig, om mensen aan het werk te houden.
Verder ben ik het met je eens dat het wel uitmaakt waar geld aan uitgegeven wordt. Maar dat is ook weer een aparte discussie. Eindeloos wegwerpelectronica kopen worden we met z'n allen niet veel beter van. Maar probeer het dan zo te sturen dat er meer geinvesteerd wordt in structurele zaken als goede infrastructuur, schone energie en andere duurzame zaken. En dat doen we (/overheden) ook al niet of nauwelijks.
Alwin van Dongen 3
MatthijsMatthijs 11
Alwin van DongenOp zich is het moderne geldsysteem wel elegant. Geld/kredietcreatie vindt precies daar plaats waar er behoefte aan is. En is flexibel. En decentraal. Dus het is niet een overheid die centraal plannend bepaalt hoeveel "geld" er dit jaar en volgend jaar op de markt gebracht wordt, maar het is de vrije markt zelf die dat decentraal bepaalt.
Alleen bepalen overheden en centrale banken wel de randvoorwaarden van het systeem, door bepaalde zaken te belasten en andere weer niet. Door bepaalde rentes aftrekbaar te maken, door belastingontwijking mogelijk te maken, etc. En daar gaat dus wel eea fout.
Maar is dat dan de schuld van het geldsysteem zelf of van de manier waarop het gehanteerd wordt? Dat vind ik wel een lastige vraag.
Alwin van Dongen 3
MatthijsToename van welvaart en welzijn heeft echter meer te maken dat personen arbeid verrichten (al dan niet betaald). Arbeid dat erop gericht is om de wereld een beetje prettiger te maken voor het individu en voor de medemens. Geld is slechts een ruilmiddel dat in voldoende mate aanwezig moet zijn.
Stel nu dat iedereen door hard werken geen schulden hoeft te maken en toch aan zijn eten/onderdak/auto/computer kan komen. Of door hard werken bestaande schulden zou kunnen aflossen. Dit zou algemene toename van welvaart zijn. Het paradoxale is dat er dan te weinig geld overblijft binnen het huidige geldsysteem. Bij iedere aflossing verdwijnt er namelijk geld uit de economie. Schuld is primair noodzakelijk (in het huidige geldsysteem) om de geldhoeveelheid op peil te houden. Echter, schulden zouden niet per definitie nodig hoeven zijn voor welvaart en welzijn. Prettige en positief bijdragende arbeid is wel nodig voor welvaart.
Een geldsysteem gebaseerd op schuldgeld, is voornamelijk goed voor de bedrijven de rente ontvangen over het uitgeleende geld. Geld dat met minimale inspanning gecreeëerd is. De schuldnemer is vervolgens een (arbeids-)slaaf van het systeem totdat de schuld is terugbetaald.
Het huidige geldsysteem heeft wel enkele relevante voordelen, hoor:
1) Geld wordt gecreëerd waar het gevraagd wordt en in de juiste hoeveelheden
2) Door decentrale creatie is misbruik van de geldpers moeilijker.
3) Door de schuldverplichtingen, zullen de arbeiders harder moeten werken en dat is weer goed voor de productiviteit.
N.B.: Ook in een ander systeem moet het mogelijk zijn schulden aan te gaan waar nuttig. Echter, de geldhoeveelheid zou hiervan niet afhankelijk moeten zijn
Matthijs 11
Alwin van Dongenpeter ftm 4
MatthijsSparen voor de oude dag moet daarom ook niet worden bestempeld als een discussie alsof sparen voor de oude dag slecht is. Het is heel normaal dat je spaart voor de periode dat je niet meer werkt, maar wel inkomen nodig hebt om te consumeren. Wat wel interesssant is, is het vraagstuk hoeveel dienen we nu eigenlijk te consumeren zodat er voldoende inkomen is. Economen maken van dit vraagstuk graag een resultante dat pensioendeelnemers meer verplicht sparen dan ze eigenlijk willen. Maar of dat terecht is, is zeer discutabel.
Of terwijl, hoe verontwaardigd kunnen we omgaan met een fenomeen waarvan we ver van te voren al wisten dat die er aan kwam, en waarom is lage rente een probleem die we willen tackelen, terwijl die misschien helemaal niet is te tackelen? We kunnen natuurlijk ook kiezen voor een systeem waarbij we niet sparen voor de oude dag, en hopen dat haar deelnemers niet vooruit kijken en bezig zijn met vraagstukken waaruit men denkt te consumeren.
Er is dan alleen 1 probleem: Dat doen ze namelijk wel.
En dat maakt het artikel van de auteur vrij onnavolgbaar. Hij veronderstelt dat de consument iemand is die spaart voor de oude dag omdat dit verplicht is. Dat is volstrekte onzin. In andere landen waar men niet een stelsel zoals wij kennen is ook demografie, spaart men ook voor de oude dag, en is een lage rente. En waar in NL pensioenen een actuele discussie is door de lage rente, is in veel landen de discussie niet actueel omdat het probleem nog niet actueel is, maar het straks wel gaat worden.
Demografie is niet een vraagstuk waarvoor je kan weglope
Matthijs 11
peter ftmMartin ten Cate
Alwin van DongenSpaargeld bij een bank moet ook uitgezet worden. Dat wordt door de bank uitgeleend om investeringen te doen.
Voor zover ik weet wordt I=S weinig betwist onder economen.
peter ftm 4
Martin ten CateAls de opgebouwde spaargelden door de premie-inleggers groter wordt, dan door de afname spaargelden vanuit consumptie gepensioneerden ga je dit soort effecten zien.
De vraag is maar of dat als een probleem moet worden gezien, of als iets waar je gewoon mee moet omgaan.
