Op 11 maart 2017 staat een rij jongemannen in pak, met felrode sjerpen over hun jasjes gedrapeerd, zij aan zij op de Van Schaeck Mathonsingel in Nijmegen. Ze voeren een banier met het wapen van hun organisatie, Civitas Christiana. De katholieke demonstranten protesteren die dag tegen een reclamecampagne van het Nederlandse kledingmerk SuitSupply, onder aanvoering van hun leider, Hugo Bos.

De twee zoenende mannen op reclameposters die overal in het hele land hangen, zijn een doorn in het oog van het oerconservatieve Civitas Christiana. ‘We willen dat de campagne stopt want het toont vulgair gedrag,’ zegt Bos tegen De Gelderlander.

Terwijl het gezelschap christelijke liederen aanheft (in het Latijn) en strijdkreten roept (‘TRADITIE, FAMILIE, PRIVÉ-EIGENDOM!’), loopt een groep tegendemonstranten het plein op. Ze overstemmen de mannen al snel met oorverdovende toeters, gooien glitterpoeder en confetti over hen heen en verscheuren dozen vol flyers en boekjes. Hier en daar ontstaat duw- en trekwerk. Hoewel ze de volle laag krijgen, gaan de Civitas Christiana-aanhangers stoïcijns door met hun protest. Uiteindelijk scheidt de politie de partijen.

Van de straat naar het theater

Tweeëneenhalf jaar later, op 19 oktober 2019, staat Bos op het podium van concertzaal de Philharmonie in Haarlem. Hij spreekt zo’n 600 belangstellenden toe die hun weg hebben gevonden naar het congres ‘Cultuur onder Vuur’. Onder die naam ‘verdedigt’ Civitas Christiana naar eigen zeggen ‘de Nederlandse cultuur’.

‘Van onze cultuur liggen de bronnen in de Bourgondische tijd en die bronnen liggen dan ook binnen het katholieke geloof’

Het publiek bestaat voor het merendeel uit witte mannen – jongeren zijn er amper. Onder het publiek bevinden zich ook enkele leden van Erkenbrand. Deze extreemrechtse club, die zichzelf beschrijft als ‘de laatste protestgeneratie, de laatste hoop,’ stelt dat er een elite is die ‘er op alle niveaus hard aan werkt om het licht van de wereld, de blanke volkeren, te laten doven’. Fausto Lanser, eerder het gezicht van de organisatie, is er ook. Hij zou na een artikel in De Volkskrant, waarin hij zich scherp uitliet over Marokkaanse Nederlanders en over zijn wapenbezit pocht, uit Erkenbrand zijn gezet. Onder de opvallend vaak goedgeklede bezoekers vallen de medewerkers van Civitas Christiana extra op: over hun driedelig pak dragen ze rode sjerpen.

Het programma heeft veel overlap met thema’s die later ook in de complotkranten Gezond Verstand en De Andere Krant opduiken. De media verkopen ‘linkse fabeltjes’ en zijn ‘onbetrouwbaar’, klimaatverandering is een hoax en er is sprake van ‘islamisering van Nederlandse leerlingen’. Ook over ‘de ondergang van de Westerse beschaving’ maakt Civitas Christiana zich druk.

Zo ontvangt Jenny Douwes, een van de ‘blokkeerfriezen’ die veelvuldig in praatprogramma’s mocht aanschuiven, de ‘Vrijheidsprijs’ omdat ze opkwam voor Zwarte Piet. In haar dankwoord benadrukt ze dat ‘de geschreven pers [..] heeft verzuimd’ die strijd ‘gedegen en eerlijk’ te beschrijven. De voorzitter van de Groene Rekenkamer, Cyril Wentzel, stelt in zijn lezing dat ‘klimaatgekte complete onzin’ is. Arnold Karskens, initiatiefnemer van de aspirant-omroep Ongehoord Nederland, zet uiteen dat de NOS christenen achterstelt en vaak met twee maten meet. Pater Elias Leyds betoogt dat de moderne mens de gevangene is van de rede en terug moet naar de wortels. ‘Van onze cultuur liggen de bronnen in de Bourgondische tijd en die bronnen liggen dan ook binnen het katholieke geloof.’

