De Nederlandse Aardolie Maatschappij is mogelijk schuldig aan illegale btw-aftrek over de kosten van aardbevingsschade in Groningen. Met dat bericht kwam regionale omroep RTV Noord deze week naar buiten op basis van een analyse van het Amsterdamse belastingadviesbureau Tax Connections. De belastingadviseurs en -specialisten van Tax Connections stellen dat de juridische constructies die de NAM met gedupeerde Groningers afsluit ‘zeer ongebruikelijk’ en mogelijk strafbaar zijn.

Eerder deze week berichtte Follow the Money al over deze depotconstructie waartoe gedupeerden door de NAM gedwongen worden. Bij complexe schadegevallen waarin sloop en nieuwbouw aan te pas komen sluit de NAM vaststellingsovereenkomsten met bewoners af. In deze vaak geheime overeenkomsten worden de gedupeerden verplicht om facturen van aannemers, adviseurs en andere leveranciers op naam van de NAM te stellen en deze in te dienen bij een notaris. De NAM bepaalt vervolgens wat er vanuit dit notarieel depot aan de bewoner wordt vergoed. Gedupeerde Annemarie Heite uit Bedum, die hiermee naar buiten kwam, noemde deze afspraken een ‘dealbreaker’ voor de NAM.

Onjuiste facturen

Deze constructie is juridisch echter zeer twijfelachtig van aard. Verschillende Groningse gedupeerden zetten hier eerder al vraagtekens bij, maar tot op heden met weinig resultaat. Hun twijfels worden nu echter bevestigd door fiscalisten van Tax Connections. ‘Vreemd is dat de NAM degenen die schade hebben geleden verplicht om facturen op haar naam te zetten en aan haar te sturen onder de dreiging dat anders geen schade wordt vergoed,’ aldus het belastingadviesbureau.

Het is voor de NAM mogelijk om over uitbetaalde kosten btw af te trekken

Door deze constructie is het voor de NAM mogelijk om over de uitbetaalde kosten btw af te trekken. Wettelijk gezien mag dit echter alleen op het moment dat de geleverde prestaties zoals sloop en herbouw ook daadwerkelijk aan de NAM zijn gericht. Hier is in het geval van aardbevingsschade geen sprake van. De door de NAM betaalde herstelwerkzaamheden hebben geen aan de NAM geleverde diensten tegenover zich staan. De herstelwerkzaamheden worden namelijk geleverd aan de particuliere gedupeerden met schade, niet aan de NAM zelf.

Tax Connections stelt dat Heite op deze manier waarschijnlijk onbedoeld meewerkt aan het doen opmaken van onjuiste facturen. Indien de NAM de btw op deze facturen in mindering brengt op haar btw-aangifte, zonder dat de belastingdienst hiertoe toestemming heeft gegeven of dit toestaat, bestaat een aanmerkelijke kans dat de [gedupeerde] medeplichtig wordt aan het doen van een onjuiste btw-aangifte door NAM.’

Tientallen gevallen

Niet alleen Heite lijkt tot deze gang van zaken gedwongen te zijn. Tot en met 2015 waren er in totaal 195 complexe schadegevallen waarin de NAM rechtstreeks een oplossing zocht met de gedupeerden. In hoeveel van deze 195 gevallen een vaststellingsovereenkomst met een dergelijke depotconstructie is afgedwongen, is onduidelijk. Dat het tientallen gevallen betreft staat buiten kijf. Alleen al in het dorpje Bedum zijn minstens 4 gevallen bekend. Daarmee zou de ongeoorloofde btw-aftrek in heel het aardbevingsgebied mogelijk in de miljoenen euro’s lopen.

Geheimhoudingsplicht

Naar aanleiding van eerdere berichten over deze btw-constructie vroegen SP-Kamerleden Eric Smaling en Farshad Bashir afgelopen december al om opheldering bij minister Kamp van Economische Zaken. Kamp reageerde eind februari dat er bij hem ‘geen btw-afspraken bekend [zijn] met betrekking tot de schadeafwikkeling van bevingsschade in Groningen.’ Vervolgens wijst hij op de geheimhoudingsplicht van de bevoegde belastinginspecteur, waarmee de kous af was.

Ook nu beroepen de inspecteurs van de belastingdienst zich op hun geheimhoudingsplicht. Een belastinginspecteur kon tegenover Tax Connections ontkennen noch bevestigen dat er sprake was van strafbare handelingen. Het zou kunnen dat de NAM een losse deal met de belastingdienst heeft afgesproken waardoor de constructie toch niet strafbaar zou zijn. Vanwege de geheimhoudingsplicht is dit echter niet te achterhalen.

Kabinet aan zet

De oppositie in Den Haag laat het hier echter niet bij zitten. Naar aanleiding van de analyse van Tax Connections vroegen verschillende Kamerleden om opheldering. Nadat hij eerder nul op het rekest kreeg bij minister Kamp, richt Smaling (SP) zich nu tot staatssecretaris Wiebes van Financiën. Wiebes is als staatssecretaris verantwoordelijk voor belastingen.

Ook Liesbeth van Tongeren van GroenLinks sprong in op de onthullingen en vroeg een kamerdebat met de minister aan. Na het recente nieuws over de Panama Papers vroeg ze zich af of ‘nu ook de NAM aan belastingontwijking doet.’ Ze eist snel een uitleg van minister Kamp.

Men wil niet wederom met een kluitje het riet in worden gestuurd

Dit btw-debat zal binnenkort gecombineerd worden met het al geplande debat over de waardedaling van huizen in Groningen, dat door het CDA was aangevraagd. De Kamer wil dat het kabinet al voor het debat met een schriftelijke juridische analyse van de zaak komt. Men wil niet wederom met een kluitje het riet in worden gestuurd, zoals in het antwoord op de eerdere vragen van Smaling.

De NAM laat in een reactie weten zich aan de belastingregels te houden. ‘Wij trekken alleen btw af wanneer dat mag,’ aldus de woordvoerder. Voor verdere toelichting wijst ook de NAM naar de minister, die nu aan zet is om met een reactie te komen.

Dit artikel is tot stand gekomen met de Lira Startsubsidie voor jonge journalisten van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.