Je kan natuurlijk ook besluiten om mensen niet verplicht te laten sparen en dit uit de lopende begroting te betalen. De mate hoe je dit organiseert zal de mate van het spaargedrag beïnvloeden.
Doe je geen toezeggingen over de hoogte van die uitkering, dan zal dit tot meer spaargedrag leiden, zeg je een laag bedrag toe, dan zal dit leiden tot meer spaargedrag, en slechts de toezegging van een hoog bedrag zal leiden tot minder spaargedrag. Maar feitelijk gezien is dat niks anders dan effecten bewerkstelligen die je ook bij het huidige DB systeem kent met toezeggingen.
Op het moment dat er cohorten zijn in het systeem, die niet even groot zijn, dan is er per definitie een verdelingsvraagstuk die moet worden behandeld.
Dit artikel laat een sterke indruk achter dat jij kiest voor een systeem waar jongeren de rekening betalen voor ouderen (uit de lopende begroting) , waarbij je je verschuilt achter spaargedrag met als gevolg lagere rentestanden en dat als probleem ziet. Maar er is niks mis met die lagere rentestanden. Die geven namelijk precies aan wat de impact is van demografie (of beter gezegd: verschil in omvang cohorten) waar je mee moet omgaan en is uitermate geschikt om te bepalen hoe je moet omgaan met herverdeling.
Daarbinnen kan je nog best discussies houden over de mate van sparen voor de oude dag, of dit niet slimmer kan, hoe gaan we om met levensrisico, gebruik pf gelden hypotheek aflossen
Matthijs 11
peter ftmDit is inderdaad een belangrijk onderdeel van de discussie. Linksom of rechtsom, met welk systeem dan ook, op een bepaalde manier verdeel je koek. Dat wil je in principe zo eerlijk mogelijk doen. En met grote demografische veranderingen (vergrijzing)) is dat lastig.
Maar het andere onderdeel van het vraagstuk is ook: hoe zorg je dat die koek zo groot mogelijk is/wordt? Want, zoals ook gesteld in het artikel, kun je niet nu al broodjes bakken om die over 30 jaar op te eten. Het systeem moet je dus niet alleen zo inrichten dat de koek eerlijk verdeeld wordt, maar ook dat die zo groot mogelijk groeit. Want voor iedere deelnemer geldt dat een iets kleiner deel van een grotere koek nog steeds meer kan zijn dan een groter deel van een kleinere koek.
peter ftm 4
MatthijsIn beginsel is dit gewoon een goed concept, maar dat betekent niet dat wij die goed hebben ingericht: Denk aan de inleg pensioenpremies uit verleden, de toezeggingen die zijn gedaan, de hoogte van het te sparen bedrag etc. Ook over het beleggingsbeleid valt 1 en ander te zeggen.
Maar de titel van de schrijver is dat hij het kapitaaldekkingstelsel wil afschaffen. Dat is in mijn ogen een heel slecht idee. Dat is niet een probleem oplossen, maar het wegschuiven naar de toekomst, waarbij je jezelf ook in geheel afhankelijk maakt van de overheid die er in de toekomst is. Ik wil er niet op gokken. En waarom? Omdat wij moeite hebben met lage economische groei?
Het lijkt mij een vrij simpele economische wet dat als minder mensen gaan werken en inkomen genereren, en meer mensen niet meer gaan werken maar een pensioenuitkering genieten, dit gepaard gaat met lagere economische groei en lagere rendementen. Dat wij dit dan gaan wijten aan ons spaargedrag is te kort door de bocht. Sparen is juist logisch, en als je het stelsel goed inricht een goede methodiek om het rechtvaardig te verdelen tussen jong en oud (mits je jezelf niet rijk rekent, zoals velen willen doen). Mijn voorstel is dan ook eerder dat we collectief sparen via individuele pensioenpotjes, en we stoppen met het solidariteitsprincipe tussen jong en oud, maar slechts solidariteit binnen cohorten accepteren. We zijn dan af van die discussies over rekenrentes, en we moeten het gewoon doen met de rendementen die er komen.
Matthijs 11
peter ftmAls iedereen tegelijk 80% van zijn inkomen opzij probeert te zetten is er geen inkomen meer en is er geen enkel bedrijf of ondernemer die iets met dat geld kan/wil doen om te investeren.
Dus ja, op individueel nivo geef ik je gelijk. Je moet kunnen sparen voor je pensioen. Maar waar het mis gaat is als dat te massaal gebeurt.
Of dan de oplossing is om het KDS af te schaffen is weer een andere vraag. Misschien zijn er wel heel andere betere oplossingen.
peter ftm 4
MatthijsDaar is dan dus maar 1 oplossing voor: Als mensen meer gaan sparen en minder consumeren, dan scheldt je schuld kwijt bij diegenen die niet kunnen terugbetalen, en is die rekening voor de spaarder. Zowel schuld en spaargeld neemt af. En in de toekomst ga je rustig verder met het maken van inschattingen over spaargedrag en consumptie, en valideer je weer leningen. Het vraagstuk waar we nu dus voor staan: schelden we schulden kwijt, of hopen we weer op meer consumptie.
Daarnaast heb je dus te maken met mensen die sparen voor later, maar ook met mensen die consumeren uit het spaargedrag uit het verleden. Het is een ongoing proces, wel de omvang van cohorten en productiviteitsverbeteringen uiteraard ook een rol spelen. Maar niet sparen is niet goed. Want wie betaalt dan je inkomen als je niet meer werkt? Vertrouw je dat toe aan de overheid die dan de hoogte bepaalt, en wie betaalt dit inkomen? En welke problemen kunnen dan ontstaan? Het afschaffen van het kapitaaldekkingstelsel is niks anders dan het vooruitschuiven van problemen naar generaties die dan werken. (1)
peter ftm 4
MatthijsMatthijs 11
peter ftmEigenlijk geef je de schuld aan mensen/instanties in het verleden dat ze een te rooskleurig toekomstbeeld hadden. Hadden ze maar moeten voorzien in wat voor omstandigheden we nu zitten. hadden ze maar de toekomst beter moeten voorspellen. Ik denk dan: niemand kan de toekomst 100% voorspellen. Het is aan degenen die nu leven om om te gaan met de omstandigheden nu.
