Het VPRO-programma Tegenlicht stond zondag geheel in het teken van het nieuwe boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk over de bankensector. Luyendijk sprak twee jaar lang in de Londense City met bankiers en andere mensen uit de financiële sector. 'Het systeem zelf is rot en corrumpeert de mensen daarin,' luidt de conclusie van Luyendijk. Het is een stelling die eerder ook werd betrokken door de theatermakers van De Verleiders: Door De Bank Genomen. Bekijk hier de betreffende uitzending van Tegenlicht. De financiële sector heeft volgens Luyendijk veel te weinig geleerd van de financiële crisis uit 2008 en er kan dus zomaar weer een crisis uitbreken waardoor er wéér miljarden gemeenschapsgeld richting de sector moet, zo was de teneur van de uitzending. Tegelijk stelt hij dat veel van de kritiek die de buitenwereld heeft op de bankiers, te gemakkelijk is. 'Zoals rechtse mensen, PVV'ers, over de islam praten, zo praten linkse mensen, VPRO'ers, over bankiers. Ze weten er geen donder van af.' Maar de journalist had ook een oplossing: 'Een van mijn voorstellen voor een betere financiële wereld is dat mooie vrouwen ophouden met bankiers aantrekkelijk vinden. Dat gaat meer doen dan welke kapitaalbuffer verhoging ooit.'

Jazzy afternoon slaat om in ergernis

De uitzending schoot Chris Buijink, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) kennelijk in het verkeerde keelgat. Zijn Twittertimeline gaf de indruk van een heerlijke lazy zondag, totdat Tegenlicht begon. In de middag had hij nog een 'jazzy sundayafternoon' in het Amsterdamse café De Pianist. ‘s Avonds keek hij naar een 'spectacular' aflevering van Homeland. Maar die sfeer sloeg abrupt om toen hij overschakelde naar Tegenlicht.

In #Amsterdam #West in http://t.co/MBc1TUt3JL (Est 2015): muziek op zondagmiddag. pic.twitter.com/5YJlLRviwa — Chris Buijink (@chrisbuijink) March 1, 2015

Het VPRO-programma toonde diverse fragmenten uit films en documentaires, waaronder The Wolf of Wall Street en Margin Call. Ook kwam er een scene uit de apocalyptische film 2012 voorbij. “#MarginCall is echt kijktip.Voor 't overige: gun @jorisluyendijk z'n businessmodel #populistischeantropoloog”, was de reactie van Buijink.

Zeker @VPROTegenlicht gekeken; #MarginCall is echt kijktip.Voor 't overige: gun @jorisluyendijk z'n businessmodel #populistischeantropoloog — Chris Buijink (@chrisbuijink) March 1, 2015

  Daarnaast liep Luyendijk een rijtje (voornamelijk) Nederlandse ex-politici af die overgestapt waren naar de financiële sector. Onder meer Wim Kok (PvdA, ING), Gerrit Zalm (VVD, DSB, ABN Amro), Ed Nijpels (VVD, DSB), Karien van Gennip (CDA, ING) en Joop Wijn (CDA, Rabobank, ABN Amro) kwamen voorbij. 'Banken willen heel graag korte lijntjes naar de politiek, want wie weet gaat het mis en dan moeten ze gewoon een grote graai kunnen doen in de staatskas,' stelde Luyendijk. Toen iemand Buijink aansprak op zijn eerdere‘populistische antropoloog’-tweet, en diens opmerking over ‘ernstig’ noemde, reageerde de NVB-voorman: 'Ernstig? Ernstig is om integriteit van mensen met foto's & al ter discussie te stellen.'

@chrisbuijink @VPROTegenlicht @jorisluyendijk DAT DURF ik ZELFS NIET ZEGGEN: Luyendijk is een populistische anthropoloog (WOW) — peterverhaar (@peterverhaar) March 1, 2015

  De NVB probeerde de boel maandag te sussen. Op het officiële twitteraccountant van de brancheorganisatie verscheen een Tweet waarin de belangenvereniging het boek van de man die eerder door hun voorzitter nog als populist werd weggezet 'behartenswaardig' noemde. Tegenlicht daarentegen was met zijn fragmenten uit speelfilms een 'samenraapsel van fictie en feiten met als 'hoogtepunt' de ondergang van de wereld [de film 2012,red]' In een reactie aan Follow The Money laat een woordvoerder van de NVB weten dat Buijink de uitzending 'over the top' vond. 'In zijn boek besteedt Luyendijk aandacht aan de verschillen tussen het Verenigd Koninkrijk en Nederland, waar we tuchtrecht en de bankierseed hebben ingevoerd. In de uitzending ontbrak elke verwijzing daarnaar.' De term 'populistisch' sloeg volgens de woordvoerder niet op het boek, maar op het optreden van Luyendijk in de uitzending. Bij dat optreden speelde het businessmodel van Luyendijk mogelijk een rol, zo liet de woordvoerder doorschemeren. 'Enorme aandacht leidt ongetwijfeld tot extra verkopen.'