In de foyer is er gelegenheid boeken te kopen bij een kraam van Tom Zwitser. Hij kent Bos van conservatieve publicaties als Bitterlemon en Catholica, waarvoor ze allebei schreven. Zwitser was protestants, maar bekeerde zich na zijn studie tot een vorm van katholicisme die teruggrijpt naar de tijd voor de Reformatie. Tegenwoordig publiceert hij met zijn uitgeverij Blauwe Tijger onder meer boeken van Thierry Baudet en heeft hij een studio waar hij zijn ‘Boeren-journaals’ opneemt. Ook Baudet is een oude bekende van Bos: hij sprak in 2015 op enkele fondsenwervingsavonden voor Civitas Christiana.

Elders liggen boekjes van Civitas Christiana klaar voor de bezoekers. In De mislukking van het multiculturalisme staat onder meer: ‘De politiek-correcte mensen die de Europese Unie steunen en ons land regeren, lijden aan “oikofobie”, angst voor het eigene.’ Oikofobie is een bekende term uit het repertoire van Baudet, die hem overnam van zijn leermeester Roger Scruton.

Na afloop zingt de de hele zaal staand het Wilhelmus, waarna een borrel plaatsvindt in de foyer. Bladerend door de verschillende boekjes die Civitas Christiana verspreidt, aan het eind van het congres, rijst de vraag: wie betaalt voor de uitgebreide campagnes die Civitas voert?

Braziliaanse wortels

Civitas Christiana is geworteld in Zuid-Amerika. Bos, zijn medewerkers en de vrijwilligers zijn onderdeel van de wereldwijd opererende organisatie Traditie, Familie & Privé-eigendom, die als Tradição, Família e Propriedade (TFP) in 1960 in het Braziliaanse São Paulo werd opgericht door Plinio Corrêa de Oliveira.

Corrêa de Oliveira, die volgens Hugo Bos in een boekje over ‘linkse indoctrinatie’ op scholen, eigenhandig ‘voorkwam dat Brazilië communistisch werd’, begon TFP met een aantal medestanders om een tegenbeweging in gang te zetten, gebaseerd op de principes uit zijn boek Revolutie en contrarevolutie, dat in 1959 verscheen. TFP wil terug naar de tijd vóór de Reformatie en herstel van conservatieve, christelijke waarden. Zoals Corrêa de Oliveira het in zijn boek zegt: ‘Dit is een echte ideologische kruisvaart.’

In de jaren zestig werkte TFP hard aan uitbreiding van hun activiteiten in Zuid-Amerika, via afdelingen in Argentinië, Chili, Uruguay en Paraguay. In 1970 maakte het de oversteek naar Spanje. Halverwege de jaren zeventig volgden de Verenigde Staten, waar nog altijd een invloedrijke afdeling van TFP bestaat. Volgens een Amerikaanse belangenorganisatie van liefdadigheidsgroepen haalde TFP daar in 2019 bijna 14 miljoen dollar aan donaties binnen.

‘De christelijke beschaving wordt heden ten dage vooral aangevallen door communisme, socialisme en christelijke progressiviteit’

In 1978 publiceerde de The New York Times een portret van TFP waarin een hooggeplaatste medewerker van de Braziliaanse ambassade de organisatie beschrijft als een ‘politieke groep’ die ‘de rechtervleugel van de kerk gebruikt’. Zoals Corrêa de Oliveira het in zijn boek beschrijft: ‘TFP is een burgerlijk-patriotistische orde met als doel het beschermen van de fundamentele waarden van de christelijke beschaving, die heden ten dage vooral wordt aangevallen door communisme, socialisme en christelijke progressiviteit.’

De Brazilianen willen ook Europa herkerstenen. Na de Verenigde Staten volgen Frankrijk (1977), het Verenigd Koninkrijk (1980), Duitsland (1982), Oostenrijk (1999) en Ierland (2004). Ook Australië, India en de Filipijnen kennen inmiddels TFP-afdelingen.

Uit een artikel op OpenDemocracy blijkt dat de in 2013 opgerichte Poolse ‘denktank’ Ordo luris Institute for Legal Culture de conservatieve Poolse PiS-regering helpt met opstellen van nieuwe wetgeving. Ordo Iuris brengt daarnaast tienduizenden mensen, vooral vrouwen, op de been tijdens demonstraties tegen abortus en voor andere conservatieve speerpunten. De oprichters zeggen door TFP te zijn geïnspireerd.