En het is ook een rare redenering. Omdat het -nu- door diverse oorzaken die -in het heden- liggen (verkeerd beleid) economisch slecht gaat, geef je de schuld achteraf aan mensen in het verleden dat ze maar hadden moeten voorspellen dat er nu een zooitje van gemaakt wordt.
Natuurlijk, demografie speelt een rol en wat dat betreft had men meer problemen aan kunnen zien komen. Maar dat is echt niet het enige.
peter ftm 4
MatthijsEn natuurlijk speelt er meer mee dan alleen demografie in het huidige spaargedrag. Ik denk zelf dat de rol van demografie ook wordt overschat tav huidige spaargedrag. In een omgeving waar veel meer onzekerheid is over de toekomst van je baan, hervormingen arbeidsmark en sociale zekerheid, speelt spaargedrag denk ik een grotere rol dan demografie. Ook heeft de crisis als effect dat er veel meer risicomijdend gedrag is bij beleggingen op de kapitaalmarkt, waardoor risicovrije rente hard is gedaald. Maar desondanks is de trend van de lange rente dalend in een omgeving die vergrijst. Ik zie dat ook niet als een probleem, maar iets waar we mee moeten leren leven en daarbinnen genoeg kunnen optimaliseren.
bps 12
Martin ten CateDat slapende volgzame economen dat niet beseffen, doet niet af aan dat gegeven.
bps 12
Collectieve fondsbeleggingen zijn een uitstekende manier om uit de reële economie afgevoerde bedrijfswinsten via dividenden en koerswinsten te laten terugvloeien en te verspreiden over de reële economie. Dat mag van mij ook met WW fondsen en Ziekenfondsen, indien de geldmarkt van sparen en lenen evenwichtig en circulerend zou zijn en niet verstoord met kunstmatig veel krediet en kunstmatig lage rente.
Het grote bedrijfsleven draagt zo dan op natuurlijke wijze bij aan koopkracht en onderhoud van de samenleving; aan de circulatie, aan hun eigen markt.
Verder heb ik er moeite mee om bij een ander de hand op te houden bij een omslagstelsel en van de ‘solidariteit’ van een ander afhankelijk te moeten zijn; kwetsbaar te zijn.
Ik wil die, vnl. jonge mensen daar helemaal niet mee belasten, als ze daar al toe bereid zijn.
Vrijwel alle landen met een omslagstelsel zijn al schuldenlanden die er moeite mee hebben de sociale voorzieningen, pensioenen en koopkracht in stand te houden.
De betalingsbalans corrigeert en effent zichzelf als marktverschil in muntwaarde mogelijk zou zijn. De eenheidseuro verhindert dat. De €uro zou een niveau hoger, boven de landen moeten staan voor alleen internationaal verkeer en buiten het reële circuit.
Effening is niet af te dwingen door landen import en exportpercentages op te leggen.
Dat is tegen de markt in en dat straft zich af. Werkt niet.
Ten Cate gaat aan veel te veel zaken voorbij of geeft ze onvolledig en vertekend weer.
Levensgevaarlijk, die blootstelling, verzwakking en wrakke voorstelling van zaken.
En dan heb ik nog lang niet alle aspecten, bezwaren en gevaren genoemd.
Richard Ran 4
bpsbps 12
Richard RanMatthijs 11
bpsHet probleem dat Ten Cate volgens mij terecht aankaart is dat als mensen/landen -collectief- te veel sparen en dus te weinig consumeren, er ook weinig reden is om te investeren (immers: te weinig vraag in de economie). De gedachte dat al het geld dat opzij gezet wordt uit inkomsten ("sparen") automatisch tot nieuwe productieve investeringen leidt (jouw "terugvloeien en te verspreiden") klopt niet helemaal. Dat opzij gezette geld klotst maar rondt in de financiele sector op zoek naar rendement maar dat hoeft niet productief te zijn. En bovendien zorgt de te lage vraag in de economie (door het te veel sparen) voor afnemende nieuwe investeringen met nieuw geld/krediet. Dit is het probleem van permanente stagnatie die je nu in grote delen van de wereld ziet.
"Verder heb ik er moeite mee om bij een ander de hand op te houden bij een omslagstelsel en van de ‘solidariteit’ van een ander afhankelijk te moeten zijn; kwetsbaar te zijn."
Maar die afhankelijkheid is er altijd. Dat legt ten Cate juist uit. Op dit moment is Nederland afhankelijk van beleggingen gedaan in het buitenland. De vraag is of die renderen. Er is altijd een afhankelijkheid. Ook zoals Ten Cate uitlegt: de toekomstige gepensioneerden zijn afhankelijk van de productiviteit van de dan levende werkende generatie. Met alleen een pot geld kom je er niet.
"De betalingsbalans corrigeert en effent zichzelf als marktverschil in muntwaarde mogelijk zou zijn."
Binnen de eurozone helaas niet.
Al met al denk ik dat er wel waardevolle zaken te halen zijn uit het artikel. Met name de macro economische aspecten zijn wel relevant.
bps 12
MatthijsZonder verstorend, teveel nieuwbakken krediet is circulair sparen, lenen en rente helemaal geen issue.
Ten Cate gaat daar helemaal aan voorbij en ziet onvoldoende macro systeemverkeer, -effecten en balans.
