Is het u ook al eens opgevallen dat banken tegenwoordig liever het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) individueel om een oordeel vragen, dan dat er een wet komt? Die zou namelijk het instellen van massaclaims een stuk makkelijker maken. Dat is wel eens anders geweest: het bestaan van Kifid werd tot voor kort het liefst verzwegen door banken en verzekeraars. Vanwaar die omslag? Als we naar het hoofdpijndossier Aandelenlease kijken, wordt al snel duidelijk wat er speelt. Lees en huiver, want hier ziet u ook wat de toekomst wordt van de Woekerpolisaffaire. En van de rentederivaten in het MKB, waarvoor het Kifid volgend jaar ook het loket openstelt. Alles met één doel: het systeem in stand houden. Sinds ik eind 2011 ontdekte dat naar Kifid’s eigen zeggen snel en goedkoop geprocedeerd kon worden bij één loket, heb ik er met succes vele klachten over aandelenlease-producten neergelegd. Ruim tien jaar lang heeft het Kifid daarbij geoordeeld dat bij advisering van beleggingsovereenkomsten via haar tussenpersonen, de bank/verzekeraar altijd (een deel van) de inleg als schade moet vergoeden.

Zorgplicht geschonden

Dit criterium vloeide voort uit voorbeelduitspraken van de Hoge Raad op 5 juni 2009, waar een aantal rechtstreeks afgesloten producten werden beoordeeld. Hoewel de zorgplicht was geschonden omdat niet nadrukkelijk voor de risico’s was gewaarschuwd, hoefde de bank/verzekeraar niet alle schade te vergoeden: desbetreffende gedupeerde had de overeenkomst zelf ook beter moeten lezen. “Indien dit voor [de gedupeerde] onvoldoende duidelijk was, had het op zijn weg gelegen zich, al dan niet met hulp van anderen, inspanningen te getroosten de strekking van de overeenkomst wél te begrijpen.” Deze vaste lijn van Hoge Raad en Kifid heeft deels ook model gestaan voor de latere uitspraken van de Hoge Raad op 8 februari 2013 resp. 6 september 2013 en werd afgelopen zomer nog door gerechtshof ’s-Hertogenbosch nagevolgd: bij advisering via haar tussenpersonen moest de bank zelfs 80 procent van de schade vergoeden! Ook als er geen sprake is van een ‘onaanvaardbaar zware financiële last’, het criterium waarmee gerechtshof Amsterdam gebaseerd op eigen uitspraken eind 2009 en begin 2011 menig gedupeerde het bos in stuurde: het beruchte Hofmodel Amsterdam.  Simpel gezegd wordt daarmee bedoeld dat inleg alleen voor vergoeding in aanmerking komt als iemand volgens een minimale formule deze inleg en/of de mogelijke restschuld niet zou kunnen betalen.

Kifid verlaat standvastige lijn

Ongeacht de manier waarop een overeenkomst tot stand was gekomen, zou teruggave van je spaargeld uitsluitend afhangen van je financiële situatie bij het ondertekenen van de overeenkomst. Aldus het gerechtshof Amsterdam eind 2009 en begin 2011. Kifid, Hoge Raad en andere gerechtshoven dachten daar  dus toch iets genuanceerder over. Kortom, in 2013 en 2014 steeds meer barsten in dat veelbekritiseerde eenzijdige Hofmodel Amsterdam, dat is bedacht door de Amsterdamse rechter Cortenraad, die in een vorig leven werkzaam is geweest bij de Amsterdamse huisadvocaat van AEGON, het tegenwoordige Allen & Overy. En wat doet het Kifid nu? Die verlaat plotseling haar standvastige lijn van de afgelopen tien jaar en kiest als donderslag bij heldere hemel opeens voor dit eendimensionale Hofmodel Amsterdam! Op 1 juli 2014 heeft de Commissie van Beroep - onder aanvoering van de plaatsvervangend voorzitter van het Hof Amsterdam -  in deze uitspraak namelijk een geschil over Dexia beoordeeld, en grijpt daarin opeens in een kleine passage terug op sterk verouderde jurisprudentie: “Samengevat weergegeven komt het erop neer dat Dexia in beginsel tweederde gedeelte van de restschuld voor haar rekening dient te nemen en dat de door de klant betaalde rente niet voor vergoeding in aanmerking komt, tenzij de aandelenleaseovereenkomst naar redelijke verwachting een onaanvaardbaar zware last op de klant legt.”

