Bestuursverbod faillissementsfraudeurs: ei van Columbus?

Het Handelsregister zal hoogstwaarschijnlijk een zwarte lijst krijgen met bestuurders die er, voorafgaand aan een faillissement, een puinhoop van hebben gemaakt. Vandaag stemt de Tweede Kamer over dit nieuwe wapen in de strijd tegen faillissementsfraudeurs. Fraudeurs die zich tot 3 jaar voorafgaand aan het faillissement schuldig maken aan faillissementsfraude of wanbestuur, lopen straks het risico om maximaal vijf jaar lang géén bestuurder of commissaris te mogen zijn van een rechtspersoon. Hun lopende taken als bestuurder of commissaris moeten ze bovendien neerleggen. Curatoren ontwaren in deze maatregel nog niet het ei van Columbus, maar Ard van der Steur, minister van Veiligheid en Justitie, denkt toch het gevonden te hebben. ‘Het bestuursverbod voorkomt dat verdere schade aan het handelsverkeer kan worden berokkend, doordat de betrokkenen niet meer in staat zijn om zich achter de rechtspersoonlijkheid van een vennootschap te verschuilen,’ luidde zijn plenaire toelichting in de Tweede Kamer over het wetsvoorstel dat zijn voorganger Ivo Opstelten vorig jaar indiende.

Invulling

Het nieuwe bestuursverbod zal aangevraagd moeten worden door de curator of het openbaar ministerie. Vervolgens zal de civiele rechter zich moeten buigen over de daadwerkelijke verantwoordelijkheid van de bestuurder en over de vraag of hij zich in de drie jaren voorafgaande aan het faillissement schuldig heeft gemaakt aan de benadeling van schuldeisers of ernstig tekort is geschoten bij de informatieplicht aan de curator - denk aan het dumpen van de boekhouding en het niet afgegeven van encryptiesleutels. Verder geldt ook het three-strikes-out principe: bestuurders wie bij minstens twee eerdere faillissementen een persoonlijk verwijt gemaakt kan worden, kunnen een vermelding krijgen op de zwarte bestuurderslijst.

bestuurders die bij minstens twee eerdere faillissementen een persoonlijk verwijt gemaakt kan worden, kunnen een naamsvermelding krijgen op de zwarte bestuurderslijst

Bestuurders die door de rechter worden veroordeeld zullen – op basis van het huidige voorstel – hun naam terugvinden op een openbare lijst op de website van de Kamer van Koophandel. Naast de naam wordt ook de verbodsduur en de reden voor het bestuursverbod opgenomen. Zodra de opgelegde termijn is afgelopen, mag iemand weer als bestuurder optreden. Het CDA-kamerlid Oskam wil nog een stapje verder gaan. Hij ziet graag dat bij de totstandkoming van het Handelsregister naast inzage in actuele verboden ook informatie over inmiddels beëindigde bestuursverboden kan worden geraadpleegd.

Privacy

De exacte invulling van de blacklist in het handelsregister is overigens nog niet definitief, want het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) moet zich er nog over buigen. Het CDA-Kamerlid Peter Oskam verbaasde zich er vorige week over dat de privacywaakhond nog geen advies wilde geven over het wetsvoorstel. ‘Wellicht is de kwalificatie "arrogant" hier nog het meest op zijn plaats,’ liet hij zelfs de Kamervoorzitter weten. Het CBP laat bij monde van woordvoerder Lisette Rutgers desgevraagd weten dat er alsnog een advies komt. ‘Het wetsvoorstel gaat gepaard met een belangrijke wijziging van de Handelsregisterwet en daar gaan we over adviseren. Wat dat advies is, kan ik nog niet vertellen.’ Het ministerie van Veiligheid en Justitie geeft aan dat het CBP om advies gevraagd zal worden in het kader van het centraal aandeelhoudersregister - het zogeheten ubo-register waarin vanuit Brussel al een likje Tipp-Ex is voorgesteld.

Shortlist?

Afgaande op het aantal strafrechtelijke bestuursverboden, iets wat nu wel al mogelijk is, zal de zwarte lijst kort worden. In het Kamerdebat kwam naar voren dat er volgens het Openbaar Ministerie slechts drie strafrechtelijke bestuursverboden zijn opgelegd in faillissementsfraudezaken. De Raad voor de Rechtspraak blijkt groter te denken. Ze maakte een inschatting van het extra werk bij rechtbanken en schatte dat de invoering van een civielrechtelijk bestuursverbod zou neerkomen op ongeveer 520 extra zaken per jaar.

