Het CDA helpt Nederland niet uit de crisis

Het CDA staat in de politieke belangstelling omdat het de officieuze gedoogpartner is van de minderheidsregering Rutte-Asscher. Vandaar dat iedereen met meer dan normale belangstelling uitkeek naar de ‘tegenbegroting’ van het CDA gisteren. Tegenbegroting is overigens een sterk overtrokken term voor een amendering van het Regeerakkoord plus het 6-mld pakket. Het CPB schrijft bij de doorrekening van de CDA plannen: “De wijzigingsvoorstellen in de tegenbegroting worden afgezet tegen de kabinetsvoorstellen in de Miljoenennota 2014, zoals deze door het CPB in de MEV 2014 zijn verwerkt.” Het CDA wil nu harder bezuinigen en de opbrengst teruggeven in de vorm van belastingverlaging. Sterker,volgens het CPB wil het CDA 2,5 miljard lastenverlichting geven en 1,5 miljard bezuinigen, waardoor het begrotingstekort met 1,1 miljard stijgt. Dat laatste vind ik overigens prima. In het CDA plan weten ze dit op een andere manier te presenteren dan het CPB, waardoor het lijkt of 3 miljard aan lasten wordt verlicht. Dit komt door hogere eigen betalingen in de zorg (0,2 mld) als een bezuiniging in te boeken en door een niet-EMU-relevante lastenverlichting (scholingsaftrek) ook mee te tellen (0,1 mld). Het CDA suggereert bovendien evenveel te bezuinigen als lasten te verlichten. Daar raak ik de kluts kwijt. Ik kan de doorrekening van het CPB (1,5 mld netto bezuiniging) niet rijmen met het CDA pamflet (2,9 mld netto bezuiniging). Vooralsnog hou ik het op 1,5 mld netto bezuiniging (of 1,7 als je de hogere eigen betalingen in de zorg daarbij zou optellen). Hoe dan ook, van dit pakket hoeven we macro-economisch bezien niets te verwachten op de korte termijn. Het CDA snapt volgens mij niet goed dat de budgetneutrale multiplier in het algemeen positief is. Dat wil zeggen dat, als de overheid een euro extra bezuinigt, en dat teruggeeft met een euro aan belastingverlaging, de economie krimpt en niet groeit. Waarom? De economische schade van een euro bezuinigen is groter dan de winst van een euro lastenverlichting. Als de overheid een euro minder uitgeeft, betekent dat direct dat die euro niet langer meetelt voor de bestedingen. Als die euro nu aan huishoudens wordt gegeven, dan wordt een deel van die euro gespaard. En wordt minder dan een euro direct besteed. Het bestedingseffect van een euro bezuinigen is dus groter dan het bestedingseffect van een euro lastenverlichting. Met hoeveel daalt het bbp? Oxford hoogleraar Simon Wren-Lewis laat zien dat ‘one the magic number’ is onder vrij algemene condities. Dus als het CDA nu 1,5 miljard belastingverlaging wil (0,25% bbp), gefinancierd met een even zo groot bedrag aan bezuinigingen, dan zou de economie krimpen met 1,5 mld euro (0,25% bbp). Volgens de CPB modellen leidt een budgetneutrale lastenverlichting met 0,25% bbp tot een krimp van ongeveer 0,13% bbp (0,25*0,5, waar 0,5 het verschil is van de bestedingsmultiplier (0,9) en de belastingmultiplier (0,4)). Het is denkbaar dat in huidige condities – balansproblemen private sector – het effect van belastingverlaging sterker is dan normaal (spaarquote is lager). Maar bij een lagere spaarquote is ook het bestedingseffect van overheidsuitgaven groter. Het is niet aannemelijk dat daardoor de budgetneutrale multiplier zou veranderen, zie wederom Simon Wren-Lewis. Nu financiert het CDA niet alle lastenverlaging met hogere bezuinigingen. Het CDA laat ook het tekort verder oplopen met 1,1 mld om zo op totaal 2,5 mld lastenverlichting uit te komen. 1,1 mld extra lastenverlichting levert volgens de CPB spoorboekjes een stimulans op van ongeveer 0,065% bbp (1,1/6*0,4). Laat de belastingmultiplier nu twee keer zo groot zijn dan normaal, dan vinden we een bbp-effect van maximaal 0,13%. De krimp van de budgetneutrale lastenverlaging is dan even groot als de stimulans van de belastingverlaging gefinancierd door een hoger begrotingstekort. Netto resulteert een macro-economisch nul effect van het CDA plan. Dus geen extra inkomen. Het CDA plan levert op korte termijn ook geen extra banen op. De werkgelegenheid nu wordt bepaald door de bestedingen en niet door het arbeidsaanbod: de arbeidsvraag is nu kleiner dan het arbeidsaanbod. Alleen hogere bestedingen leiden op korte termijn tot meer arbeidsvraag en dus meer werkgelegenheid. En dat gebeurt niet in het CDA-plan. Op lange termijn wil het CDA een aantal maatregelen nemen die het arbeidsaanbod vergroten, door te denivelleren en het inkomensverschil tussen uitkeringsgerechtigden en werkenden te vergroten. De prijs die moet worden betaald voor meer doelmatigheid in de arbeidsmarkt is een verlies aan gelijkheid omdat inkomensverschillen toenemen. Dat kan een legitieme politieke keuze zijn, waar economen niet over gaan. Maar, op dit moment zet een groter arbeidsaanbod weinig zoden aan de dijk. Het leidt tot meer werkloosheid, niet minder, aangezien het arbeidsaanbod toeneemt terwijl de arbeidsvraag niet stijgt. Van Haersma Buma zei op het NOS Journaal dat dit pakket ‘daadwerkelijk betekent: economisch herstel’ en ‘Nederland uit de crisis helpt’. Dat is groteske zelfoverschatting.