Ten Cate suggereert alsof pensioenfondsen alleen sparen en niets uitkeren. Maar dat is een gelijktijdig, doorlopend proces: innemen, vermeerderen, en vermeerderd uitkeren. Hij moet ook zijn afhankelijkheidsmisvattingen bijstellen.
Sparen is besteding uitstellen en lenen is besteding vervroegen. Als dat in evenwicht is, is er niets aan de hand. In zo’n situatie leidt veel sparen tot lage rente en vervolgens tot meer lenen en besteden en nog meer vraag naar leningen. Hierdoor moet de (markt)rente weer stijgen en lenen afremmen.
Marktwerking bewaakt de balans. De ECB niet. Die verziekt de balans, o.a. door de rente kunstmatig laag te zetten en disproportionele QE.
Die corrigerende marktwerking is er niet. Verstoring en ontwrichting treedt op door teveel nieuwbakken krediet, laag gestelde rente, gevolgd door bubbles en kredietcrises. Spaargeld klotst niet. Dat doet QE en het nieuwbakken geld.
De eenheidseuro veroorzaakt de eurocrisis. Sterkere economieën exporteren heel veel bij een te zwakke munt en importeren te weinig van zwakkere economieën die te veel importeren en lenen bij te lage rente, en te weinig exporteren bij een voor hun te sterke munt. Da's alles. Resultaat: divergentie en ontwrichting in de EU.
Gilles Wattel 1 3
bpsChina is daarbij een uitstekend voorbeeld.
Chinezen sparen voor hun oude dag, ze doen dus zelf wat onze pensioenfondsen voor ons doen.
Het gevolg van sparen is uiteraard niet consumeren.
Nu de export van China door de westerse economische problemen terugloopt is dus de Chinese regering er naarstig naar op zoek hoe de Chinezen zo ver te krijgen dat ze minder gaan sparen.
Als China een fatsoenlijk pensioensysteem, iets al het onze, zou invoeren, is het denkbaar dat in totaal minder gespaard gaat worden.
In Japan werkt het uitstekend, de staatsschuld van een 200% is hoofdzakelijk binnenlands, en in handen van oude Japanners, die daar van leven.
bps 12
Gilles Wattel 1Maak niet dezelfde misvatting als Ten Cate dat er gelijktijdig met sparen niet ontspaard wordt.
De Japanse staatsschuld kan zich handhaven omdat het een binnenlandse buffer vormt in Yen.
Het is hetzelfde als ik mijzelf geld leen van mijzelf, maar dan op macroschaal, mits geld solide is gedekt.
Ook in China is de opbouw van enig vermogen in elke huishouding van belang. Dan durven Chinezen ook meer te besteden op hun binnenlandse markt en komt er meer balans en groei in de binnenlandse circulatie en opbouw.
Export wordt dan meer bijzaak en minder noodzakelijk om afhankelijk van te zijn. Als het minstens maar de import dekt. Dan komt het met China ook wel goed.
Gilles Wattel 1 3
bpsHet lijkt mij al lang alsof vrijwel niemand begrijpt wat een kapitaaldekkingsstelsel inhoudt, en hoe de contante waarde van de toekomstige verplichtingen rekenkundig explodeert als je de rekenrente naar nul laat dalen.
Ik ga dan ook niet uitleggen hoe het idee 'er moet nog wat voor de jongeren zijn' op niets is gebaseerd, of hoe jongeren zouden betalen voor de pensioenen van de ouderen, ook een misvatting is.
Steeds meer leg ik er mij bij neer dat de wereld wordt beheerst door waanideeën, die pas duidelijk worden als wanen als het schip strandt.
Je ziet nu hoe de EU Erdogan het hele grote mes levert om de EU op de keel te zetten, en daar ook nog van zegt dat het zo'n goede deal is.
Wat betreft sparen en ontsparen, als je begint met een kapitaaldekkingssystem, en dat meteen in enige omvang doet, dan kan het zichtbaar worden dat de vraag afneemt, met werkloosheid als gevolg.
Zodra een kapitaaldekkingssysteem begint met uitkeren is dat grotendeels over, de uitkeringen aan pensioenen zijn in de zelfde orde van grootte als de bespaarde inleg aan premies.
Ik zag net even Riemen, voorzitter van de federatie van pensioenfondsen, in mijn ogen een verstandige man, op tv.
Helaas verkondigt ook hij dat de crisis de oorzaak is van niet indexeren, en zelfs nominaal verlagen.
Ik kan het helemaal verkeerd zien, maar ik verkondig al heel lang dezelfde dingen, en nog niemand weerlegde mij, maar ik krijg dan de indruk dat ook Riemen zo geïntimideerd wordt dat ook hij de waarheid niet durft te zeggen.
Die waarheid is dan volgens mij dat Brussel ons pensioensysteem wil afbreken, kost te veel, als verplicht systeem, 'arbeidskosten te hoog', geen concurrentie met China mogelijk, en maakt het onmogelijk voor oplichters bendes als Zwitsersleven op grote schaal op te lichten.
Dat wij voor lange tijd niet in het minst de concurrentie van China hoeven te vrezen, voorlopig kunnen ze daar alleen dom werk doen, dat is te moeilij
Matthijs 11
bps"Sparen is besteding uitstellen en lenen is besteding vervroegen. Als dat in evenwicht is, is er niets aan de hand. In zo’n situatie leidt veel sparen tot lage rente en vervolgens tot meer lenen en besteden en nog meer vraag naar leningen. Hierdoor moet de (markt)rente weer stijgen."
De aanname dat een lage rente automatisch leidt tot meer lenen en besteden klopt niet. Zelfs bij lage rentes hoeft er geen behoefte te zijn aan nieuwe leningen door bedrijven/investeerders. Bedrijven en investeerders gaan pas leningen aan en investeren pas als er voldoende vraagkant is in de economie. Zonder betalende klanten heeft investeren geen zin.