'zelfs data en bedragen kloppen niet altijd. Erger nog, er worden ‘feiten’ genoemd die niet in de individuele dossiers staan!'

Het kwalijke is nu dat op basis van dit ene kleine zinnetje, de Beroepscommissie inmiddels meerdere uitspraken heeft gedaan over AEGON’s Vliegwiel, zonder dat deze zelf ook maar enig bewijs hoefde te leveren. Bovendien bevatten de uitspraken allerlei fouten. Dat hij soms een zij is en omgekeerd, is tot daar aan toe, maar zelfs data en bedragen kloppen niet altijd. Erger nog, er worden ‘feiten’ genoemd die niet in de individuele dossiers staan! Zo wordt verzwegen dat gedupeerden de restschulden niet konden betalen, voortijdig moesten stoppen of voor de maandelijkse premiebetaling zelfs hebben moeten lenen uit angst voor deurwaarder en BKR.

Blufpoker van Aegon

Met de blufpoker van AEGON over de vermeende welgesteldheid van gedupeerden maakte de Geschillencommissie in de uitspraken op 7 januari 2014 eerder nog korte metten: “Aangeslotene heeft slechts bij gebrek aan wetenschap betwist dat het inkomen en de vermogenspositie het aangaan van de overeenkomst in redelijkheid niet zou toelaten en gesteld dat Consument de maand- termijnen zonder problemen heeft kunnen voldoen.” Maandtermijnen kunnen voldoen? Ja, dat vaak nog wel, al dan niet geleend. Zonder problemen? Nee, zeker niet. Restschuld kunnen voldoen? Nee, in het geheel niet. Het blijkt allemaal uit de processtukken en zelfs her en der uit de uitspraken zelf. Aan het gebrek aan wetenschap bij AEGON is helemaal niets veranderd, maar toch is Kifid nu dus als donderslag bij heldere hemel 180 graden gedraaid ten opzichte van de koers van de afgelopen tien jaar. De huidige uitspraken van de Commissie van Beroep zijn gebaseerd op een flagrante verdraaiing van reeds vaststaande feiten en pakken nu met 40% restschuldbetaling nog slechter uit dan het standaard ‘Duisenberg ’-aanbod van AEGON in 2009 (33% restschuld), iets wat binnen de Reglementen van Kifid normaal gesproken niet eens mogelijk is.

'Slecht knip- en plakwerk dus om maar tot het door de AEGON gewenste resultaat te kunnen komen'

Slecht knip- en plakwerk dus om maar tot het door de AEGON gewenste resultaat te kunnen komen. Een herstelverzoek, het enige wapen binnen de muren van Kifid wat ons nog ten dienste stond, is inmiddels ook zonder deugdelijke motivering afgeschoten. Behalve in Amsterdam zullen bij de civiele rechter in Noord-, Oost-, West-, Midden- en Zuid-Nederland deze uitspraken dan ook geen stand kunnen houden. Het wordt allemaal nog een graadje erger nu Kifid heeft gedreigd op dezelfde manier ook alle overige klachten af te hameren (behalve dan 60/40, dat wordt 67/33), zonder hoorzittingen, ongeacht andere argumenten uit veel recentere jurisprudentie en ongeacht het nog lopende debat. Gezinsinkomen bij het afsluiten als alleenzaligmakend criterium, een drogreden die niets meer met rechtvaardigheid te maken heeft en die weer ontelbare discussies zal opleveren over de bewijsvoering omtrent de financiële situatie van de hele huishouding, vaak van vóór de eeuwwisseling. Het lijkt er sterk op dat het kifid onder druk van verzekeraars een andere koers is gaan varen. Jelle Terpstra opereert op individuele basis onder de naam ClaimConcept als luis in de pels van banken en verzekeraars.