Breed glimlachend houdt Bauke van der Meer twee goudstaven voor de camera omhoog. Op de staven staat in het Cyrillisch ‘Rusland’ gegraveerd. Nadat iemand op Facebook vraagt of het niet gewoon chocoladerepen in goudkleurige verpakking zijn, riposteert Van der Meer op 20 februari 2016: ‘Not chocolate but the real, pure stuff: they weigh almost 12 kilo each.’ De goudstaven zouden nu een waarde van 1,5 miljoen dollar vertegenwoordigen.

Van der Meer had alle reden tot lachen, zijn zaken liepen goed. Hij werkte jarenlang bij grote accountantskantoren in Moskou, en kent de taal, zeden en gewoonten. In 1997 trouwde hij met de Russische Nadezjda (Nadia) Laposova. Daarnaast kent hij de fiscale voordelen van Nederland voor buitenlandse bedrijven op zijn duimpje.

Wanneer hij kort na de eeuwwisseling in Rusland voor zichzelf begint met het fiscaal-juridisch advieskantoor BVDM Law en trustkantoor C-Corp, met kantoren in Moskou en Amsterdam, wordt dat een ideale one-stop-shop voor Russische rijkelui. Van der Meer weet al snel de fine fleur van het Russische zakenleven als klant te winnen.

Hoe de toekomst voor dit voorheen succesvolle nichekantoor eruit ziet, is de vraag. Minister Sigrid Kaag van Financiën heeft wetgeving in voorbereiding die verbiedt nog trustdiensten aan Russen te leveren. ‘Het wordt een lastige tijd,’ voorspelt een bron die bekend is met het bedrijf, op voorwaarde van anonimiteit.

Op de website en sociale media houdt C-Corp zich opvallend stil voor een bedrijf in het oog van de storm. Er wordt met geen woord gerept over het binnenvallen van Oekraïne door Vladimir Poetin. C-Corp paste vlak na de inval in Oekraïne wel zijn website aan.

Daar stonden lange tijd teksten als ‘It is our mission to be the preferred supplier of trust- and corporate services for Russian and CIS-entrepreneurs looking to enter the Dutch market and to do business in the Netherlands’ en ‘At the beginning of 2014 a political separation has taken place between Russia and basically the rest of the world, resulting in specific economic sanctions towards Russia by the EU and OFAC. Nevertheless, we strongly believe that good and sound business of Russian- and CIS-entrepreneurs should still get professional and reliable business support and high quality services from services providers in the Netherlands.’

Het fiscaal-juridische broertje van C-Corp weet uitkomst: BVDM Law biedt blijkens hun website ‘Advice on EU and OFAC sanctions against Russia’ aan.

Inmiddels zijn alle referenties aan Rusland van C-Corps website nu verwijderd. Het laatste bericht op C-Corps Facebook-pagina zijn de beste wensen voor 2022. Op 2 februari 2022 deponeerde C-Corp nog een jaarrekening van Emergofin, een vennootschap van de oligarch Oleg Deripaska; dat is de laatst bekende zakelijke activiteit van het trustkantoor.

Een woordvoerder van C-Corp en BVDM Law stelt in een reactie dat het kantoor inmiddels ook activiteiten verricht in Oost-Europa en andere landen in de CIS-regio. C-Corp heeft zich altijd aan alle regels gehouden, ook aan de sancties van de VS en de EU uit 2014 na Ruslands annexatie van de Krim, aldus de e-mail.

Rostec en General Electric

De opvallendste klant van C-Corp: Rostec. Dit Russische staatsbedrijf houdt zich bezig met motoren, lucht- en ruimtevaart en defensie, en is onder andere de producent van de BUK-raket waarmee de MH17 uit de lucht werd geschoten. Rostec liet vier bv’s beheren door C-Corp. Drie daarvan zijn in 2016 ontbonden, de vierde pas in 2019. Via die laatste, ODK Gas Turbines bv, ontdekken we een link tussen Rostec en het Amerikaanse industriële conglomeraat General Electric (GE) voor de bouw van motoren voor gasturbines.

Het Amerikaanse GE – waarvoor Thomas Edison in 1876 de basis legde – behoort tot de grootste bedrijven ter wereld. In 2021 had GE een omzet van 74 miljard dollar. Het bedrijf houdt zich tegenwoordig vooral bezig met elektriciteitsopwekking, vliegtuigmotoren en medische apparatuur.

Rus Gas Turbines bv te Breda is opgericht in 2010 als joint venture tussen GE, het Russische staatsbedrijf Inter RAO en Rostec. In 2019 verkocht Rostec zijn belang in de Nederlandse joint venture – 25 procent van de aandelen – aan Inter RAO.

