De uitkomst van de Britse verkiezingen is moeilijk te voorspellen, maar de inzet donderdag is groot en niet enkel voor het Verenigd Koninkrijk. Premier David Cameron heeft, indien hij wordt herkozen, een referendum beloofd over Brits EU-lidmaatschap. Zelfs indien hij opnieuw een coalitie aangaat, kunnen we er zeker van zijn dat hij zijn woord houdt. De Liberal Democrats, de huidige coalitiepartner van zijn Conservatieve Partij, gaf al aan dat ze zo’n referendum niet zouden tegenhouden. Cameron wil het referendum organiseren in 2017. Dat is dus niet onmiddellijk na de verkiezingen, zoals anti-EU partij UKIP vroeg. Cameron wil in die twee jaar eerst proberen om toezeggingen te verkrijgen van andere EU-lidstaten om de Europese Unie te hervormen.

De agenda van Cameron

Cameron gaf nog geen details, maar hij heeft grosso modo de volgende drie zaken op het oog. In de eerste plaats wil hij het zogeheten democratisch deficit bij de Europese besluitvorming verkleinen. Dat is mogelijk door het teruggeven van bevoegdheden aan de lidstaten of door het ter beschikking stellen van een zogenaamde ‘rode kaart’ - een vetorecht over EU-wetgeving - aan nationale parlementen. Ten tweede wil hij verhinderen dat méér samenwerking op het niveau van de Eurozone leidt tot uitsluiting van niet-eurolanden, zeker op het vlak van de vrijheid van kapitaalverkeer. Een aantal jaren geleden werd er een ‘bankenunie’ opgericht met gemeenschappelijke regels en toezicht voor eurolanden en EU-lidstaten die dit wilden. Dit zou in de toekomst echter als excuus kunnen worden gebruikt om banken uit Groot-Brittannië, maar ook Zweden of Polen, het recht te ontnemen om actief te zijn in de eurozone. Om dit risico te verhinderen zou men een meerderheid van niet-eurolanden de mogelijkheid kunnen geven om beslissingen te blokkeren die de interne markt bedreigen. Zo’n systeem werd reeds overeengekomen binnen de Europese Bankautoriteit (EBA).

Economische groei

Tot slot wil Cameron dat de EU een positieve bijdrage levert aan economische groei. Dat is nu niet steeds het geval vanwege de hoge kosten van EU-regulering. De nieuwe commissie-Juncker erkent dit en verdient credits voor het fors laten slinken van het aantal nieuwe wetgevende voorstellen. Het is alvast een stap in de goede richting, maar er is meer nodig. Zeker in het e-commerce tijdperk moeten ook er initiatieven komen om de dienstenmarkten te openen, desnoods enkel tussen landen die dit vrijwillig willen. De geldverslindende Europese begroting, die oploopt tot bijna 1000 miljard euro over zeven jaar, is de Britten ook al jaren een doorn in het oog. Er moet fors worden gekort op de landbouwuitgaven en het heeft geen zin dat rijkere landen geld naar Brussel moeten sturen wanneer dat vervolgens als EU-subsidie wordt teruggestuurd naar hun eigen armere regio’s.

Labour versus conservatieven

Het is natuurlijk goed mogelijk dat Cameron níet wordt herkozen. Er komt misschien wel een minderheidsregering onder leiding van Labour-leider Ed Miliband gesteund door de Schotse nationalisten vanuit de oppositie. Dat zou echter niet het einde betekenen van de Britse vraag naar EU-hervormingen, want het EU-programma van Labour verschilt niet radicaal van wat de Conservatieven willen. Labour wil net als zij ook ‘de belangen van niet-eurolanden beschermen’ en ‘striktere (EU)begrotingsdiscipline en meer beleidsruimte voor lidstaten over uitkeringen voor migranten uit andere lidstaten’.

'het EU-programma van Labour verschilt niet radicaal van wat de Conservatieven willen'

In zekere zin kan een Labour-regering, zeker als ze onstabiel is, een Britse EU-exit zelfs meer waarschijnlijk maken. Als Cameron de verkiezingen verliest, is het immers waarschijnlijk dat hij als leider van de Conservatieven wordt vervangen. Zijn vervanger wordt dan mogelijk de burgemeester van Londen, Boris Johnson, die al gezegd heeft dat ook hij een referendum wil en 'voor een Britse exit zal pleiten' indien het Verenigd Koninkrijk geen toezeggingen krijgt. Zo ver ging Cameron tot nu toe niet. Zo’n referendum zou er dan misschien komen na de volgende verkiezingen, in 2020, of misschien wel eerder, in het geval dat een onstabiele minderheidsregering ten val zou komen.

Moeilijke onderhandelingen

In elk geval komen er onderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU, iets wat Britse eurosceptici soms vergeten. Het Verenigd Koninkrijk zal nooit zomaar EU-regels overnemen zoals Noorwegen dat doet om toegang tot de interne markt te behouden. Niet enkel bij pogingen tot hervorming van de EU, maar ook bij een exit zullen er dus moeizame onderhandelingen zijn. Daar kan Zwitserland over meepraten. Met Open Europe willen we dat Groot-Brittannië eerst probeert om voor een hervormde EU te gaan. En vergeet daarbij niet dat er ook op het continent veel steun bestaat voor een hervormde unie. In elke peiling bevestigen Britse kiezers dat ze wel degelijk in de EU willen blijven, indien die wordt hervormd. Het is waarschijnlijk dat de Duitse Bondskanselier Angela Merkel en de andere EU-leiders daarom wel degelijk enkele concessies zullen doen. De vraag is echter of dat volstaat voor de Britse kiezer.

Corporatistisch gedrocht

We hebben berekend dat als Groot-Brittannië de EU verlaat, dit nog steeds ten voordele kan werken van de Britse economie. Maar enkel wanneer het VK verregaande binnenlandse liberalisering doorvoert en er ook in slaagt om handelsakkoorden te sluiten, met de EU in de eerste plaats. Wie geen corporatistisch gedrocht wil, maar een vrijhandels-Europa, moet dus alle zeilen bijzetten om een belangrijke bondgenoot te behouden.

'Wie de Britse voorstellen negeert, mag op een dag misschien wel de voorstellen van Le Pen onderzoeken'

De opportuniteit is er. In Duitsland is de meerderheid van de bevolking voorstander van het aan lidstaten teruggeven van bevoegdheden met betrekking tot het subsidiebeleid en sociale uitkeringen voor migranten. Een meerderheid wil ook dat nationale parlementen meer macht krijgen om EU-wetgeving te blokkeren en dat Groot-Brittannië lid blijft. Het is niet anders in België waar de grootste partij van het land, N-VA, voor een hervormde EU is. Of in Nederland waar de regering nu al enkele jaren een constructief kritische houding aanneemt. Bijna overal in Europa steken bovendien eurosceptische protestpartijen de kop op, mede als gevolg van het falen van nog een ander grootscheeps Europees project – de euro. De Britse eisen tot hervorming van de EU zijn een mooie gelegenheid om de EU terug te brengen tot waar het voor bedoeld is: om grenzen voor handel en reizen weg te werken. Wie oprecht voorstander is van de verworvenheden van de EU op dit vlak, grijpt nu de kans om de Britse hervormingsagenda te steunen. Wie de Britse voorstellen negeert, mag op een dag misschien wel de voorstellen van Le Pen onderzoeken. **** Pieter Cleppe vertegenwoordigt de onafhankelijke Britse denktank Open Europe in Brussel