Gilles Wattel 1 3
MatthijsDe redenering is dan, dat wat geïnvesteerd wordt, niet geconsumeerd kan worden, dat is dan het sparen.
Het is dus niet zo simpel.
bps 12
MatthijsNiet te verstoren en over de kop te jagen.
Investeringen volgen op bestedingsruimte en koopkracht bij voldoende rente of rendement.
U bent met uw perceptie en stellingname verblind door de huidige verstoorde situatie van kunstmatig lage rente en toch geen investeringsgevolgen.
Dit is een situatie die niet normaal is en juist het gevolg van teveel kredietgeld en kunstmatig te lage rente.
Er heerst kredietverzadiging -schuldenverzadiging- in de reele economie en geldophoping -overaanbod- daarbuiten. Er wordt nu reëel meer afgelost dan geleend.
Aflossen is ook een vorm van sparen waar Ten Cate aan voorbij gaat. Het KDS krijgt de schuld. Onterecht.
Het mechanisme en de circulatie tussen sparen en lenen is er niet meer, omdat het verdrongen is.
Het is niet te zien en u kent het daarom ook niet. Ten Cate kent en ziet het ook niet, zoals het moet zijn.
Roland Horvath 7
Alle pensioenfondsen moeten bijeengeveegd worden, dan is de opbouw van de betrokkenen meer gelijk en is er minder geld nodig in het fonds. Bovendien is het beheer van een fonds moeilijk en er zijn veel beleggingsverliezen zoals een lage rente, inflatie, verkeerde beleggingen, een beurskrach. De oplossing, geen kapitalisatie wel een omslagsysteem/ repartitie systeem: Een inkomende euro gaat er direct uit als pensioen, georganiseerd op de schaal van het land, één systeem. De uitgaande euro heeft dezelfde waarde als de inkomende. Als de bevolkingsopbouw wat verandert dan veranderen maar de bijdragen en de productprijzen. Die veranderen ook door andere factoren zoals grondstofprijzen.
Bart Bartelds 4
Natuurlijk te zot voor woorden zeker voor de huidige pensioen trekkers.
Wat er namelijk in het geheel niet iets over geschreven word waarom we plots sinds ca 2004 het over dekkingsgraad hebben en deze aan van alles en nog wat moet voldoen.
Feitelijk is deze dekkingsgraad onmogelijk mijn pensioen word bepaalt en betaalt uit het verleden betaalde premie en beleggingsresultaten.
Wat inhoud dat pensioen als kapitaal al bestaat en het is zelfs zo indien ik voor de gemiddelde leeftijd komt te overlijden het overgebleven kapitaal vervalt aan het fonds en niet aan mijn nabestaande.
Mijn inziens zijn er geen problemen bij en met pensioenfondsen maar er is een algemeen probleem met de verdeling van gelden verkregen uit diverse verdien modellen.
We worden dagelijks ermee doodgegooid wat de bank olv Draghi allemaal uitspookt.
En dat is nu het grote probleem de grote massa aan werkvolk de consument verkrijgt onvoldoende geld om de zo gewenste groei en inflatie te bewerkstelligen.
Wat eigenlijk nergens over geschreven word de vurige wens van het kapitaal dat er oorlog moet komen.
Gilles Wattel 1 3
Bart BarteldsEr wordt veel afgegeven op Wellink, maar hij was de man, die, toen pensioenfondsen anders gingen beleggen, niet meer hoofdzakelijk in overheidsobligaties, de eis formuleerde van een dekkingsgraad van honderd dertig procent.
De daling van die dekkingsgraad heeft twee oorzaken, inderdaad waardevermindering van beleggingen, maar vooral voorschrijven van een irreëel lage rekenrente.
De waanrente van Draghi treft pensioenfondsen nauwelijks, hun geld staat niet op spaarrekeningen.
Ik kan het dan ook alleen verklaren uit boos opzet, dat Klaas Knot een rekenrente voorschrijft, die de waanzin van Draghi volgt.
Wellink's uitspraak 'kamikaze' is dan ook een uitspraak die alleen gedaan kan worden bij de gratie van Nederlandse pensioensystemen, ons pensioen kan je nog niet worden afgenomen als straf, maar ook dat gaat komen, mocht de EU overeind blijven.
Leprechaun 3
http://fd.nl/opinie/1144019/schaf-kapitaaldekking-voor-pensioenen-af
Dat melden we graag hier op FTM.
Joost Visser 5
bos 2
Joost VisserDus in het voorbeeld van 750/mnd is ook de relatief "dure " WAO (zie discussies ZZP-WAO) opgenomen ,
Plus dat de nabestaande-pensioen weduwe/wezen ook voorzieningen vraagt !!
PS: dat het geld naar de zijn kinderen moet gaan ?
mss naar zijn vrouw in weduwe status met 2 wezen?
Gilles Wattel 1 3
Kennelijk zijn de Klijnsma plannen voor deze bankier ook bolle waanzin.
Waar is uiteraard dat, als de hele wereld een kapitaaldekkingsstelsel als het onze zou invoeren, dat ik me dan afvraag of het zou werken.
ik denk dat de verschillen tussen omslagstelsel en kapitaaldekkingsstelsel het best inzichtelijk kunnen worden gemaakt door ons een niet al te groot agrarisch eiland voor te stellen.
Als dat eiland een kapitaaldekkingsstelsel heeft onderhouden de jongeren de ouderen door pacht te betalen voor landbouwgrond, die grond is eigendom van de ouderen.
Als het een omslagstelsel heeft betalen de jongeren rechtstreeks.
