Een paar keer per jaar komen ze samen: de topmannen van de Nederlandse banken, die gezamenlijk het bestuur vormen van hun branchevereniging, de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Zo ook afgelopen woensdagochtend. Wat er precies besproken is op die bijeenkomst, werd niet bekend gemaakt, behalve dan dat NVB-voorman Chris Buijink van de gelegenheid gebruik maakte om Gerrit Zalm te feliciteren met de beursgang van ABN Amro vorige week. Strak in het pak ging een deel van de topmannen na de vergadering verder voor een bijeenkomst met journalisten op het NVB-hoofdkantoor in de Symphonytoren op de Zuidas, het gebouw dat bekend is geworden omdat het de omslag siert van het boek over de vastgoedfraude rondom Bouwfonds. Ondanks die geschiedenis, en het verhaal dat het gebouw door de vastgoedfraudeurs zo was 'uitgekleed' dat het voornamelijk zou bestaan uit 'triplex en kauwgum', 'is het een heerlijk gebouw om in te werken,' volgens Chris Buijink, die vanuit de vergaderzaal uitkijkt op het hoofdkantoor van ABN Amro. Buijink houdt samen met ING-topman Ralph Hamers en Maurice Oostendorp van SNS Bank, het praatje met de journalisten.

Boek over de vastgoedfraude, met de Symphony-toren

'Waarom solliciteer je niet bij ons?'

Bij de NVB zijn ze een beetje zenuwachtig: is deze 'bijpraat'-bijeenkomst met bankiers wel interessant genoeg voor journalisten? Want veel nieuws hebben de bankiers niet te melden. ING's CEO Ralph Hamers moet groot nieuws immers eerst aan zijn aandeelhouders melden, SNS-topman Maurice Oostendorp mag van zijn aandeelhouder de staat niet te veel zeggen over de toekomstplannen van de bank, en Chris Buijink kan niet te veel ingaan op individuele banken. Toch grijpen de ongeveer tien aanwezige journalisten hun kans op deze bijeenkomst en niet direct de gratis broodjes en glazen melk die de NVB hun voorzet. Nee, zo vaak krijg je de gelegenheid niet om direct vragen te stellen aan de topmannen van de banken, zonder dat er een woordvoerder tussen zit die alle lastige vragen doodslaat. En dus worden er interviewverzoeken uitgezet en stroop gesmeerd ('waarom solliciteer je niet bij ons,' grapt Ralph Hamers als een journalist in zijn vraagstelling iets te veel meedenkt met de bank). Aan het einde van de dag sijpelen de eerste boodschappen van de bankiers al door in de media: banken waarschuwen voor meer regelgeving, meldt het ene medium; banken waarschuwen voor crowdfunding, schrijft een ander. Missie geslaagd voor de NVB.

'Toen ik meer dan dertig jaar geleden bij een bank begon te werken, vond men ook al dat het geld bij banken wel erg gemakkelijk werd verdiend'

De bankiers wilden vooral spreken over de toegenomen regeldruk en de opkomst van nieuwe technologiën. Eigenlijk is er weinig veranderd bij de banken, zo was de boodschap van Ralph Hamers en Maurice Oostendorp. 'Toen ik meer dan dertig jaar geleden bij een bank begon te werken, vond men ook al dat het geld bij banken wel erg gemakkelijk werd verdiend,' zei de SNS-topman. En ook voordat Oostendorp zijn bankcarrière begon, was de '3-6-3-regel' over bankiers al ingeburgerd: bankiers geven spaarders 3 procent rente, lenen datzelfde geldt voor 6 procent weer uit, en staan om 3 uur smiddags alweer op de golfbaan.

