Inleiding [Siem Eikelenboom]:

Vlak nadat onderstaand essay op 12 maart online verscheen, ontstond onder China-deskundigen een discussie over het belang ervan. Is de auteur, hoogleraar Hu Wei, iemand met enige invloed? Heeft hij toegang tot de partijtop? 

Het artikel verscheen in twee talen (Chinees en Engels) op de website van het Carter Center, in 1982 opgericht door oud-president Jimmy Carter met het doel om democratie, gezondheidszorg en mensenrechten in de wereld te bevorderen. Yawei Liu, directeur van het China Programma van het Carter Center in de Verenigde Staten, omschreef Hu Wei als een belangrijk onderzoeker op het gebied van China’s politieke hervorming.

Hu Wei is onder meer lid van de Adviesraad van de Staatsraad, het hoogste uitvoerend orgaan van de Volksrepubliek China. De raad wordt voorgezeten door premier Li Keqiang. Daaruit blijkt dat Hu Wei geen dissident is maar iemand die nauw is verbonden met Chinese beleidsmakers. Hoe zijn essay door hen is ontvangen, is koffiedik kijken. De Chinese politieke besluitvorming is een voor buitenstaanders ondoorgrondelijk proces.

Het essay van Hu Wei is opmerkelijk en gedurfd. ‘Hij gaf zijn mening op een moment dat er geen tegenstem leek te zijn’

Yawei Liu stelt dat het artikel niet door het Carter Center was ‘besteld’, maar dat de auteur het hen in het Chinees had aangeboden.

Opmerkelijk aan het essay is dat Hu Wei direct aan het begin spreekt van de Russisch-Oekraïense Oorlog, een term die in de streng gecensureerde Chinese staatsmedia niet is te vinden. Die hanteren het Russische eufemisme ‘bijzondere militaire operatie’. Bijzonder is voorts dat hij al in de tweede alinea schrijft dat de oorlog binnen China tot grote controverse heeft geleid. Dat er ook in China tegenstanders van de oorlog zijn, is evenmin in Chinese staatsmedia te vinden.

Het essay van Hu Wei is hoe dan ook opmerkelijk en gedurfd. Yawei Liu schreef in een wijze tweet: ‘Het maakt niet uit of professor Hu Wei toegang heeft tot de top van de Partij. Belangrijk is dat hij het lef heeft gehad om zijn mening te geven op een moment dat er geen tegenstem leek te zijn.’

Inmiddels is zowel de Engels- als de Chineestalige website van het Carter Center in China compleet onbereikbaar. Wel staat het essay inmiddels in beide talen op de website US-China Perception Monitor, die aan het Carter Center verbonden is. Follow the Money kreeg van hen en van Hu Wei toestemming om een Nederlandse vertaling te publiceren.

Hu Wei: De mogelijke gevolgen van de Russisch-Oekraïense oorlog en de keuze van China

De Russisch-Oekraïense oorlog is het meest ernstige geopolitieke conflict sinds de Tweede Wereldoorlog en zal wereldwijd veel grotere gevolgen hebben dan de aanslagen van 11 september. Op dit kritieke moment moet China het verloop van de oorlog en de mogelijke impact ervan op het internationale landschap nauwkeurig analyseren en beoordelen. Ook dient China, ten behoeve van een relatief gunstige relatie met de rest van de wereld, flexibel te reageren en strategische keuzes te maken die passen bij zijn eigen langetermijnbelangen.

De 'speciale militaire operatie' van Rusland tegen Oekraïne heeft in China tot een grote controverse geleid

De 'speciale militaire operatie' van Rusland tegen Oekraïne heeft in China tot een grote controverse geleid, waarbij voor- en tegenstanders in twee onverbiddelijk tegengestelde partijen zijn verdeeld. Dit artikel vertegenwoordigt geen van beide partijen. Het presenteert een objectieve analyse van de mogelijke gevolgen van de oorlog, en beschrijft welke tegenmaatregelen genomen kunnen worden; dit alles in het kader van de beoordeling door en ter referentie voor het hoogste besluitvormingsniveau in China.

I. De toekomst van de Russisch-Oekraïense oorlog

1. Vladimir Poetin is mogelijk niet in staat zijn verwachte doelen te bereiken, waardoor Rusland in een lastig parket komt. Het doel van Poetins aanval was om het Oekraïense probleem volledig op te lossen en de aandacht af te leiden van de Russische binnenlandse crisis door Oekraïne in een blitzkrieg te verslaan, het leiderschap te vervangen en een pro-Russische regering te installeren.