Dat betekent dat GE tot en met 2019 werkte met een bedrijf op de Amerikaanse sanctielijst

Dat Rus Gas Turbines bv tot 2019 bestond is opmerkelijk, want Rostec en ceo Sergey Chemezov staan sinds april 2014, na de annexatie van de Krim door Rusland, op de sanctielijst van de VS. Chemezov zelf staat sinds september 2014 ook op de sanctielijst van de EU. 

Dat betekent dat GE tot en met 2019 werkte met een bedrijf op de Amerikaanse sanctielijst. GE wil daarover niet in details treden. ‘GE werkt nauw samen met de aangewezen autoriteiten om zeker te zijn dat het voldoet aan de sancties, net als aan alle wetten en regels,’ stelt het bedrijf in een reactie aan Follow the Money.

GE bevestigt dat het tot op de dag van vandaag samenwerkt met Inter RAO. Dat mag ook gewoon, aldus de woordvoerder: ‘We hebben onze activiteiten in Rusland opgeschort, met uitzondering van het leveren van essentiële medische apparatuur en het ondersteunen van al bestaande elektriciteitscentrales voor mensen in de regio.’

Volgens Cedric Ryngaert, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in sancties, zijn joint ventures – ondanks de sancties – inderdaad niet automatisch verboden. ‘Voor zover ik heb kunnen nagaan, hebben de VS op 28 april 2014 sancties opgelegd aan de ceo van Rostec. Op 12 september 2014 volgden sancties tegen Rostec. Die sancties hebben alleen betrekking op toegang tot de Amerikaanse kapitaalmarkten, meer specifiek de langetermijnfinanciering van schulden.’

‘Dat betekent niet dat joint ventures verboden zijn,’ vervolgt Ryngaert. Joint ventures kunnen – afhankelijk van de aard van de Amerikaanse sancties, die in soorten en maten komen –  wel problematisch zijn, maar vooral met betrekking tot samenwerking met Russische energiebedrijven. ‘Met name in de oliesector,’ zegt Ryngaert. ‘Exxon Mobil heeft zich daarna bijvoorbeeld teruggetrokken.’

Het was al langer bekend dat Renault met Rostec samenwerkte voor de productie van Lada’s. Lada stond in Nederland geregistreerd, maar het bedrijf is in januari dit jaar verplaatst naar Rusland, vermoedelijk vanwege de beëindiging van het belastingverdrag tussen Rusland en Nederland. Volgens het in maart dit jaar gepubliceerde jaarverslag over 2021 is de Nederlandse bv nu in liquidatie.

De beste klant van C-Corp: Oleg Deripaska

GE had tot november 2019 ook een joint venture in Nederland met aluminiumproducent Rusal, waarvan miljardair Oleg Deripaska grootaandeelhouder is. Deze joint venture, GE Grid Solutions – Rusal bv, begon als samenwerking tussen Rusal en het Franse Alstom. Vanaf 2007 is C-Corp betrokken bij het bestuur van de bv. In 2015 neemt GE Alstom over, inclusief de joint venture met Deripaska’s bedrijf. 

Deripaska is de beste klant van C-Corp. De afgelopen vijftien jaar beheerde C-Corp veertien verschillende bv’s voor Deripaska. Het gaat vooral om bfi’s, doorstroom-bv’s waar een investeerder geld in steekt om elders in de wereld aandelen in bedrijven te kopen.

Die bfi’s beheren vervolgens de aandelen, zo getuigde Van der Meer in 2014 tijdens een getuigenverhoor in een rechtszaak die Deripaska tegen de Amerikaanse bank Morgan Stanley aanspande. In dat jaar had C-Corp zes werknemers en zo’n tachtig vennootschappen onder zich, verklaarde Van der Meer verder. Hij zei een vast tarief te vragen voor het beheer van de bv’s en daarnaast 240 euro per uur voor de werkzaamheden, zoals het opstellen van de jaarrekening.

Deripaska stalde ook het omstreden Emergofin bij C-Corp. Die bv zou betrokken zijn geweest bij het bankroet van de Zaporizky Aluminum Plant (ZAlK), de grootste Oekraïense aluminiumproducent. ZAIK is volgens Oekraïense autoriteiten kaalgeplukt door Deripaska en zijn zakenpartners, die apparatuur uit Oekraïne naar Rusland zouden hebben verplaatst, en belandde op de rand van een bankroet. Het bedrijf is vervolgens overgenomen door de Oekraïense staat. Emergofin heeft hierover een arbitragezaak tegen Oekraïne lopen.

