Het is 31 augustus 1998. Meneer Van der Toom (87) gaat er eens goed voor zitten. Hij woont in serviceflat De Sparrenhof te Ede, gelegen aan de bosrijke zijde van het stadje. Hier had hij zijn oude dag comfortabel willen doorbrengen, met de belangrijkste diensten – een warme maaltijd, schoonmaak en zorg – binnen handbereik. Van de onbezorgdheid die Van der Toom er hoopte te vinden, is weinig over. Aan zijn medebewoners schrijft Van der Toom een brief van vijf kantjes om ze te waarschuwen. Hij en zijn medebewoners lijken in een venijnig spel te zijn beland, waarbij de grenzen van het betamelijke voortdurend worden overschreden. In de hoofdrol: voormalig lid (CDA) van de Tweede Kamer en directeur van de Stichting Dienstverlening Serviceflats (SDS), Clemens Bosman.

De serviceflat – met koop- en huurwoningen – wordt bewoond door een kwetsbare groep. Veel bewoners zijn de 80 ruim gepasseerd, maar kunnen door de inpandige service van SDS nog op zichzelf wonen. SDS levert ze 'professionele ondersteuning' en biedt een scala aan diensten – van bestuurlijk advies tot administratie.

Aanleiding voor Van der Tooms zorgen: Bosman is, samen met SDS-directeur Jan Arie Klosse, zojuist verkozen tot extern bestuurder van de VvE van De Sparrenhof. Dat ging volgens Van der Toom op ‘onbehoorlijke’ wijze: ‘Er werd gebruik gemaakt van paniekzaaierij, leugen, bedrog, misleiding en het achterhouden van feiten,’ schrijft hij.

‘Technisch failliet is gewoon bedrog en paniekzaaierij. Men denkt de oude sukkels van alles te kunnen wijsmaken’

In zijn brief beklaagt Van der Toom zich over de manier waarop beide SDS’ers tijdens een VvE-vergadering ‘stug doorgingen’ de leden ‘te overtuigen van de noodzaak van langetermijnfinanciering’. Bosman vertelde de appartementseigenaren dat de serviceflat technisch failliet was. Volgens Van der Toom is dat ‘onbestaanbaar’: de accountant had kort daarvoor nog gerapporteerd dat er ruimschoots reserves voorhanden waren. Van der Toom: ‘Technisch failliet is gewoon bedrog en paniekzaaierij. Men denkt de oude sukkels van alles te kunnen wijsmaken.’

Van der Toom vreest dat Bosman en Klosse door hun overwicht de baas over De Sparrenhof zullen zijn. Een gevaarlijke ontwikkeling, schrijft hij. Hij pleit voor een bestuur van louter bewoners en smeekt zijn medebewoners zich kandidaat te stellen. Hemzelf ontbreekt daartoe de energie: ‘Ik heb in het verleden getoond bereid te zijn actie te ondernemen, wanneer er iets niet deugde. Maar dit is mijn zwanenzang. Ik ben 87 jaren oud en vind dat ik recht op rust heb.’

De brief van Van der Toom is één van de honderden documenten en tientallen tips die FTM sinds onze publicaties in 2014 over de praktijken van Bosman en SDS heeft ontvangen. De kern van de zaak, die Follow the Money met Trouw en het NCRV-televisieprogramma Altijd Wat onthulde: de bewoners van serviceflats werden voor miljoenen gedupeerd door verregaande belangenverstrengeling tussen SDS, externe bestuurders en verschillende vastgoedinvesteerders. Bewoners werden misleid en bij kritische vragen weggehoond.

Tweeëntwintig jaar na Van der Tooms noodkreet zit Clemens Bosman stevig in het zadel bij De Sparrenhof: hij is de voorzitter van zowel de VvE, als van de speciaal voor De Sparrenhof opgerichte stichting die naar eigen believen inkopen kan doen voor de serviceflat bij dienstverleners uit Bosmans netwerk. En hij zit niet alleen daar: Bosman heeft zijn tentakels nog steeds uitgespreid over serviceflats in het hele land.