Het is niet de enige Poolse organisatie die aan TFP is gelinkt. Krucjata Młodych laat zich eveneens gelden. Bij de viering van Onafhankelijkheidsdag op 11 november 2019 liepen de leden daarvan zij aan zij met extreem-rechtse en nationalistische groeperingen door Warschau, tijdens een grote demonstratie voor conservatieve waarden. Krucjata Młodych (‘Nieuwe Kruistocht’) is direct gelinkt aan TFP, voor Hugo Bos reden om de banden warm te houden. Hij is regelmatig te gast bij TFP-gelegenheden in het imposante 14e-eeuwse kasteel van Niepołomice. Daarnaast houden Civitas Christiana en haar Poolse zusterorganisatie geregeld gezamenlijke bijeenkomsten, zoals deze adventsviering.

Volgens een rapport dat het European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights eerder dit jaar over TFP opstelde, is het zwaartepunt van hun activiteiten inmiddels verschoven naar Europa. De opstellers van het document, een groep Europarlementariërs uit verschillende lidstaten, zetten zich onder andere in voor veilige abortus en toegang tot voorbehoedsmiddelen, waarmee ze zichzelf lijnrecht tegenover TFP plaatsen. Het rapport schetst de nasleep van de dood van oprichter Corrêa de Oliveira. Een interne machtsstrijd in Brazilië, onder andere over het recht op het gebruik van de naam Traditie, Familie & Privé-eigendom, leidde tot afsplitsingen. Uit de brokstukken ontstond een sterk TFP in Europa, terwijl de in Brazilië overgebleven puristen het gedachtegoed van hun leider blijven uitdragen.

Klooster in de bossen

In Europa had men geen last van onderlinge verdeeldheid. Daar werd langzaam maar gestaag aan nieuwe organisaties gebouwd, zoals die in Nederland. 

Civitas Christiana heeft zich ver van de moderne maatschappij genesteld onder een stolp van middeleeuwse esthetiek. Met zijn medewerkers zetelt Bos in Casa Nova, een voormalig klooster in de bossen rondom Heilig Landstichting. Hier worden pro-Zwarte Piet-campagnes en anti-abortusfolders bedacht.

Het interieur bestaat vooral uit eikenhouten meubels. Slechts een paar enorme kopieerapparaten verwijzen naar de moderniteit. ‘Vanaf deze plek bereiken we honderdduizenden mensen,’ legt Bos uit tijdens een rondleiding. Hij beschikt over een adressenbestand van ongeveer 250.000 mensen die ooit een petitie van Civitas Christiana hebben ondertekend. 

‘Waarom wordt er met de gevoelens van iedereen, behalve christenen, rekening gehouden?’

Voordat hij zich aan zijn ‘christelijke taak’ wijdde, werkte Bos als ontwerper/adviseur van ergonomische producten bij productontwikkelaar BakkerElkuizen. Bovendien was hij voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Ergonomie. In zijn vrije tijd is hij een fervent beoefenaar van de Israëlische vechtsport Krav Maga. Uit een felicitatie in het Nederlands Dagblad – hij was toen nog protestant – blijkt Bos in 1993 te zijn getrouwd met Heleen Boerefijn. De bekering naar het conservatieve katholicisme vindt later plaats.

Wat drijft Bos? ‘Als ik een advertentie zie van SuitSupply, ben ik als christen gekwetst. Waarom wordt er met de gevoelens van iedereen, behalve christenen, rekening gehouden?’

Al voordat hij Civitas Christiana oprichtte, verspreidde hij zijn boodschap via sociale media. Voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2012 post hij een cartoon waarin stemmen op Obama wordt voorgesteld als een stap richting zelfmoord. In de periode daarna promoot hij lezingen die in het verlengde liggen van het gedachtengoed van TFP, met titels als ‘RIP Western Civilization’ of ‘The Crusade of the XXI Century’. Een jaar voordat Civitas Christiana het levenslicht ziet, organiseert Bos een ‘Dag voor het leven’ in Casa Nova – pro-leven, anti-abortus.