In het kapitaaldekkingssysteem zou ik me wat veiliger voelen, als oudere.
bps 12
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
bpsbps 12
Gilles Wattel 1Monsieur le baron de Munchausen 5
De conclusie dat de import en export per land dan ook maar richting nul moet gaan, is echter niet juist. Waarom moet een overheid managen hoeveel private partijen im- en exporteren? Geen idee. Volgens mij zijn ze daar niet voor.
Matthijs 11
Monsieur le baron de MunchausenMonsieur le baron de Munchausen 5
MatthijsVerder, als de lonen stijgen, stijgen ook de kosten, die kosten moeten worden doorberekend waardoor de productprijzen stijgen en de verkoop daalt, waardoor de inkomsten dalen en - als de inkosten flink dalen - zullen ook de lonen neerwaarts aangepast moeten worden. Lonen kunnen dus alleen stijgen bij succesvolle bedrijven, niet als nationale maatregel. Robin Fransman is overigens geen aanbeveling. Het is onjuist dat de vraag groei aanjaagt. Niemand kan zich de welvaart in spenderen. Was het maar waar. Ofschoon sommigen het blijven proberen.
Matthijs 11
Monsieur le baron de MunchausenMartin ten Cate
Monsieur le baron de MunchausenEvenwicht op de betalingsbalans wordt 'normaal' bewerkstelligt door de wisselkoers, zonder overigens te beweren dat dit altijd een perfect evenwicht oplevert (daarvoor zijn er te veel verstorende factoren). Als je veel exporteert is er veel vraag naar jouw munt. De koers van de munt loopt op en de export wordt duurder en de vraag loopt weer terug. Voor import geldt m.m. hetzelfde. Met de eenheidsmunt is dat mechanisme verdwenen. Daarom moeten we op andere manieren dit evenwicht tussen export en import weer zien te bereiken.
bps 12
Martin ten CateZonder wisselkoers is de situatie met de eenheidsmunt dus niet normaal, zegt u zelf.
'Evenwicht op de betalingsbalans' is een dynamische tendens maar nooit een statische toestand.
Een andere en betere manier om de balanswerking tussen import en export weer terug te krijgen is TMS, of nog een stap verder: de eenheidseuro boven de reële economieën verheffen als enigste wisselmunt en als monetair anker waartegen onderliggende munten zich naar eigen kracht en waarde kunnen verhouden.
Ik vind het wel moedig van u en prijzenswaardig dat u zich in de discussie mengt. Compliment.
Van discussie is te leren. Daar kom je verder mee.
Anton van Haasteren 1
Gilles Wattel 1 3
Anton van HaasterenGerrit Zeilemaker 6
Dat speelt ook in de pensioen discussie. Het niet indexeren van de pensioenen wordt verdedigd met het argument dat er dan wat overblijft voor toekomstige generaties. Echter de gigantische vraaguitval die daardoor ontstaat levert nu werkloosheid op voor vooral ..... jongeren!
In een helderder (sorry mijnheer ten Cate) artikel in de Groene Amsterdammer van deze week schetst Mirjam de Rijk waarover het bij pensioenen werkelijk moet gaan.
belangrijke punten:
- de pensioenpotten raken niet leeg, maar groeien: nu zo'n 1170 miljard, bijna 2,5 keer zoveel als in 2003. Dat komt omdat tegenover 26 miljard aan uitkeringen, 31 miljard aan premie-inkomsten en tientallen miljarden aan beleggingsopbrengsten staan. In 1986 stond het pensioenvermogen gelijk aan zestig procent van het bbp, nu 190 procent van het huidige bbp.
- de afgelopen twintig jaar maakten de pensioenfondsen zes procent rendement op het pensioenvermogen, maar pensioenfondsen zijn verplicht om een rekenrente te hanteren ongeveer gelijk aan de langjarige rente.
- pensioenfondsen moeten veel meer in echte bedrijven met werkelijke productie, in huurwoningen met een rendement van zo'n vier á vijf procent en hypotheken investeren, waardoor het rendement zekerder is en het werkelijke rendement bepalend voor de dekkingsgraad kan zijn.
- pensioenfondsen moeten transformeren tot werkelijke publieke instellingen, die niet het snelle onzekere hoge rendement voorop stellen, maar maatschappelijk investeren en onafhankelijk worden van de financiële markten.
- de huidige manier van renderen kostte de pensioenfondsen in 2014 een 6,3 miljard. Een gigantisch bedrag in verhouding tot het uitgekeerde pensioengeld (26 miljard) als tot de geïnde premie (31 miljard). Die 6,3 miljard gaat vooral aan beloningen en bonussen voor beleggingsbedrijven en handelaren. Bron: http://www.groene.nl/artikel/zorgen-voor-morgen--2
Diny Pubben 9
Gerrit ZeilemakerArtikel is door een vrouw geschreven, hoe kan dat?
Gilles Wattel 1 3
Gerrit ZeilemakerIk zie mijn hierboven al weergegeven stelling, dat vrijwel niemand er iets van begrijpt, weer bevestigd.
Het is deze Mirjam die zelf schrijft dat er niets onzekers aan het rendement is, nu.
Martin ten Cate
Gerrit Zeilemaker- Fondsen investeren al heel veel in 'werkelijke' bedrijven. Beleggen in hypotheken gaat echt geen rendement van 4 a 5% opleveren. Hypotheekrente is nu 2%. Huurwoningen met zo'n hoog rendement begint op 'uitbuiting' van huurders te lijken. Geen goed idee.
- Ik weet niet wat 'maatschappelijk' investeren is. Nog een Noord-Zuid lijn erbij? Of een Betuwe-lijn? Of een HSL-lijn? Pensioenfondsen doen dit graag, ze hebben er zelfs meermalen om gevraagd, maar er zijn geen goede projecten met een redelijk rendement te vinden.