‘Verwerpelijk, volstrekt verwerpelijk,’ reageerde Kamerlid Martine Baay (50Plus) indertijd. Ook Kamerlid Renske Leijten (SP) had te doen met de bewoners. ‘Dan hoop je voor je toekomst goed te zitten met je woon- en zorgbehoefte. En dan word je slachtoffer van een organisatie die denkt: kassa!’

De bevindingen uit 2014 zijn geen incident, zo blijkt na bestudering van nieuwe tips en documenten – waaronder de brief van Van der Toom – die FTM kreeg toegespeeld . De eerste klachten dateren al van eind jaren ’90, en de belangenverstrengeling die FTM in 2014 constateerde, gaan sindsdien onverminderd door.

‘Kost nog meer van hun geld’

Nieuw toegespeelde interne correspondentie biedt een blik achter de schermen bij deze meesters in misleiding. Zo blijkt dat Bosman, SDS en hun externe bestuurders bezorgde bewoners bewust op kosten jagen als die bij de rechtbank hun gelijk willen halen, wanneer SDS van geen wijken wil weten. Procederen is een grote stap en kan stevig in de papieren lopen. ‘Het kostte ons 2,5 jaar en 102 duizend euro aan advocaatkosten om SDS eruit te krijgen,’ zei Gerda de Jong (dochter van een oud-bewoonster), die in de Leidse serviceflat Cronestein met 25 medestanders in verweer kwam, in 2014 tegen FTM. ‘Naast onze eigen advocaat betaalden de bewoners ook die van het bestuur, omdat we tegen onze eigen vereniging moesten procederen.’

Critici verwijzen naar de prijzige juridische route is nog altijd onderdeel van Bosmans repertoire

SDS weet dit maar al te goed, zo blijkt uit interne correspondentie van SDS die FTM onlangs in handen kreeg. Zo schrijft Joost Kuurman op 3 maart 2014 aan Bosman: ‘Goed dat wij als bestuur vooralsnog stil gezeten hebben. We moeten dat nog even wat langer doen – geef ze maar de gelegenheid om in beroep te gaan – kost nog meer van hun geld.’ Kuurman is aan SDS verbonden en is op dat moment onder meer extern VvE-voorzitter van de Leidse serviceflat Cronestein.

Critici verwijzen naar de prijzige juridische route is nog altijd onderdeel van Bosmans repertoire. Neem serviceflat Hoog Doorwerth in Heelsum, waar hij tot mei 2019 extern bestuurder van de VvE was. Hij sloot de bewonersvergadering van 7 mei 2018 voortijdig af. ‘Bosman zei: “Het is mooi weer, jullie willen vast naar huis,” waarna een deel van de leden inderdaad opstond en wegging,’ zegt Henk Wevers, een van de bewoners van de Heelsumse serviceflat. Wevers was verbijsterd: de kritiekpunten die hij had geagendeerd, waren niet besproken. ‘Bosman zei dat als we het daar niet mee eens waren, we maar naar de rechter moesten gaan.’

Bosman schuwt ook een meer agressieve methode niet: juridische intimidatie. Zo viel bij de leden van de kascontrolecommissie van serviceflat De Middelburcht in Middelburg op 14 december 2016 een advocatenbrief op de mat. Die commissie had in een kritisch rapport gewezen op ‘mogelijke verbanden’ tussen het bestuur van de VvE, SDS en verscheidene bv’s die door de VvE werden ingehuurd. Bij Bosman viel dat verkeerd. Zijn advocaat dreigde de commissie met ‘strafrechtelijk aangifte van smaad en/of laster’. ‘Voor dit strafbare feit kunt u een gevangenisstraf van maximaal twee jaar of een geldboete van 65.000 euro opgelegd krijgen,’ meldde de advocaat. Ook bewoners van andere serviceflats waar SDS actief is, kregen na hun kritiek op de gang van zaken Bosmans advocaat op hun dak.