De blitzkrieg mislukte echter, en Rusland is niet in staat een langdurige oorlog en de bijbehorende hoge kosten financieel te dragen. Een kernoorlog zou Rusland tegenover de rest van de wereld plaatsen en is daarom niet te winnen. Ook de situaties in binnen- en buitenland worden steeds ongunstiger.

Zelfs als het Russische leger de Oekraïense hoofdstad Kiev zou bezetten en tegen hoge kosten een marionettenregering zou installeren, zou dit nog geen definitieve overwinning betekenen. Op dit moment is Poetins beste optie om de oorlog op fatsoenlijke wijze te beëindigen het openen van vredesbesprekingen, waarbij Oekraïne substantiële concessies zou moeten doen. Maar wat op het slagveld niet haalbaar is, is ook moeilijk te bereiken aan de onderhandelingstafel. Deze militaire actie is in ieder geval een onomkeerbare fout.

2. Het conflict zou verder kunnen escaleren, en een eventuele betrokkenheid van het Westen bij de oorlog kan niet worden uitgesloten. Hoewel de escalatie van de oorlog kostbaar zou zijn, is de kans groot dat Poetin niet snel zal opgeven, gezien zijn karakter en macht. 

Zelfs als Rusland alles in de strijd gooit en Oekraïne weet in te nemen, is het nog steeds een politiek heet hangijzer

De Russisch-Oekraïense oorlog zou zich kunnen uitbreiden tot buiten de grenzen van Oekraïne, en zou zelfs kunnen leiden tot een nucleaire aanval. Als dit eenmaal gebeurt, kunnen de VS en Europa zich niet langer buiten het conflict houden, wat een wereldoorlog of zelfs een nucleaire oorlog in gang kan zetten. Het gevolg zou een catastrofe zijn voor de mensheid en leiden tot een een ultieme confrontatie tussen de Verenigde Staten en Rusland. Deze laatste confrontatie zou nog erger zijn voor Poetin, aangezien de militaire macht van Rusland niet opgewassen is tegen die van de NAVO.

3. Zelfs als Rusland alles in de strijd gooit en erin slaagt Oekraïne in te nemen, is het nog steeds een politiek heet hangijzer. Rusland zou daarna een zware last dragen en overweldigd raken. Onder dergelijke omstandigheden, en ongeacht of Volodymyr Zelensky nog in leven is of niet, zou Oekraïne hoogstwaarschijnlijk een regering in ballingschap oprichten om Rusland op de lange termijn te confronteren.

Rusland zou zowel onderhevig zijn aan westerse sancties als aan rebellie op het grondgebied van Oekraïne. De gevechtslinies zouden erg lang zijn. De binnenlandse economie zou het niet volhouden, en uiteindelijk instorten. Dit zou niet langer duren dan enkele jaren.

4. De politieke situatie in Rusland zou kunnen veranderen of uiteenvallen door toedoen van het Westen. Nu Poetins blitzkrieg is mislukt, is de hoop op een Russische overwinning klein en de Westerse sancties hebben een ongekend niveau bereikt. Aangezien het levensonderhoud van de mensen zwaar wordt aangetast en het anti-oorlogs- en anti-Poetin-sentiment groeit, kan de mogelijkheid van politieke muiterij in Rusland niet worden uitgesloten.

Met de Russische economie op het randje van instorten, is het voor Poetin moeilijk om deze gevaarlijke situatie overeind te houden, zelfs indien hij deze Russisch-Oekraïense oorlog niet verliest. Zou Poetin uit de macht worden gezet ten gevolge van de maatschappelijke onrust, een staatsgreep of om een andere reden, dan zal Rusland nog minder snel geneigd zijn de confrontatie met het Westen aan te gaan. Het zou zeker toegeven aan het Westen, of zelfs verder uiteenvallen, en er zou een einde komen aan de status van Rusland als grote mogendheid.