'Ik geloof niet dat banken nieuwe producten gaan leveren'

Ook Hamers benadrukte dat de consumententakken van de banken in feite weinig zijn veranderd. 'Ik geloof er niet in dat banken nieuwe producten gaan leveren.' Volgens de ING-topman is het productaanbod van consumentenbanken eigenlijk al 400 jaar onveranderd: een betaalrekening, een spaarrekening, consumentenleningen en hypotheken, dat is het wel zo'n beetje. 'Er zijn niet veel nieuwe producten uit te vinden. Wat wel verandert is de lévering van die producten.' Hamers, die zijn ING-oranje smartphone voor zich heeft liggen, benadrukt hoe snel die levering verandert: 'vonden mensen het acht jaar geleden nog voldoende om een keer per maand hun saldo te zien op een papieren afschrift, een paar jaar later checkten ze een keer per week op hun laptop hun saldo, nu kan het elke dag op de smartphone. Nieuwe technologie maakt dat mogelijk, maar je loopt al snel achter bij wat mensen verwachten.' Hamers' ING staat erom bekend redelijk voorop te lopen waar het gaat om het toepassen van nieuwe technologieën: de bank is in het buitenland groot met internetspaarrekeningen (ING Direct) en werd eerder deze maand als eerste Nederlandse bank lid van 'R3', een wereldwijd consortium van 30 banken dat een standaard wil ontwikkelen voor het toepassen van de Blockchaintechnologie, waar Bitcoin op draait. 'Het succes van ING Direct zit hem er niet in dat het een nieuw product is, het is een oud product dat gebruik maakt van nieuwe technologie,' zegt Hamers. 'Het succes van fintech zit hem in de beleving, ze zijn meestal ook niet goedkoper dan banken, maar mensen vinden de beleving beter.'

'We houden onszelf een beetje voor de gek met strengere regels. De risico's in de wereld zijn niet afgenomen, maar verschoven'

Hamers vreest dan misschien niet voor de prijsconcurrentie van nieuwkomers in het bankwezen, hij waarschuwt wel voor de risico’s die de nieuwe partijen met zich meebrengen. 'We houden ons met zijn allen een beetje voor de gek. De risico’s in de financiële sector zijn beperkt door hogere buffers, meer liquiditeitseisen, om te zorgen dat een financiële crisis en een bail in van de belastingbetalers wordt voorkomen. Dat is terecht. Maar de risico's in de wereld zijn niet afgenomen.' De risico's zijn volgens hem verschoven van de banken naar de zogeheten schaduwbanken: ouderwetse partijen zoals hedgefondsen, maar ook nieuwere crowdfundingplatformen. 'Hoe groot kunnen we die initiatieven laten groeien, zonder dat ze onder regelgeving vallen?'

'Regels schieten doel voorbij'

SNS-topman Maurice Oostendorp wilde het ook over de tekortkomingen van de regelgeving hebben, maar koos een andere insteek: volgens hem raken nieuwe regels niet de banken die veel risico nemen, maar juist de banken die weinig risico nemen. 'Zonder de indruk te wekken dat verscherping van regelgeving niet goed is, wordt duidelijk dat laagrisicobankieren steeds lastiger wordt en de kosten dusdanig hoog worden, dat we dat in moeten prijzen bij de gewone klant.' Oostendorp, wiens bank reclame maakt met de voorman van de band Normaal, benadrukt dat SNS Bank een bank is met een laag risico. Maar de toegenomen regeldruk 'drukt ook op het eenvoudige bankmodel, waar het naar mijn mening zijn doel voorbijschiet.' Hij wijst er op dat met de nieuwe buffereisen banken niet alleen een risicogewogen buffer moeten hebben, waarbij voor een risicovolle lening meer buffer moet worden aangehouden dan voor een veilige, maar ook een ongewogen buffer. Dat raakt SNS volgens hem extra hard, omdat er vooral veel hypotheken op de balans staan, die relatief veilig zijn omdat er weinig betalingsachterstanden zijn. Veilige banken worden dus relatief hard geraakt, was zijn boodschap. Het risico bestond volgens hem dat veilige banken door de nieuwe regels juist geprikkeld zouden kunnen worden om méér risico te nemen, in plaats van minder.