Pochen met staat van dienst 

Clemens Maria Anthonius Bosman (1946) begon zijn loopbaan niet om anderen het leven zuur te maken: hij wilde juist bijdragen aan een betere samenleving. Althans, dat blijkt uit zijn activiteiten als christelijk politicus en belangenbehartiger van het MKB. Hij zette zich in de jaren ’70 namens het Nederlands Christelijk Ondernemers Verbond (NCOV) in voor de belangen van het midden- en kleinbedrijf. Hij was ook plaatsvervangend lid van de Sociaal-Economische Raad.

Hij was voor het CDA van 1978 tot 1986 gemeenteraadslid in Gorinchem, en in die periode ook 8 maanden lid van de Tweede Kamer (1985-1986). Voor zijn politieke activiteiten kreeg Bosman een koninklijk lintje: hij werd Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Van 1986 tot 1994 was hij wethouder van Financiën in Gorinchem. Daarnaast trad hij jarenlang op als goedheiligman bij de intocht van Sinterklaas in Gorinchem. Hoewel Bosman naar de buitenwereld toe het vrome leven stevig omarmt, bleek hij niet geheel vrij van zonden. Zo kwam hij in 1993 in opspraak nadat NRC Handelsblad onthulde dat hij als wethouder privé een voordeel van ruim 1,2 miljoen gulden had behaald bij een gronddeal.

De omstreden gronddeal had niet direct consequenties, maar luidde wel het einde van Bosman politieke carrière in. Hij verlegt zijn werkveld naar de seniorenhuisvesting, waar hij indruk maakt met zijn curriculum vitae.

Bosman klopte zijn staat van dienst wel een beetje op, zegt Marjolijn Gerhartz. Zij werkte als externe VvE-bestuurder bij de serviceflats Wimbledon in Amstelveen en Zuidwende aan de Amsterdamse Zuidas met hem samen. ‘Bosman vertelde altijd dat hij jaren in de Kamer had gezeten, terwijl dat nog geen jaar was.’ En hoewel zijn cv bij het Parlementair Documentatiecentrum na zijn middelbare school slechts vak- en managementopleidingen vermeldt, doet Bosman voorkomen dat hij universitair geschoold is; vrijwel alle brieven aan de bewoners van de serviceflats ondertekent hij als drs. C.M.A. Bosman.

‘Veel bewoners van serviceflats kijken op tegen notabelen zoals advocaten, notarissen, accountants en politici,’ stelt Gerhartz. Daar had Van der Toom zijn medebewoners in 1998 ook al op gewezen. ‘Het zijn personen van formaat en gezag waartegen slechts weinigen zich zullen verzetten,’ verzuchtte hij in zijn brief. 

‘Zodra ze een zweem van wantrouwen vermoeden, worden ze boos en varen ze uit over de ondeskundigheid van de vraagsteller’

Als bewoners toch kritische vragen stellen, wimpelen Bosman en zijn collega-bestuurders die vaak af. ‘Ze reageren ontwijkend, of beginnen een technisch verhaal dat geen antwoord is op de vraag,’ zegt Niels van der Linden, voormalig bewoner van De Sparrenhof in Ede. ‘En zodra ze een zweem van wantrouwen vermoeden, worden ze boos en varen ze uit over de ondeskundigheid van de vraagsteller.’

Dat bleek ook in 1998, toen mevrouw Kauderer, bewoonster van De Sparrenhof, tijdens een vergadering wilde weten waarom er twee mensen van SDS in het bestuur van de serviceflat plaatsnamen. Ze was bang dat zij in achterkamertjes besluiten ten faveure van SDS zouden nemen. Bosman reageerde met bangmakerij. Een bestuur zonder externen was ‘levensgevaarlijk,’ zei hij blijkens de notulen. Bij problemen zouden de bewoners volgens hem ‘hoofdelijk aansprakelijk’ zijn.