II. Analyse van de impact van de Russisch-Oekraïense oorlog op het internationale landschap

1. De Verenigde Staten zouden het leiderschap in de westerse wereld terugkrijgen en het Westen zou meer verenigd worden. Op dit moment is de publieke opinie dat de Oekraïense oorlog een volledige ineenstorting van de Amerikaanse hegemonie betekent. Maar de oorlog brengt in feite Frankrijk en Duitsland, die beide wilden loskomen van de VS, terug binnen het NAVO-defensiekader, en veegt Europa’s droom van onafhankelijke diplomatie en zelfverdediging van tafel. Duitsland zal zijn militaire budget aanzienlijk verhogen; Zwitserland, Zweden en andere landen lijken hun neutraliteit op te geven.

Het Amerikaanse leiderschap in de westerse wereld zal terugveren

Nu Nord Stream 2 voor onbepaalde tijd is stopgezet, zal Europa’s afhankelijkheid van Amerikaans aardgas onvermijdelijk toenemen. De VS en Europa zouden een hechtere gemeenschap vormen, met een gedeelde toekomst, en het Amerikaanse leiderschap in de westerse wereld zal terugveren.

2. Het ‘IJzeren Gordijn’ zal opnieuw vallen, niet alleen van de Oostzee naar de Zwarte Zee, maar tussen het door het Westen gedomineerde kamp en zijn concurrenten. Het Westen zal een grens trekken tussen democratieën en autoritaire staten en de kloof met Rusland definiëren als een strijd tussen democratie en dictatuur.

Dit nieuwe IJzeren Gordijn zal niet langer bestaan tussen de kampen socialisme en kapitalisme, noch zal het beperkt blijven tot een Koude Oorlog. Het zal een strijd op leven en dood worden tussen voor- en tegenstanders van de westerse democratie. De eenheid van de westerse wereld onder het IJzeren Gordijn zal een heveleffect hebben op andere landen: de Amerikaanse Indo-Pacific-strategie zal worden geconsolideerd en landen zoals Japan zullen zich nog meer met de VS verbinden, wat een ongekend breed democratisch verenigd front zal creëren.

3. De macht van het Westen zal aanzienlijk groeien, de NAVO zal blijven uitbreiden en de invloed van de VS in de niet-westerse wereld zal toenemen. Na de Russisch-Oekraïense oorlog zullen de anti-westerse krachten in de wereld sterk verzwakken, ongeacht hoe Rusland zijn politieke transformatie tot stand brengt.

Het Westen zal meer ‘hegemonie’ hebben, zowel op het gebied van militaire macht als van waarden en instellingen

De gebeurtenissen na de Sovjet- en oosterse omwentelingen van 1991 kunnen zich herhalen: theorieën over ‘het einde van de ideologie’ kunnen opnieuw de kop opsteken, de heropleving van de derde golf van democratisering zal aan kracht winnen en meer ontwikkelingslanden zullen het Westen omarmen. Het Westen zal meer ‘hegemonie’ hebben, zowel op het gebied van militaire macht als van waarden en instellingen, en zijn harde macht en zachte macht zullen tot nieuwe hoogten groeien.

4. China zal binnen dit nieuwe kader meer geïsoleerd raken. Om bovengenoemde redenen zal China, als het geen proactieve maatregelen neemt om te reageren, verder worden ingeperkt door de VS en het Westen. Als Poetin eenmaal valt, zullen de VS niet langer te maken hebben met twee strategische concurrenten, maar hoeven ze alleen China strategisch in te perken.

Europa zal zich verder afsnijden van China; Japan zal de anti-Chinese voorhoede worden; Zuid-Korea zal dichterbij de VS komen; Taiwan zal zich aansluiten bij het anti-Chinese koor en de rest van de wereld zal partij moeten kiezen vanwege de kuddementaliteit. China zal niet alleen militair worden omsingeld door de VS, de NAVO, de QUAD en AUKUS, maar ook worden uitgedaagd door westerse waarden en systemen.

III. China’s strategische keuze

1. China kan niet aan Poetin gebonden zijn en moet zichzelf zo snel mogelijk losmaken. Natuurlijk leidt een escalatie van het conflict tussen Rusland en het Westen de aandacht van de VS af van China, en zou dus China blij moeten zijn met Poetin en hem zelfs moeten steunen – maar alleen als Rusland overeind blijft. Een samenwerking met Poetin heeft gevolgen voor China wanneer hij de macht verliest. Tenzij Poetin met steun van China de overwinning kan behalen, iets wat er op dit moment somber uitziet, heeft China niet de slagkracht om Rusland te steunen. 