Vanaf 26 maart 2014 krijgt Civitas Christiana vleugels, en daarmee ook Bos. Na de oprichting van zijn nieuwe club is hij te gast in Polen en dineert met mensen als James Bascom, een prominent lid van de Amerikaanse afdeling van TFP en onderdirecteur van TFP Student Action. Deze tak van de organisatie komt specifiek op voor het behoud van conservatieve waarden op schoolcampussen.

Het verkiezingsprogramma waarmee Bolsonaro aan de macht kwam, gaf TFP wind in de zeilen, net als PiS eerder in Polen deed: ‘In Brazilië spreekt Bolsonaro inmiddels dezelfde taal als onze moederorganisatie,’ zegt Bos. ‘Hij spreekt nu over ‘heilig privé-eigendom”.’ Bos heeft weinig op de overheid. ‘Als je het land bewerkt zijn de vruchten van jou. De overheid is tiranniek.’ 

Naast Civitas Christiana houdt hij zich bezig met campagnes en het organiseren van lezingen met TFP-veteranen als Nelson Fragelli. Ook bezoekt hij de moederorganisatie in Brazilië en spreekt daar voor een gezelschap van TFP’ers. Hij bezoekt de PVV en de SGP om de denkbeelden van Civitas Christiana onder hun aandacht te brengen.

Waar komt het geld vandaan?

Om al die reizen te kunnen maken en campagnes te kunnen voeren, leunt Civitas Christiana aanvankelijk op buitenlandse afdelingen. ‘Zusterorganisaties hebben ons aan het begin geholpen, over precieze bedragen doe ik geen uitspraak, maar we staan al vele jaren op eigen benen en zijn financieel gezond.’ Inmiddels kan de organisatie zichzelf bedruipen via giften, zegt Bos. ‘Vorig jaar ontvingen we 1,2 miljoen aan donaties, dit jaar groeien we ten opzichte van vorig jaar met meer dan 50 procent. We hebben nu 17 mensen in dienst, zo’n 14 fte.’

Maakt de coronacrisis mensen ontvankelijker voor zijn boodschap? ‘Deze crisis dwingt ons na te denken over wat belangrijk is in het leven. Je kunt ook zeggen dat er een groeiend bewustzijn is voor de gevaren die onze beschaving bedreigen, zoals communisme en cultuurmarxisme, atheïsme, promotie van seksuele perversies zoals pedofilie, een cultuur van de dood (abortus) en bedreiging van privé-eigendom. Dit merken wij aan het grote aantal mensen dat ons financieel steunt, die petities ondertekenen en vrijwilligerswerk doen.’

De medewerkers van Civitas Christiana zijn de hele dag druk boekjes, flyers of nieuwsbrieven te maken, die ze kopiëren en naar een groeiend aantal ingeschrevenen versturen. Daarnaast gaan er meerdere keren per week mails de deur uit met oproepen om te doneren of acties anderszins te steunen.

Zo is de organisatie bijzonder actief om Zwarte Piet te behouden. Van enig racisme is geen sprake, zegt Bos desgevraagd. ‘De bisschop van Myra kocht slaven vrij, die hem gingen dienen. Gouden oorbellen zijn duur, dat zijn geen symbolen van onderdrukking.’

Bos waarschuwt voor een ‘tijdelijke vorm van wereldbestuur’ die aanstaande zou zijn om ‘de dubbele medische en economische crisis aan te pakken’

Op 26 mei van dit jaar stuurt Bos een dringende mail: hij wil 20.000 euro inzamelen zodat een verklaring over ‘de corona-hysterie’ naar het Binnenhof kan. Hij zegt nog maar 11.717 euro te hebben opgehaald. Drie dagen later meldt hij in een vervolgmail dat er inmiddels 18.983 binnen is. Hij vraagt andermaal om donaties. Weer een dag later meldt Bos dat het streefbedrag is gehaald.

Bos beschouwt de maatregelen die wereldwijd tegen het covid-19-virus worden genomen, als een vorm van collectieve ‘zelfmoord’. ‘De vier belangrijkste profiteurs van deze zelfmoord’ zijn volgens hem China, ecologen, Bill Gates en de radicale linkerzijde. In een publicatie in het kader van de langlopende campagne ‘Cultuur onder Vuur’, waarmee Civitas Christiana strijdt tegen de ‘algehele afkalving van onze beschaving’, waarschuwt hij voor een ‘tijdelijke vorm van wereldbestuur’ die aanstaande zou zijn om ‘de dubbele medische en economische crisis aan te pakken’. De vier ‘profiteurs’ zouden actief aan deze agenda werken. 