Damage control

De notulen en brieven inzake De Sparrenhof uit 1998 kwamen in handen van FTM na een opruimactie van de locatiemanager daar. Op 2 april 2014, een paar maanden nadat Bosman en SDS in opspraak kwamen door de publicaties van FTM, zag een bewoner haar stapels paperassen in de container voor oud papier gooien. Nadat ze de kelder verlaten had, klapte de hoogbejaarde bewoner de zware luiken van de container open en viste de papieren eruit. Het bleken gespreksverslagen en correspondentie uit 1998, 2000 en 2001 te zijn, de begintijd van Bosman en SDS bij De Sparrenhof.

Dat dumpen van belastende papieren staat niet op zich. Bosman en SDS legden zich  in 2014 toe op ‘schadebeperking en relatiebehoud’, zo meldt het jaarverslag dat SDS indertijd op haar website publiceerde. Dat geschiedde niet bepaald met zachte hand. Zo kreeg Theo Mebius, bewoner van de Pieter de Hooghflat, met Bosmans advocaat te maken. Mebius had zich tegenover FTM kritisch uitgelaten over Bosman. Nadat hij per e-mail inzage vroeg in de financiën van zijn serviceflat, was de maat kennelijk vol. Mebius ‘moet nu aangepakt worden,’ schreef Bosman op 2 februari 2014 aan zijn advocaat Tim Delmée. ‘Het is van belang dat wij met één laatste slag Mebius voor altijd stil gaan krijgen,’ staat in de mailwisseling tussen Bosman en Delmée.

Prompt krijgt de concurrent een waarschuwing van Bosmans advocaat. Bosman stuurt die brief door naar Van Dijk, en noteert daarbij: ‘Leuk he.’

Ook de toegesnelde concurrentie van SDS kreeg lik op stuk. Een concurrent bood, onder verwijzing naar de publicaties van FTM, zijn diensten aan bij het bestuur van de VvE Beeckestein. Het bericht belandt bij extern VvE-voorzitter Lia van Dijk, die het naar Bosman doorstuurt. Prompt krijgt de concurrent een waarschuwing van Bosmans advocaat: Bosman en SDS behouden zich ‘alle rechten voor’ om actie te ondernemen.

Bosman stuurt die brief door naar Van Dijk, en noteert daarbij: ‘Leuk he.’ Van Dijk mailt Bosman terug hoe zij op haar beurt, als voorzitter van de VvE Beeckestein, de concurrent zal afwimpelen. Ook blijkt dat ze als bestuurder bij andere serviceflats de concurrentie scherp in de gaten houdt: ‘Wel een beetje bijzonder dat ik bij andere VvE’s nog geen brief heb ontvangen.’

Met pensioen

De aanvankelijke overwinning van zijn zakenpartner Andries de Boer inzake de publicaties van FTM in Trouw gaf Bosman de kans zijn straatje schoon te vegen. Trouw moest in maart 2014 rectificeren (zie het kader ‘Rechtszaken vanwege publicaties’). Bosman en de externe VvE-bestuurders grepen dit vonnis gretig aan, en gebruikten het om zichzelf tijdens bewonersvergaderingen van blaam te zuiveren.

Bosman zette Trouw en KRO-NCRV onder druk. Met SDS-directeur Marit Woltman en een advocaat bezocht hij in april 2014 beide redacties. Per mail had Bosman al gesteld dat SDS door de publicaties 7 miljoen euro omzet was misgelopen. In zijn gesprekken met de hoofdredacties liet Bosman weten dat hij genoegen zou nemen met ondertekening van een door hem opgestelde brief, waarin zij afstand zouden nemen van de publicaties van FTM. De hoofdredacties weigerden.