'Als er kritiek is op de Story, trek jij je dat dan aan?'

Onvermijdelijk waren de vragen over het gebrek aan vertrouwen in de bankensector: is het niet pijnlijk voor de topmannen dat Joris Luyendijk 290.000 exemplaren verkoopt van een boek dat de verziekte cultuur van banken in de Londense City omschrijft, wilde een verslaggeefster weten? 'Vrij ouderwets eigenlijk, dat zo’n boek eerst gedrukt moet worden,' pareert Hamers direct, nadat hij eerst de innovaties van banken had geprezen. 'De City met zijn investment banks is echt een andere wereld. Het is jammer dat mensen denken dat elke bankier de inborst heeft zoals die in het boek wordt omschreven.' Verder lijkt Hamers weinig onder de indruk van het boek. 'Het zal goed geschreven zijn, het is leuk om te lezen.' Maar wordt u dan niet moedeloos, dat zo’n boek goed verkoopt, vraagt de verslaggeefster door? 'Als er kritiek is op de Story, trek jij je dat dan aan?' kaatst Hamers de bal terug naar de journalist.  

NVB-voorman Chris Buijink maakt na afloop een foto om op twitter te zetten

  Chris Buijink was minder defensief over Luyendijk (disclaimer: Luyendijk maakte vorige week bekend het prijzengeld van de NS-publieksprijs aan FTM te doneren). Waar Buijink de journalist eerder dit jaar nog uitmaakte voor '#populistische antropoloog', stelde hij nu dat het boek goed geschreven was. De bankenvoorman ging in juni in debat met Luyendijk en ging daarbij ook een weddenschap aan: Buijink kon zich namelijk niet meer herinneren dat hij Luyendijk op twitter had verweten het bekritiseren van bankiers te gebruiken als 'verdienmodel'. Hij gaf na afloop van die bijeenkomst meteen toe de weddenschap om een fles wijn te hebben verloren. Na maanden op een 'to do' lijstje te hebben gestaan, was de fles eerder deze week op de post gegaan, zegt Buijink lachend.

'Banken hebben vier rechtszaken gewonnen en 10 ....'

Waar de bankenvoorman kan lachen om de verloren weddenschap, reageert hij meer afgemeten als het onderwerp rentederivaten en opslagverhogingen ter sprake komt. Het onderwerp dat de banken al jaren klein proberen te houden, lijkt hun de afgelopen maanden uit de handen te glippen. ING heeft vier rechtszaken op rij verloren over het verhogen van de renteopslag bij ondernemers en een zorginstelling die juist een rentederivaat hadden gekocht bij de bank om hen te beschermen tegen een rentestijging. Buijink begint voor het eerst in de bijeenkomst in zijn papieren te bladeren, 'er zijn 19 rechtszaken geweest over rentederivaten, waarvan er 4 door de bank zijn gewonnen en 10 ...' maakt hij zijn zin niet af. Van geluiden dat de herbeoordeling van alle rentederivaten, die onder druk van toezichthouder AFM plaatsvindt, niet op schema zou liggen, zegt Buijink niets te weten. Ook Hamers aarzelt. 'Wij liggen op schema. Als er fouten zijn gemaakt, worden er passende oplossingen geboden. Van de 600 dossiers die wij hebben herbeoordeeld, voldoen er ....,' Hamers trekt een gezicht waaruit blijkt dat hij een schatting aan het maken is, en richt zich dan plots tot zijn woordvoerder: 'Ik weet eigenlijk niet of dat openbare informatie is.' Een collectieve regeling voor alle bankklanten die problemen hebben met hun rentederivaat, of die geconfonteerd worden met een onterechte opslagverhoging, is volgens Hamers niet te verwachten, daarvoor zijn de verschillen tussen alle zaken te groot, stelde hij. Dus blijven ontevreden ondernemers naar de rechter stappen. De rechtszaken en de negatieve publiciteit die daaruit voortkomt voor de banken, leken Buijink en Hamers voor lief te nemen.