Op 19 november stuurde Civitas Christiana haar aanhang een poll met de vraag of Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib, die volgens Bos ‘aast op een verlenging van haar aflopende voorzitterschap’, een tweede termijn zou mogen krijgen. Bos schrijft: ‘Naar eigen zeggen reist zij meerdere malen per jaar naar haar geboorteland. Dat een vitale democratische functie als het Kamervoorzitterschap bekleed wordt door iemand met een dubbel paspoort is van de gekke. Dat moet een Nederlander zijn met één Nederlands paspoort en zonder andere bijzondere verplichtingen of bindingen met andere naties, staatshoofden of regimes. Niemand kan twee heren dienen, leert de Heilige Schrift. Ook Khadija Arib niet.’

Hertog Paul von Oldenburg

Bos is algemeen directeur; de voorzitter van ‘zijn’ Civitas Christiana is al sinds de oprichting de Duitse hertog Paul von Oldenburg (Lübeck, 1969), die al jaren in Frankrijk woont, na een studie agrarische economie in Göttingen.

Voordat de hertog toetrad tot het bestuur van Civitas Christiana, was hij vooral druk met de Federation Pro Europa Christiana, een lobbygroep die meerdere conservatieve organisaties vertegenwoordigt, en die zowel in Brussel als Creutzwald is gevestigd. Op 8 december 2009 werd de Brusselse vestiging feestelijk geopend , een herenhuis in de statige Art Nouveau-wijk Quartier des Squares. Die locatie is belangrijk, stelt Von Oldenburg . ‘Dat maakt het makkelijk voor ons om Europese vertegenwoordigers te bezoeken en hen uit te nodigen om evenementen op onze burelen bij te wonen.’

In Creutzwald, een Noord-Frans dorpje bij de Duitse grens, zetelt een derde organisatie waarbij Von Oldenburg betrokken is: het Institut Européen de Sciences Sociales. Van deze organisatie, die eveneens opkomt voor christelijke waarden, is Von Oldenburgs echtgenote erelid; de echtgenote van Bos is lid.

De hertog brak in Haarlem, tijdens het congres ‘Cultuur onder Vuur’, een lans voor de herwaardering van ‘christelijke ideeën van geweten, eergevoel, deugdzaamheid, eenvoud’. In Brussel ontvangt Von Oldenburg prominente conservatieven, zowel uit de geestelijke als de politieke klasse. Hij kreeg onder meer bezoek van de uiterst conservatieve Amerikaanse kardinaal Raymond Burke, die Paus Franciscus openlijk bekritiseerde omdat hij hem te soft vond tegenover de LHBT-gemeenschap, maar ook van Brexit-promotor Nigel Farage (UKIP).

Een veteraan die niet van ophouden weet

Thuis in Creutzwald kost het Von Oldenburg een autoritje van twaalf minuten om zijn collega-bestuurslid bij Civitas Christiana te bezoeken in Châteauneuf-en-Thymerais. Caio Xavier da Silveira (1937, São Paulo) is een TFP-veteraan; hij kreeg les van de Jezuïeten in zijn geboortestad en rondde een rechtenstudie rechten af aan de universiteit van São Paulo. Da Silveira vond daarna een mentor in de dertig jaar oudere Corrêa de Oliveira en sloot zich meteen bij de oprichting in 1960 aan bij diens organisatie Traditie, Familie en Privé-eigendom.

Sinds 1979 woont Da Silveira in Frankrijk (hij heeft naast de Braziliaanse inmiddels ook de Franse nationaliteit) om de Europese afdelingen van TFP aan te sturen en nieuwe gebieden te ontginnen. Daarnaast staat hij als advocaat ingeschreven aan de balie van het Portugese Porto.

In 1990 leidde hij een delegatie van TFP naar het overwegend katholieke Litouwen en later het Kremlin om welgeteld 5.218.520 handtekeningen te overhandigen aan de toenmalige presidenten van beide landen, Vytautas Landsbergis en Michail Gorbatsjov. Dit om de Litouwers een hart onder de riem te steken bij hun streven naar onafhankelijkheid. De enorme hoeveelheid handtekeningen, verzameld in twintig verschillende landen, haalde het Guinness Book of Records. 

