Jongeren in de omgeving van chemiefabriek 3M met bovengemiddeld veel pfas in hun bloed hebben vaker een verstoord immuunsysteem en een vertraging van de groei en puberteit. Dat blijkt uit een onderzoek dat gisteren werd gepubliceerd in opdracht van het departement Omgeving van de Vlaamse overheid. De onderzoekers analyseerden tussen december 2021 en maart 2023 de gegevens van driehonderd jongeren tussen de 12 en 17 jaar. 

Ze vonden vooral hogere waarden van pfos – de soort pfas die chemiefabriek 3M jarenlang produceerde – dan bij de gemiddelde Vlaamse jongere. Hoe dichter bij de fabriek, hoe hoger de waarden in hun bloed. Driekwart van de jongeren heeft daardoor een verhoogde kans op gezondheidsschade. 

In Vlaanderen verwerd de pfas-vervuiling rondom de 3M-fabriek in 2021 tot een regelrecht schandaal omdat verschillende instanties ervan wisten en toch jarenlang de omwonenden niet op de hoogte stelden. Twee milieuactivisten brachten het nieuws naar buiten. 

De studie vindt ‘duidelijke aanwijzingen voor een associatie tussen pfas en het afweersysteem, en tussen pfas, groei en puberteit’. Zo gaat hogere blootstelling aan pfas samen met een lager aantal immuuncellen en immuunstoffen in het lichaam. 

Ook hebben pfas invloed op geslachtshormonen, en houden zij verband met vertragen in de groei en de puberteit. Dat hoeft niet te leiden tot een abnormale ontwikkeling, wel een vertraagde. Die bevindingen passen binnen het bredere wetenschappelijke kader, waarbij in meerdere studies al effecten gevonden werden op onder andere het immuunsysteem en de hormoonhuishouding.

80 procent van de eieren uit de omgeving bevatten meer pfos dan de toelaatbare waarde

De jongeren krijgen de pfas voornamelijk binnen via hun voeding en in mindere mate via huisstof. Vooral de eieren uit de omgeving zijn een belangrijke bron van pfos. Bijna 80 procent daarvan bevatten meer pfos dan de toelaatbare waarde. De jongeren krijgen de stoffen ook binnen via lokaal geteelde groenten, fruit en noten. Daarnaast ook een beperkt deel via voedsel uit de winkel (vis, eieren, groenten en graanproducten). 

‘Jongeren zijn een belangrijke doelgroep voor dit type onderzoek omdat ze een goed beeld geven van de recente blootstelling in de omgeving. Ze worden nog niet blootgesteld via hun beroep en verblijven doorgaans een groot deel van hun tijd in de eigen woonomgeving. De gezondheidsmetingen die we uitvoeren, zijn bovendien vaak vroege gezondheidssignalen, die bij deze jonge leeftijdsgroep nog kansen bieden om ziekte in de toekomst te voorkomen,’ zegt onderzoekscoördinator Ann Colles van VITO.

Omdat pfas zich opstapelen in het lichaam, is de verwachting dat jongeren minder van deze stoffen in hun bloed hebben dan ouderen.

In Nederland deden de VU en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in de buurt van de chemische fabriek Chemours ook al metingen gedaan naar pfas in gewassen. Consumptie van groenten uit de buurt van de fabriek worden om gezondheidsredenen afgeraden. Er is echter nog niet zo’n grootschalig gezondheidsonderzoek uitgevoerd als dat nu in Vlaanderen. 

(On)veilig wonen

Half april publiceerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid al een rapport over veilig wonen in de omgeving van Tata Steel, het Nijmeegse APN en Chemours. Daarin stelde de raad dat de gezondheid van omwonenden van industrie betere bescherming verdient door bedrijven, lokale overheden en omgevingsdiensten. 

Dat kan volgens de raad onder andere door het voorzorgsprincipe zwaarder te laten wegen bij het vergunnen van chemische stoffen die langzaam afbreken. Dat betekent dat wanneer er nog wetenschappelijke twijfel over bestaat, er alles aan gedaan moet worden om onomkeerbare schade te voorkomen. In dit geval: wanneer pfas in het milieu zitten, breken ze niet af en is de schade dus onomkeerbaar.

Follow the Money schrijft al sinds 2015 over deze toxische, persistente stoffen, en was de eerste die de pfoa-vervuiling in de omgeving van Chemours aanhangig maakte. Onlangs namen we een podcast op om het pfas-probleem in Nederland en daarbuiten te bespreken, en het lichtpuntje van een (mogelijk) pfas-verbod in de Europese Unie.