Naast Deripaska is de oligarch Alisher Usmanov van internetbedrijf Mail.ru een klant, net als de Gazprombank, in 2014 door de VS op een sanctielijst gezet. Die hield via C-Corp de bv OMZ in Nederland.

Hoewel de relaties met Rusland wat bekoeld leken na 2014, door het neerhalen van lijnvlucht MH17 door separatisten in Oost-Oekraïne en de annexatie van de Krim door Rusland, deden Van der Meers C-Corp en BVDM Law ook daarna nog volop zaken met Russische bedrijven en oligarchen. In april of mei 2016 opende Van der Meer nog een nieuw kantoor in Moskou.

Door zich te specialiseren in Rusland kan C-Corp klanten beter bedienen dan grote trustbedrijven als TMF en Intertrust, verklaart een bron die bekend is met C-Corp tegen Follow the Money. ‘Kantoren als TMF en Intertrust hebben niet altijd de middelen om Russische cliënten te helpen. Daarnaast heeft Rusland een hoog risicoprofiel, dus je hebt mensen nodig in zowel Nederland als Rusland die weten wat wel en niet kan. C-Corp heeft die.’

C-Corp, dat volgens deze bron altijd keurig heeft voldaan aan alle eisen van toezichthouder De Nederlandsche Bank, durft dus PEP’s (politically exposed persons) als klant aan te nemen voor wie andere trustkantoren mogelijk terugdeinzen. 

Van der Meer vloog wekelijks heen en weer tussen Schiphol en Moskou, zo vertelde hij begin 2017 aan Rodrigo Fernandez, onderzoeker van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) gespecialiseerd in belastingontwijking en belastingparadijzen. Fernandez ontmoette Van der Meer op een evenement over offshore finance in het Amsterdamse academisch-cultureel centrum Spui25. 

‘Hij was een opvallende verschijning,’ zegt Fernandez. ‘Hij vertelde dat hij in Amstelveen woonde. Ik vroeg hem waarom niet wat mooier en centraler in Amsterdam. Amstelveen vond hij makkelijker: dat was dichterbij Schiphol.’

Dit evenement in Spui25 zal een van Van der Meers laatste zijn geweest. Hij was een fanatieke fietser, die ook buiten Nederland graag op het zadel klom. In 2017 werd die hobby hem fataal: een vrachtwagen schepte hem terwijl hij bij Barcelona aan het fietsen was. C-Corp is tegenwoordig eigendom van Van der Meers weduwe Nadia.

De oprichter hoeft zodoende niet mee te maken dat C-Corp het moeilijk krijgt. Veel klanten, zoals de eerder genoemde oligarchen Deripaska, Usmanov en Chemezov, zijn inmiddels gesanctioneerd door de Europese Unie. Van bedrijven als C-Corp wordt verwacht dat ze deze sancties uitvoeren. Als er bijvoorbeeld dividenden binnenkomen bij de brievenbus-bv’s, moet C-Corp erop toezien dat die niet worden doorgestuurd naar een andere entiteit indien de mogelijkheid bestaat dat een gesanctioneerd individu er dan bij kan.

We hoeven ons geen zorgen te maken, verzekert de woordvoerder van het bedrijf aan Follow the Money in een geschreven reactie: ‘C-Corp BV is een volledig gelicenseerd trustkantoor die onder de toezicht van de Nederlandse Bank staat. Als zodanig is C-Corp BV lid van Holland Quaestor, de brancheorganisatie van de Nederlandse trust- en corporate services providers. We staan in nauw contact met De Nederlandse bank en met de Ministerie van Financiën.’

‘BVDM Tax en Legal Services is geen trustkantoor, maar verleent diensten waardoor zij onder de Wwft valt,’ verklaart de woordvoerder verder. ‘Bovendien hanteert zij dezelfde strenge compliance regels als C-Corp BV die onder de WTT valt. C-Corp BV en BVDM zijn uitermate goed bekend met de EU- en OFAC-sancties tegen de Russische Federatie. De sanctiewet wordt naar de letter en naar de geest van de wet zowel door C-Corp BV als ook door BVDM te allen tijde nageleefd.’

N.B.: In de eerste versie van dit artikel stond vermeld dat Dimitry Avdeev, senior partner bij LetterOne, het investeringsvehikel van Mikhail Fridman, een cliënt is van C-Corp. Dit lijkt om een persoonsverwarring te gaan, en is daarom op 25 april geschrapt.