Laat beleggen maar aan de pensioenfondsen over, dat kunnen ze best. Al worden er uiteraard ook fouten gemaakt. Maar langs de zijlijn staan en met goede tips komen, daar geloof ik niet zo in.
Op dit punt gaat het niet fout. Fout is dat het algehele concept van kapitaaldekking niet werkt.
bps 12
Martin ten CateIn een normale situatie werkt het prima en heeft het altijd prima gewerkt.
Met het afschaffen van het KDS raak je steeds verder van wal, overgeleverd aan de grillen van het ruime sop; de wereldeconomie en de centrale banken.
bps 12
Gerrit ZeilemakerHet opjutten van de productiezijde en het ontwrichten van de balans en het over de kop jagen van de economie met inflatie en QE, is het grote probleem.
Het voornamelijke probleem dat politiek en banken zelf veroorzaken en kennelijk niet begrijpen en niet kunnen oplossen.
Andere elementen krijgen de schuld, o.a. dat mensen niet hard genoeg werken, niet genoeg concurreren en vechten, en niet steeds productiever zijn om al dat nieuwbakken geld van rendement te voorzien.
Ten gunste van die enkelen die al dat nieuwbakken geld bezitten en ophopen.
Ten laste van de velen die die schuld bezitten.
Er is onvoldoende circulatie en spreiding.
Met vraaguitval en divergenties als gevolg.
O.a. dat armen armer worden en rijken rijker.
Dat kan ook gelijk op gaan: in balans.
MMeulenbr
Gilles Wattel 1 3
MMeulenbrbps 12
MMeulenbrDat is bij de illusionist op het toneel ook niet zo.
De dame in de kist wordt niet echt doorgezaagd.
Contramine 1
Dat verhaal over I en S klinkt mooi, maar voor een open economie als Nederland weinig relevant. In elk economieboek staat een betere formule met ook overheidstekort, import en export. Dan gaat het al ergens op lijken.
Leo Van Dessel
Daar komt nog bij dat de totale financieringswijze van de pensioenen in NL voor slechts (bijna) 45 % kapitaal gedekt zijn en voor meer dan 55% nog altijd omslag (AOW). Dat is meer dan in andere landen, maar niet eens zo heel veel meer dan VK of VS.**
Wat betreft de totale financieringswijze zou de dekkingsgraad dus 'slechts' voor hooguit een kwart (50% van 45%) bepaald moeten worden aan de hand van de ECB-rente.
In plaats van iets aan de pensioenfinanciering te veranderen, zou je natuurlijk ook iets aan de schulden kunnen overwegen te veranderen. Het IMF en de OESO hebben al bij herhaling gewezen op de in hun ogen voor de Nederlandse economie gevaarlijke hypotheekrenteaftrek (HRA). Maar slechts met moeite en mondjesmaat doet NL daar iets aan. Onze nationale blinde vlek, zeg maar. En erg pro-cyclisch dus.
Komt nog bij dat andere Europese landen waar de maandelijkse hypotheeklasten gebaseerd zijn op de korte termijnsrente (Euribor) juist nu extra profiteren van het ECB-beleid. Anti-cyclisch dus.
Ik vraag we me trouwens af of de Nederlandse pensioenfondsen niet in Zuidamerikaanse of bvb. Aziatische landen mogen beleggen. Zelfs niet gespreid. Terwijl deze landen toch met hun jonge demografische pyramide interessant genoeg zijn om in te beleggen.
* http://www.dnb.nl/nieuws/nieuwsoverzicht-en-archief/dnbulletin-2013/dnb295699.jsp (tabel 1)
** http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/857C6E4C-312E-4C7E-AEFA-5CB882DB7218/0/2015totalepensioenaansprakenvannederlandinbeeld.pdf (5.2, p.14)
line 5
M. van Deelen 11
Dekkingsgraad daalt verder door lage rente
De dekkingsgraad van ABP is eind februari verder gedaald. Hij ligt nu onder de kritische grens van ongeveer 90%. De beleidsdekkingsgraad – de gemiddelde dekkingsgraad over 12 maanden – was eind februari 97,3%. Als de situatie niet verbetert voor het einde van het jaar, moet ABP de pensioenen in 2017 verlagen.
Daling alleen veroorzaakt door rente
De dekkingsgraad is in één maand tijd gedaald van 91,2% naar 88,2%. Dit komt alleen door de daling van de rente. Daardoor stegen de verplichtingen met ruim 16 miljard. Een daling van de rente met 1% betekent namelijk een daling van de dekkingsgraad met 13%. Aan de andere kant, liet het vermogen zelfs een groei zien van 2,5 miljard.
Dekkingsgraad in december bepalend voor verlaging
ABP besluit aan het einde van dit jaar of de pensioenen verlaagd moeten worden. De actuele dekkingsgraad van eind december is bepalend. De verlaging geldt voor iedereen die pensioen ontvangt, pensioen opbouwt of heeft opgebouwd. Alleen gepensioneerden voelen een verlaging direct in hun portemonnee. Volgens de nieuwe pensioenregels mogen pensioenfondsen verlagingen uitsmeren over tien jaar.
Een voorbeeld. Als de actuele dekkingsgraad eind december 85% is, moet ABP de pensioenen met 5% verlagen. Uitgesmeerd over tien jaar is dat 0,5% per jaar. Voor een gemiddeld ABP-pensioen van 700 euro betekent dat een verlaging van € 3,50 per maand in 2017. Elk jaar opnieuw moeten we bekijken hoe we ervoor staan en wat voor gevolgen dat heeft.