In haar jaarverslag van 2014 bevestigde SDS zelf dat Bosmans claim op lucht was gebaseerd: ‘Geen enkele relatie heeft de samenwerking naar aanleiding van de slechte publiciteit beëindigd.’ De schadeclaim van SDS gaf vooral een aardig inkijkje in wat zich achter de schermen bij de stichting afspeelde. Ter onderbouwing had SDS enkele pagina’s van haar jaarcijfers over 2012 toegevoegd. Daaruit bleek dat SDS een lening van 100 duizend euro had afgesloten voor de ‘aanschaf van de Bentley’. Tevens bleek daaruit dat SDS het kantoorpand van Bosman voor 75 duizend euro had opgeknapt en hem een onbekend bedrag aan huur betaalde. Zo gaf SDS onbedoeld inzicht in hoe de stichting geld naar Bosman wegsluisde.

Na de slechte publiciteit in 2014 ging Bosman naar eigen zeggen ‘met pensioen’. Sinds eind 2017 zou SDS niet meer bestaan. Ook hier speelt Bosman met de werkelijkheid: Bosman en het SDS-netwerk van externe VvE-bestuurders hebben zich geenszins teruggetrokken uit de serviceflats.

Knooppunt Neerijnen

Sporen van het netwerk leiden naar een adres in het Gelderse Neerijnen, een dorpje met nog geen 500 inwoners. Even buiten Neerijnen ligt Landgoed Oud Snellesteyn, waar Bosman woont. Het handelsregister van de Kamer van Koophandel (KvK) laat zien dat hier jarenlang tientallen aan Bosman en SDS gelieerde stichtingen en bv’s gevestigd zijn. Serviceflats in het hele land hebben facturen ontvangen van deze organisaties. Dit is sinds jaar en dag het zenuwcentrum van de Stichting Dienstverlening Serviceflats.

Nadat Bosman in 2014 zijn uiterste best heeft gedaan om de negatieve publiciteit te beperkten, droeg hij het voorzitterschap van SDS over aan zijn nicht Marit Woltman, die op haar beurt in 2016 het stokje doorgaf aan SDS-medewerker Constans Bron. SDS werd intussen geleidelijk aan weggegumd. SDS wijzigde haar naam in 2014 van Stichting Dienstverlening Serviceflats in Stichting Dienstverlening Seniorenhuisvesting. In de herfst van 2017 integreerden SDS en MaBo BV – opgericht in 2014, na alle negatieve publiciteit – hun activiteiten en gingen, zo meldden ze, gezamenlijk verder ‘onder de naam MaBo BV’. Bron treedt toe tot de directie van MaBo, het nieuwe jasje van SDS.

Het is onwerkelijk: SDS zonder Bosman. ‘Familiebedrijf’ SDS kan eigenlijk helemaal niet zonder de pater familias, staat in een interne analyse van SDS uit 2014. De ‘invloed’ van Bosman is ‘groot’, wat mede verklaard wordt – zo vervolgt de analyse – uit het feit dat een deel van het personeel uit niet altijd even competente familieleden van SDS-medewerkers bestaat. Binnen SDS was bovendien weinig ruimte voor kritiek, vertellen oud-medewerkers van SDS. ‘Twee keer geel was rood,’ zegt een van hen. ‘Na twee kritische vragen kon je vertrekken.’ Wie niet meedraait in het systeem van Bosman, wordt uitgespuugd. Alles op het kantoor in Neerijnen draaide jarenlang om Bosman, zo vertelden oud-medewerkers van SDS al in 2013 aan FTM.