In 2014 wordt hij penningmeester van Civitas Christiana. Dit nadat hij in 2011 al het voorzitterschap aanvaardt van de Federation Pro Europa Christiana, waar Von Oldenburg de dagelijkse gang van zaken voor zijn rekening neemt. Samen met Von Oldenburg ontvangt hij, zoals gezegd, regelmatig buitenlandse conservatieven in Brussel.

‘Goede contacten’

TFP en zijn zusterorganisaties zijn niet alleen een magneet voor conservatieve krachten van ver, ook dichter bij huis weten zij banden te smeden: Thierry Baudet sprak in 2015 op fondsenwervingavonden van Civitas Christiana (Hugo Bos: ‘Baudet is op weg katholiek te worden’), zijn uitgever Tom Zwitser meldde in 2009 de oprichting van de Federation Pro Europa Christiana al op het conservatieve webzine Bitterlemon.eu. Bos kent Zwitser van die website, hij schreef er eerder voor.

In november 2019 biedt Bos een eigen onderzoek aan bij Paul Frentrop, senator voor het Forum voor Democratie annex oprichter van het Renaissance Instituut, het wetenschappelijke bureau van die partij. Het onderwerp van zijn studie: de ‘vooringenomenheid in het basisonderwijs’. In het ‘schokkende rapport’ legt Cultuur onder Vuur bloot ‘hoe gekleurd schoolboeken zijn op het gebied van klimaat, immigratie en islam,’ aldus Forum voor Democratie in een tweet over de ontmoeting. Er bestaan inmiddels kennelijk korte lijntjes tussen TFP en het Forum voor Democratie.

Met het moederland van TFP, Brazilië, en de conservatieve president van dat land, Jair Bolsonaro, zijn de banden opperbest. Bos: ‘In Brazilië hebben we goede contacten met president Bolsonaro, ook in Brazilië is er sprake van een verrechtsing.’ Hij voegt eraan toe: ‘Dat betekent natuurlijk niet dat wij zijn beleid en zijn persoon op alle punten steunen.’ Bos benadrukt dat Civitas Christiana geen politieke ambities heeft: ‘We hebben hier allerlei contacten, maar zijn zelf geen politieke beweging en willen dat ook absoluut niet worden. We zijn meer een pressiegroep.’

Een langer lijntje loopt van Forum voor Democratie naar Jair Bolsonaro. Of beter gezegd: liep. Eva Vlaardingerbroek, tot voor kort kandidaat-Tweede Kamerlid voor Forum voor Democratie, schrijft columns voor Conexao Politica. Onderzoeksplatform The Intercept omschrijft deze Braziliaanse website als een van Bolsonaro’s propagandakanalen.

Vlaardingerbroek schreef tot dusver twee columns voor Conexao Politica: een in januari en een in juli. In de eerste herhaalt Vlaardingerbroek het inmiddels vertrouwde betoog over een linkse, globalistische, liberale elite die Nederland kapot wil maken door middel van massa-immigratie; hetzelfde verhaal dat ook Civitas Christiana verspreidt. ‘Links volgt het idee van Macron en zijn al even kosmopolitische Duitse collega Merkel dat Europa wereldwijd alleen een belangrijke rol kan spelen als federale staat.’ Ze vervolgt: ‘De nationale cultuur wordt geofferd, omdat grotere belangen op het spel staan.’ In haar tweede column schrijft Vlaardingerbroek dat antifa en Black Lives Matter alle ruimte krijgen om te demonstreren, terwijl oude mensen die tegen de coronamaatregelen demonstreren met waterkanonnen te maken krijgen en in elkaar worden geslagen.

Inmiddels is Vlaardingerbroek op een zijspoor geraakt na de interne machtsstrijd binnen Forum voor Democratie. Desgevraagd is Bos niet rouwig om politici die wegvallen als steunpilaar. ‘Wij hebben geen vriendschappelijke banden met politici.’ Zijn strijd is niet afhankelijk van een partij, een ambtsperiode of een jaartje meer of minder. ‘Civitas Christiana is contra-revolutionair. Conservatisme an sich is te weinig,’ zegt Bos. ‘We willen de revolutionaire stappen vanaf de Renaissance vernietigen.’