Gemiddeld drie tot vier keer inleg terug
Voor de lange termijn blijft de pensioenpot van ABP voldoende gevuld. We weten op basis van onderzoek: je krijgt je inleg vier keer terug, maar als het tegenzit, wordt het drie keer. En als we levenslang het pensioen niet kunnen verhogen met de koopkracht, dan is het nog steeds twee keer.
15-03-2016
Gilles Wattel 1 3
M. van DeelenDie rekenrente kan onze Klaas alleen voorschrijven voor de publiekrechtelijke pensioenfondsen.
Bedrijfspensioenfondsen hebben geen last van Klaas, zo hebben de pensioenfondsen van ABN en ING in de afgelopen jaren wel de inflatie kunnen compenseren, daar zijn de pensioenen dus gewoon verhoogd.
Waar het idee vandaan komt dat pensioenfondsen hun geld alleen aan Draghi lenen, ik snap het niet.
Zelfs in de afgelopen jaren werden er rendementen gehaald van vier tot zeven, en soms nog meer, procent.
Maar ja, een hotemetoot van AFM zei nog niet zo lang geleden 'de meeste mensen weten niet eens wat een percentage is'.
Contramine 1
Gilles Wattel 1Essentieel verschil bij een bedrijfsfonds is dat het bedrijf verplicht kan zijn alsnog bij te storten in het bedrijfsfonds.
Gilles Wattel 1 3
ContramineGeestig.
Alsof niet de tot mislukken gedoemde euro die lage rente heeft veroorzaakt, door het ECB kamikaze gedrag.
Overigens is het DNB die bij ons helaas de rekenrente kan opleggen aan publiekrechtelijke pensioenfondsen.
Ik zie niet waarom Knotsgek niet een redelijk rente zou kunnen voorschrijven.
M. van Deelen 11
Wat afschaffen KDS? Vertel me eens waarom de UFR voor verzekeringsmaatschappijen werd gehandhaafd (die door de EU wordt vastgesteld) en die voor pensioenfondsen werd verlaagd (een van de weinige dingen die DNB nog zelf mag).
peter ftm 4
Volgens mij is het gevolg slechts dat iedereen individueel zou gaan sparen ipv collectief, en een heel andere impact op de staatsschuld (there is no free lunch)
Of we daar nu beter mee af zijn.
Gilles Wattel 1 3
peter ftmVraag eens aan Jort Kelder wat dat kost aan provisie.
peter ftm 4
Door demografie sparen we meer. Vrij logisch. Want als je straks niet meer werkt, dan is er geen inkomen uit arbeid, en komt het inkomen uit AOW en het opgebouwde pensioen. En door demografie doen meer en meer mensen dat.
In ons stelsel is die 2e pijler met name gebaseerd op het VERPLICHT sparen, en daar is veel kritiek op. Vaak heeft die kritiek betrekking op de mate van solidariteit tussen jong en oud, maar zo te zien heeft de schrijver zelfs kritiek op het feit dat we sparen voor de oude dag.
1) Ongeacht de mate van solidariteit tussen jong en oud, wat slechts een verdelingsvraagstuk is, sparen voor de oude dag zal altijd bestaan. Ook zonder die solidariteit, bij het sparen via je eigen potje. De auteur kan spaargedrag voor de oude dag niet voorkomen.
2) Wanneer je VERPLICHT sparen via pensioenen gaat afschaffen, gaan mensen individueel ipv collectief sparen voor de oude dag (verschuiving naar 3e pijler). Ik herhaal: De auteur kan spaargedrag voor de oude dag niet voorkomen.
3) Bij het betalen van pensioenen vanuit directe begroting heeft dit impact op de belastingen en weet je van te voren al dat de rekening compleet voor de jongeren is (mate hangt af van de keuze: hoogte uitkering in combinatie met het te sparen bedrag door deelnemers eigen initiatief; hoe ga je die boodschap van te voren brengen? Toezeggingen? Steeds aanpassen? In Duitsland gaat die discussie straks ook echt spelen, ontkomen ze niet aan)
Waar de auteur problemen denkt weg te kunnen moffelen, denk ik dat hij dat niet doet.
Waar critici ons spaargedrag steeds proberen te verklaren door ons verplicht sparen stelsel, gebruiken ze ook steeds de lagere rente als EXTRA spaargedrag als verklaring voor lage rente. Dat roept toch echt grote vraagtekens op. Kennelijk sparen we ongeacht het stelsel!
Matthijs 11
peter ftmHet is hetzelfde verhaal met bezuinigen door overheden in tijden van een balansrecessie. Hoe harder overheden bezuinigen, hoe slechter hun uiteindelijke schuldpositie wordt.
peter ftm 4
MatthijsWel kan je het huidige systeem optimaliseren. Door bv pensioengelden te gebruiken voor aflossen hypotheek, en PF fondsen meer laten investeren in de Nederlandse economie, omdat pensioendeelnemers gebaat zijn bij een sterke Nederlandse economie.
Iets waar ik al lang voor pleit: een betere financiele infrastructuur met minder afhankelijkheid van bankfinanciering, en betere mogelijkheden om PF gelden te gebruiken voor financiering gehele kredietmarkt, ipv slechts kapitaalmarkten.
Dat is dus een probleem van nu: kleine leningen zijn voor banken niet interessant (hoge kosten door regelgeving), maar de afnemers van kleine leningen, zijn wel de bedrijven die potentie hebben om te groeien en dus een belangrijke bijdrage in de toekomst kunnen leveren aan de Nederlandse economie. Dat groeiproces moeten we niet onnodig tegenhouden door dat soort kleine bedrijven af te sluiten van financiering (omdat het niet meer rendabel is voor banken)
Fra Groeningen
M. van Deelen 11
http://deutsche-wirtschafts-nachrichten.de/2016/03/21/folge-der-falschen-ezb-politik-die-renten-sind-nicht-mehr-sicher/
Johan de Vries 1