Oud-medewerker Maurice Alessie vertrok uit eigen beweging en kon in 2014 vrijuit spreken. ‘Bosman is slim, hij kan mensen naar zijn hand zetten,’ zegt Alessie, die in 2009 namens SDS als regiomanager Zuid Nederland zorg droeg voor de gang van zaken in zes serviceflats. ‘Hij praatte op me in. Bosman belde me om te vertellen hoe hij wilde dat de vergadering bij de serviceflat zou verlopen; over de gewenste uitkomst van besluiten, zoals de benoemingen van bestuursleden. Tien minuten na de vergadering belde hij weer om te vragen of het was gelopen zoals hij wilde.’ Als het Bosman niet zinde, wijzigde hij de notulen, vervolgt Alessie, die de notulen van de vergaderingen maakte. ‘Die liepen allemaal via Bosman. En hij schrapte altijd in de notulen, of zette er onwaarheden in. Eén keer stuurde ik mijn notulen niet langs Bosman, waarna ik er verbaal van langs kreeg.’ Bewoners uit diverse serviceflats zeiden geregeld hun eigen uitspraken niet te herkennen in de notulen.

De opvolgers van Bosman willen zich er niet over uitlaten of Bosman sinds zijn pensioen nog een rol speelt bij SDS of MaBo

In september 2018 staat FTM bij het hek van Bosmans landgoed. We bellen aan bij MaBo en vragen via de intercom of Constans Bron aanwezig is. Het hek gaat open. De met kiezels bestrooide oprijlaan leidt naar een woonboerderij met rieten dak. Links staat een stal, waarin een paard het bezoek briesend begroet. Een deel van de boerderij is omgebouwd tot bedrijfsruimte; daar heeft SDS jarenlang kantoor gehouden. ‘Wacht eens even,’ zegt een naar buiten gesnelde medewerkster, die ons onderschept. ‘Constans is er niet. Hij zit in Hilversum.’

De opvolgers van Bosman willen zich er niet over uitlaten of Bosman sinds zijn pensioen nog een rol speelt bij SDS of MaBo. Bron wilde alleen vragen per mail beantwoorden, zei hij bij een toevallige ontmoeting begin 2018. ‘Wij varen een onafhankelijke koers,’ antwoordde hij, toen FTM informeerde of hij vragen wellicht eerst aan Bosman moest voorleggen. Bron hield zich daarna in 2019 en 2020 onbereikbaar voor FTM. Marit Woltman, Brons voorganger als directievoorzitter van SDS, nam in 2018 de telefoon wel op, maar wilde evenmin reageren. ‘Ik ben weg bij die organisatie.’ Bij het bezoek aan Oud Snellesteyn trof FTM Bosman niet, maar hij wilde telefonisch wel vragen beantwoorden.

Lerende organisatie

Wat zijn band is met SDS? ‘Niks,’ zegt Bosman. ‘Ik heb geen enkele relatie met SDS meer, al vanaf 2014 niet.’ De interne correspondentie waarover FTM beschikt, weerspreekt dat. Zo riep Bosman in 2015 de hulp in van Rob Wegner, eigenaar van twee appartementen en drie parkeerplekken in het complex, om Lia van Dijk als VvE-bestuurder van serviceflat Beeckestein in het zadel te houden. Bosman stuurt een mail als ‘Voorzitter Raad van Bestuur SDS’ en vraagt Wegner ‘een dienst’ te bewijzen om voldoende stemmen in de VvE te krijgen. ‘Het gaat daar schandalig aan toe,’ schrijft Bosman, en meldt dat een flatbewoner uit is op ‘een bestuurlijke overval en voorzitter [wil] worden’. FTM vraagt waarom Bosman zich na zijn pensionering namens SDS bemoeit met een interne aangelegenheid van de serviceflat. ‘Ik zou het niet weten,’ antwoordt Bosman.

Er duiken speciaal voor individuele serviceflats opgerichte stichtingen op, met in het bestuur mensen van SDS

Het kenmerkt het lerend vermogen van de oud-politicus en zijn netwerk. Zo vertelde Bosman in 1998 de bewoners van De Sparrenhof nog open en bloot dat SDS ‘bestuurders levert en aanstuurt’, waarna hij prompt kritische vragen kreeg of de stichting dan niet te veel macht zou krijgen en de zaken wellicht ten faveure van SDS zouden worden geregeld. Daarna kwam SDS met een ‘onafhankelijke’ bestuurderspool, waarmee aantoonbaar aan haar gelieerde mensen alsnog in het bestuur van serviceflats terechtkwamen. En na verloop van tijd duiken er in het land speciaal voor individuele serviceflats opgerichte stichtingen op, met in het bestuur Bosman en/of andere aan SDS gelieerde bestuurders, die vervolgens bij SDS diensten inkopen voor de betreffende serviceflat. Door deze juridische constructie koopt het bestuur van de serviceflat diensten niet direct bij SDS in en krijgen bewoners moeilijk hun vinger achter de geldstromen.