Katvanger voor 500 euro

In het wetsvoorstel is ook meegenomen dat niet enkel de ‘papieren’ bestuurder, maar ook de ‘feitelijk leidinggevende’ een bestuursverbod kan krijgen. Minister Van der Steur haalde daarbij een voorbeeld aan van een faillissementsfraudeur die zijn broer gebruikt als bestuurlijke stroman. ‘Als die broer geen feitelijk leidinggevende handelingen verricht, maar als die worden verricht door die andere broer, die niet staat ingeschreven, dan is nog steeds die andere broer, de crimineel, strafrechtelijk aansprakelijk voor de daden die hij pleegt, omdat hij feitelijk de leidinggevende is in Nederland.’ Het gebruik van katvangers is gemeengoed onder faillissementsfraudeurs. In de recente zaak rond de “B.V. Makelaar” Marcel Huzink (drie jaar cel sinds afgelopen vrijdag) kregen katvangers 500 euro zodra ze zich beschikbaar stelden om – op papier – als bestuurder te fungeren van een opgekochte B.V. De enige eis was volgens een van de verdachte katvangers een spoedbezoekje aan de notaris voor de aandelenoverdracht. Een van de verdachte katvangers: 'Het gesprek met de notaris vond plaats na 18:00 uur. [..] Ik kreeg een kop koffie en zette een handtekening en het was geregeld. Het duurde hoogstens vijf minuten. Ik nam een lege BV over en verder niets.’

'Het is symptoombestrijding, want een bestuursverbod treft vooral de katvangers. Terwijl de aandacht juist gericht moet zijn op de mensen die erboven staan'

Het voordeel: een nieuwe, onnozele statutair bestuurder die tekenbevoegd is en toegang heeft tot de bankrekening. Het nadeel: alle activa worden verpatst, debiteuren worden geïnd, het geld weggesluisd, terwijl sociale premies niet worden afgedragen en rekeningen onbetaald blijven. Hetgeen leidt tot een onvermijdelijk faillissement.

De Nauta-advocaat

Dit alles onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van de katvanger, die op zoek moet gaan naar een advocaat. Minister Van der Steur heeft het van dichtbij meegemaakt toen hij nog bij het advocatenkantoor NautaDutilh werkte. ‘Ik stond toen een katvanger bij. Ik dacht altijd dat dat schurken waren, maar in dit geval was dat niet zo. De goede man was zelf opgelicht door mensen die op de klassieke manier faillissementsfraude pleegden en hem, zoals hij zelf dacht, de kans van zijn leven boden om eindelijk eens een serieuze baan te krijgen. Die kans heeft hij met beide handen aangegrepen, om vervolgens het centrum te zijn van een grote oplichtingszaak,’ vertelde Van der Steur vorige week tijdens de behandeling van het wetsontwerp.

Geen ei van Columbus

De beroepsgroep curatoren verwacht niet dat een bestuursverbod de notoire faillissementsfraudeur tegen zal houden. ‘Ik geloof niet dat dit het ei van Columbus gaat worden,’ zei Robert van Galen, voorzitter van de Vereniging van Insolventieadvocaten (Insolad) dinsdag op BNR. Het kan volgens hem wel iets helpen, maar hij verwacht niet dat mensen die opzettelijk fraude plegen zich erdoor laten remmen. Curator Ton Tekstra sluit zich daarbij aan. ‘Het moet om bestuurders gaan die ernstig over de schreef zijn gegaan. Dat zijn vaak ook weer personen die niet schromen om stromannen in te zetten om op die manier het verbod te omzeilen.’ De criminoloog Alan Kabki, die in zijn promotieonderzoek onder meer inzoomde op faillissementsfraude, liet vorig jaar al doorschemeren aan FTM dat het civielrechtelijke bestuursverbod een beperkte uitwerking zal hebben. ‘Het is symptoombestrijding, want een bestuursverbod treft vooral de katvangers. Terwijl de aandacht juist gericht moet zijn op de mensen die erboven staan.’