De wet van de internationale politiek zegt dat er ‘geen eeuwige bondgenoten noch eeuwige vijanden’ zijn, maar dat ‘onze belangen eeuwig en voortdurend’ zijn. Onder de huidige internationale omstandigheden is China’s enige optie om zijn eigen belangen veilig te stellen, het minste van twee kwaden te kiezen en Rusland zo snel mogelijk te laten vallen. Op dit moment wordt geschat dat het nog een of twee weken duurt voordat China zijn speelruimte verliest. China moet resoluut optreden.

2. China moet niet op twee paarden willen wedden, maar zijn neutraliteit opgeven en zich voegen bij de meerderheid van de landen in de wereld. Tot nu toe heeft China geprobeerd geen van beide zijden te beledigen. Het opteerde voor de gulden middenweg wat betreft internationale verklaringen en keuzes, onder andere door zich te onthouden van stemmingen in de VN-Veiligheidsraad en de Algemene Vergadering van de VN.

In sommige gevallen is schijnbare neutraliteit een verstandige keuze, maar dat geldt niet voor deze oorlog

Deze positie voldoet echter niet aan de behoeften van Rusland en heeft bovendien Oekraïne en zijn aanhangers en sympathisanten woedend gemaakt, waardoor China tegenover een groot deel van de wereld is komen te staan. In sommige gevallen is schijnbare neutraliteit een verstandige keuze, maar dat geldt niet voor deze oorlog, waarin voor China niets te winnen valt.

Gezien het feit dat China altijd heeft gepleit voor respect voor de nationale soevereiniteit en territoriale onschendbaarheid, kan het verder isolement alleen voorkomen door zich achter de meerderheid van de landen in de wereld te scharen. Dit standpunt is ook bevorderlijk voor de afwikkeling van de Taiwanese kwestie.

3. China moet een zo groot mogelijke strategische doorbraak bereiken en niet verder geïsoleerd worden door het Westen. Poetin laten vallen en het opgeven van neutraliteit zal het internationale imago van China verbeteren en zijn eigen betrekkingen met de VS en het Westen vergemakkelijken. Hoewel het moeilijk is en veel wijsheid vereist, is dat de beste optie voor de toekomst.

China moet niet overmatig optimistisch zijn over de mogelijkheid dat een geopolitieke strijd in Europa, veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, de strategische verschuiving van de VS van Europa naar de Indo-Pacifische regio aanzienlijk zal vertragen. Er zijn al stemmen in de VS die zeggen dat Europa belangrijk is, maar China belangrijker, en dat het voornaamste doel van de VS moet zijn te voorkomen dat China de dominante macht wordt in de Indo-Pacifische regio.

Onder die omstandigheden moet het China’s topprioriteit zijn om de juiste strategische aanpassingen te maken, teneinde de vijandige Amerikaanse houding ten opzichte van China te veranderen en zichzelf voor isolement te behoeden. Het uiteindelijke doel moet zijn te voorkomen dat de VS en het Westen gezamenlijke sancties aan China opleggen.

China is het enige land ter wereld dat concrete maatregelen kan nemen om Poetins verdere mogelijke avonturen te voorkomen

4. China zou het uitbreken van wereldoorlogen en kernoorlogen moeten voorkomen en zijn eigen onvervangbare bijdragen aan de wereldvrede leveren. Aangezien Poetin de strategische afschrikkingstroepen van Rusland expliciet heeft verzocht om in staat van speciale gevechtsgereedheid te komen, kan de Russisch-Oekraïense oorlog uit de hand lopen.

Een rechtvaardige zaak vindt veel steun; een onrechtvaardige weinig. Als Rusland een wereldoorlog of zelfs een kernoorlog ontketent, zal het de wereld gewis in chaos storten. Om de rol van China als verantwoordelijke grootmacht te demonstreren, moet China zich niet van Poetin afkeren, maar moet het tevens concrete maatregelen nemen om Poetins mogelijke avonturen te voorkomen.

China is het enige land ter wereld dat dit kan, en het moet dit unieke voordeel ten volle benutten. Het einde van China’s steun aan Poetin zal hoogstwaarschijnlijk een einde maken aan de oorlog; in elk geval zal Poetin die niet durven te escaleren. Als gevolg hiervan zal China zeker internationaal veel lof krijgen voor het handhaven van de wereldvrede, wat het isolement van China kan voorkomen, maar ons ook een kans kan bieden om onze betrekkingen met de Verenigde Staten en het Westen te verbeteren.