Na de publicaties van FTM in 2014 liet SDS weten zich ‘in het geheel niet in de kritiek te herkennen’, maar poogde naar buiten toe toch haar zelfkritische kant te tonen. Directeur Woltman liet weten ‘goede nota’ te hebben genomen van de kritiek en kondigde aan dat SDS haar bestuursstructuur door een ‘onafhankelijk adviseur zou laten doorlichten’.

Op grond van de interne communicatie daarover van SDS – ook die is in handen van FTM – lijkt het doorlichten van de bestuursstructuur een belofte voor de bühne te zijn. ‘Het is vooral van belang dat SDS actie laat zien,’ mailde de ingehuurde communicatieadviseur Peter ter Horst al op 13 januari 2014 aan een kleine kring van SDS-getrouwen. De publicaties over de misstanden waren toen nog geen week oud.

Nu – ruim 6 jaar later – heeft SDS een eventueel onderzoek nog altijd niet openbaar gemaakt. FTM vroeg Bosman er in september 2018 naar; hij noemde de uitkomsten van het aangekondigde onderzoek ‘niet relevant’. Hoezo? ‘Omdat ik er niets meer mee te maken heb.’ Volgens Bosman is ‘daar een keurig rapport van gemaakt,’ maar is dat ‘niet openbaar’. ‘En dat ga ik jullie ook niet geven,’ voegt hij eraan toe.

Nieuwe naam, zelfde werkwijze

Bosman, SDS en het netwerk van externe VvE-bestuurders hebben de kritiek gepareerd, om zich daarna te hergroeperen. In de kern is er evenwel niets veranderd. Dat blijkt uit gesprekken met betrokkenen en uit gerechtelijke vonnissen, toegespeelde gespreksverslagen en het register van de Kamer van Koophandel. Bosman en bestuurders uit het SDS-netwerk hebben ook na de publicaties uit 2014 zitting in besturen van serviceflats, waar zij gelieerde dienstverleners en oude bekenden inhuren. Daarbij maken zij nog steeds gebruik van misleiding en soms ook juridische intimidatie.

Bosman ontkent tevens elke relatie met MaBo. ‘Geen directeur. Geen directiefunctie. Geen functie als commissaris. Helemaal niets.’ Dat antwoord, hoewel formeel correct, is een schijnbeweging.

Wanneer FTM tegenwerpt dat MaBo op zijn huisadres is gevestigd, antwoordt Bosman dat hij zijn kantoor aan hen verhuurt. Daarmee bevestigt Bosman een financiële band tussen hem en de bv. Daarnaast is Bosman directeur en bestuursvoorzitter van entiteiten die SDS en MaBo zelf omschrijven als dochter van SDS of als ‘gelieerd’ aan MaBo. Op zijn beurt heeft MaBo, net als SDS eerder, belang bij de advies- en bestuursfuncties die Bosman en de externe bestuurders bij de serviceflats hebben: vanuit die positie sturen Bosman c.s. erop aan dat zo’n serviceflat de diensten van MaBo inhuurt.

