Westerse normen en waarden, zoals democratie en hoge arbeids- en milieustandaarden zouden worden bedreigd door opkomende economieën. Achter deze retoriek gaan simpele economische belangen schuil. Met het TTIP-verdrag proberen de EU en de VS de rest van de wereld hun wil op te leggen. Nu de economische argumenten voor TTIP (meer banen, economische groei) onder vuur liggen, leunen voorstanders van TTIP steeds vaker op geopolitieke redenen om het verdrag in te voeren. Volgens de Amerikaanse ambassadeur Anthony Gardner is geopolitiek zelfs het winnende argument voor TTIP en hij adviseert dit veel vaker te gebruiken.

Een nieuw argument

Het winnende argument is in de woorden van Malmström dat we door middel van TTIP onze Europese waarden veiligstellen. De waarden die we delen met de VS zoals ‘democratie’ en ‘strenge regelgeving om mens en milieu te beschermen’.

‘[TTIP is] geen vrijhandelsverdrag. TTIP is een geostrategisch verdrag. Het is een politiek verdrag.’

In claims 3 en 4 zagen we hoe dergelijke regelgeving juist bedreigd wordt door TTIP. Ook bij de doelstelling de democratie te waarborgen kunnen we vraagtekens zetten. TTIP draagt tenslotte vooral macht over aan het bedrijfsleven en gaat ten koste van de inbreng van Europese burgers in het politieke proces. Frans Timmermans, vicepresident van de Europese Commissie maakt duidelijk wat het echte strategische doel van dit verdrag is: ‘[TTIP is] geen vrijhandelsverdrag. TTIP is een geostrategisch verdrag. Het is een politiek verdrag.’ En hij legt uit waarom: ‘TTIP zal het karakter van het spel wereldwijd veranderen. Want dan zullen de VS en Europa de regels van het spel bepalen, en de anderen zullen volgen.’ Het is om deze reden dat critici het akkoord zien als een poging van de EU en de VS om hun economische dominantie veilig te stellen en opkomende economieën aan banden te leggen.² De Trans-Pacific Partnership (TPP), een ander megaverdrag tussen de VS en elf landen aan de grote oceaan (China is niet betrokken bij de onderhandelingen), is nauw verbonden met deze doelstelling. Over het belang van TPP zegt Obama: ‘Als wij de regels niet schrijven, dan doet China dat’. De VS en haar bondgenoten proberen China door middel van handelspolitiek te isoleren en onder druk te zetten haar regels aan te passen aan de wensen van buitenlandse investeerders. Handelsverdragen worden zo als machtsmiddel gebruikt op een manier die volgens Amerikaanse minister van Defensie Ashton Carter vergelijkbaar is met het inzetten van een extra vliegdekschip.

Een economische NAVO

TTIP wordt regelmatig in verband gebracht met militaire en veiligheidsvraagstukken. Door Hillary Clinton wordt het verdrag bijvoorbeeld een ‘economische NAVO’ genoemd. Volgens het Clingendael instituut zal TTIP een belangrijke rol spelen in het bepalen van de toekomst van de trans-Atlantische veiligheid en defensie. TTIP is een manier om de trans-Atlantische banden aan te halen en zo de EU en de VS in de mondiale politiek meer als één blok te laten functioneren dan nu het geval is. In het bijzonder wordt dan verwezen naar Rusland en China. Zo zegt Malmström over het conflict in Oekraïne dat dit heeft aangetoond hoe belangrijk trans-Atlantische samenwerking is (zie box).

TTIP gaat in belangrijke mate om het vormen van een machtsblok

TTIP gaat dus in belangrijke mate om het vormen van een machtsblok waarmee de VS en de EU proberen om te gaan met verschuivende verhoudingen in de wereld. Daarbij wordt het vanzelfsprekend gevonden dat de EU en de VS het recht hebben om wereldwijd de regels van het spel te bepalen. Terwijl TTIP een grote weerslag zal hebben op derde landen, worden zij helemaal buiten de onderhandelingen gehouden. Deze houding van het Westen weerspiegelt in geen enkele zin hoe de economische en politieke verhoudingen in de wereld de afgelopen jaren zijn veranderd en zet internationale betrekkingen verder onder druk. Deze publicatie kwam tot stand door de samenwerking tussen de journalisten Sophia Beunder, Bas van Beek en Jilles Mast van Platform Authentieke Journalistiek (PAJ), Roos van Os van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) en Hilde van der Pas van het Transnational Institute (TNI) en Roeline Knottnerus (SOMO/TNI). Illustraties: Milo.   1 Speech Cecilia Malmström, 12 mei 2015. ‘Let’s not forget the most important benefit of this deal actually goes far beyond economics. TTIP also has a much wider strategic goal – securing our European values in a fast-changing world.’ 2 Zie bijvoorbeeld: Falk, R. The great revenge of the North? TTIP and the rest of the world, 10 maart 2014.