Bas Eickhout, Europarlementariër namens GroenLinks, is enthousiast over het op 25 januari ingediende burgerinitiatief om onkruidverdelger Roundup te verbieden (zie kader). ‘Alle extra aandacht vergroot de kans dat dit vermoedelijk kankerverwekkende middel verboden wordt.’ Zijn CDA-collega Annie Schreijer-Pierik stelt zich gereserveerder op. ‘Heel goed dat mensen zo betrokken zijn,’ zegt ze diplomatiek. Verder verwacht ze dat glyfosaat — de werkzame stof in Roundup — gewoon op de markt blijft. Want wat haar betreft is het onwaarschijnlijk dat glyfosaat via voedsel tot kanker leidt. Wat is hun motivatie?

GroenLinks wil een verbod, neem ik aan?
Eickhout: ‘Er is een te groot risico dat het middel slecht is voor de gezondheid en het milieu. Als dit een nieuw middel was geweest, was het nooit toegelaten. Maar ja, het is een bestaand middel en producent Monsanto heeft er veel belang bij dat het middel op de markt blijft. Er zijn te veel onzekerheden. Een commissie van de Wereldgezondheidsorganisatie oordeelde dat het middel waarschijnlijk kankerverwekkend is.’

Waarschijnlijk kankerverwekkend; hoe kan het CDA dan pleiten voor een nieuwe toelating?
Schreijer-Pierik: ‘De WHO bevestigt juist dat het onwaarschijnlijk is dat glyfosaat via het reguliere voedseldieet enig kankerverwekkend risico vormt. Mensen zouden bijvoorbeeld elke dag duizend liter bier moeten drinken om boven de risicodrempel uit te komen. Dat is natuurlijk absurd. Groene zeep en schoonmaakazijn zijn ook dodelijk bij te hoge doseringen en innames.

‘We moeten tevens veel gewicht toekennen aan onze eigen EU-agentschappen, die dit soort risico's onafhankelijk onderzoeken op basis van feiten. We hebben die agentschappen niet voor niets ingesteld. De wetenschappers van het agentschap EFSA concludeerden dat het onwaarschijnlijk is dat glyfosaat een kankerverwekkend risico vormt voor mensen. Ik heb geen doorslaggevende reden om te twijfelen aan dit oordeel in geval van deskundig gebruik van dit middel, dus daar baseer ik me op.’

Die oordelen zijn er inderdaad ook. Zelfs binnen de Wereldgezondheidsorganisatie oordeelden drie van de vier commissies dat het middel helemaal niet zo gevaarlijk is. Doet GroenLinks niet aan bangmakerij?
Eickhout: ‘Veel onderzoek is betaald door de industrie. Vaak ontbreekt de achterliggende data. Onafhankelijk onderzoek laat zien dat er risico’s zijn. Die moeten we niet willen nemen. Landen als Frankrijk hebben hun verantwoordelijkheid al genomen.’

Rood vlees en hete thee zijn ook ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’. Ik heb trouwens begrepen dat middelen als azijnzuur en koper veel giftiger zijn dan Roundup.
Eickhout: ‘Dat is onzin. Er is geen enkele studie die oordeelt dat koper kankerverwekkend is, terwijl bij glyfosaat die link wel gelegd is.’

Tja, we dachten heel lang dat glyfosaat volledig risicovrij was. Ook nu suggereren de meeste studies dat het veilig is, maar andere studies leggen wel bloot dat er wel degelijk een risico is. Moeten we dat risico wel willen nemen?
Schreijer-Pierik: ‘Om de risico's verder te verkleinen heb ik zelf een amendement ingediend om onbevoegd en ongetraind gebruik van het middel te beperken. Het Europarlement heeft dat gelukkig aangenomen. In België was Roundup bijvoorbeeld te koop in de supermarkt. Sommige consumenten gebruikten de onkruidverdelger in enorme hoeveelheden in eigen tuin en straat. Dat is inderdaad niet verstandig. Wij willen dat het middel voortaan alleen door professionals gebruikt mag worden.’

En dan blijven we het middel dus gebruiken bij het verbouwen van voedsel. Kunnen we het niet helemaal afschaffen?
Schreijer-Pierik: ‘Een verbod zou de tuin- en akkerbouw minder grondstoffenefficiënt maken en tot meer uitval in oogsten leiden, zeker zolang er geen alternatief beschikbaar is — en dat is er niet. Dat kan leiden tot stijging van de voedselprijzen of echte voedselschaarste.’

Leuk zo’n verbod. Zonder glyfosaat komt onze voedselvoorziening in gevaar.
Eickhout: ‘Wordt dat nu ook al gezegd? Ik ben benieuwd uit welke onderzoeken dat dan zou blijken. We kunnen gemakkelijk zonder glyfosaat. Alternatieven, als machinaal wieden of het gebruik van minder schadelijke middelen, zijn er wel degelijk. In de biologische landbouw wordt het middel überhaupt helemaal niet gebruikt. Alternatieven zijn alleen wat minder eenvoudig en dat maakt ze lastiger. We hebben verslaving ontwikkeld aan middelen die eenvoudig zijn in het gebruik, zonder dat we echt kritisch kijken naar wat zo’n middel eigenlijk kan doen. Daar moeten we vanaf.’

Gaat het lukken om glyfosaat te verbieden?
Eickhout: ‘Dat gaat spannend worden. Links wil een verbod, rechts wil het middel behouden. De publieke opinie gaat erg belangrijk worden. Een burgerinitiatief als dit zou net het verschil kunnen maken.’

Schreijer-Pierik: ‘Er zijn geen werkbare alternatieven en het is onwaarschijnlijk dat het middel kankerverwekkend is, ik verwacht dat dat doorslaggevend is voor de Europese Commissie, samen met uitkomsten van de onderzoeken.’

Overtuigd dat glyfosaat verboden moet worden? Tekenen kan binnenkort hier. Voor zover bij ons bekend is er geen tegenprotest.

[Update: Greenpeace heeft nu ook een speciale pagina om te tekenen geopend.]