De VvE zou besluiten over het al dan niet verlengen van het contract met SDS, maar het bestuur had die keuze al vastgelegd

Dat blijkt bijvoorbeeld uit notulen van de VvE-bestuursvergadering van serviceflat Valkenstede in Hoogeveen, waar Bosman extern adviseur was. Op 4 september 2017 adviseerde Bosman dat bestuur om bij MaBo een offerte te vragen voor ‘ondersteuning’, ‘administratieve dienstverlening’ en ‘bestuursadvies’. Bosman ontkent dat tegenover FTM: ‘Dat adviseer ik niet.’ Geconfronteerd met de notulen van de bewuste vergadering wijzigt hij zijn verhaal. ‘Het bestuur heeft mij gevraagd: wat vind jij ervan? Toen heb ik antwoord gegegeven.’

Daarna heeft het bestuur MaBo metterdaad ingehuurd, verklaart de voorzitter van de VvE tijdens de ledenvergadering van 27 november 2017. ‘De aanwezigen reageren geschokt,’ staat in de notulen van die vergadering. Juist die avond zou de VvE besluiten over het al dan niet verlengen van het contract met SDS, maar het bestuur had – buiten medeweten en zonder de vereiste instemming van de eigenaren – de keuze voor de ‘juridisch opvolger’ van SDS al vastgelegd. En dat terwijl de onvrede over Bosman en de hoge kosten die SDS de VvE berekende, al ver voor die novemberavond op het kookpunt was beland.

In de aanloop naar de ledenvergadering deed Bosman nog een poging het tij te keren. Samen met de voorzitter van de VvE probeerde hij, dreigend met juridische procedures, kritische eigenaren de mond te snoeren. Tegen de overige leden sloeg Bosman in een brief een andere toon aan. ‘In de VvE-vergadering van 27 november ben ik bereid volledige verantwoordelijkheid [sic] af te leggen over mijn handelswijze in de afgelopen 10 jaar. Ik durf met mijn staat van dienst u allen recht in de ogen te kijken.’ Was getekend: ‘Drs. C.M.A. Bosman’. De inspanningen van Bosman zijn vergeefs. Tijdens de vergadering ontslaan de leden van de VvE het bestuur.

Dan dient de volgende slag zich alweer aan. Volgens MaBo zit de serviceflat namelijk nog vast aan het contract

Het netwerk van Bosman moet het fort verlaten, maar zet grof geschut in om zich terug te vechten. MaBo – dat zich tooit met de slogan ‘Dienstverlening met een menselijke visie’ – dreigt de VvE met juridische acties. De ontslagen voorzitter van de VvE spant bij de kantonrechter een zaak aan om de besluiten van de VvE-vergadering van 27 november 2017 terug te draaien, opdat hij als voorzitter, Bosman als adviseur en SDS/MaBo als dienstverlener kunnen terugkeren. Die charge mislukt. In mei 2018 veegt de rechter de eis van tafel.

Dan dient de volgende slag zich alweer aan. Volgens MaBo zit de serviceflat namelijk nog vast aan het contract dat het gewezen bestuur had afgesloten. Ook MaBo stapt naar de rechter en eist minimaal 45 duizend euro van de VvE. Op 12 februari 2020 oordeelt de rechter dat MaBo niet kan bewijzen dat er een rechtsgeldig contract was. En passant wijst de rechter op tegenstrijdigheden in MaBo’s relaas en op de ‘sterke (persoonlijke) verwevenheid’ tussen MaBo en SDS. Waar in een eerdere brief van SDS/MaBo aan het VvE-bestuur van Valkenstede staat dat SDS haar activiteiten met dezelfde medewerkers voortzet onder de naam MaBo, ontkent MaBo tegenover de kritische leden van de VvE elke relatie met SDS.

Bosman zelf in de bak?

De situatie bij serviceflat Valkenstede is geen uitzondering. Bij diverse serviceflats waar SDS onder vuur is komen te liggen, duikt MaBo op. Bewoners moeten vervolgens vechten om van MaBo af te komen. Dat betreft, naast Valkenstede, in elk geval De Middelburcht in Middelburg, Hoog Doorwerth in Heelsum en Pieter de Hoogh in Bilthoven.

Aan welke serviceflats waarbij Bosman als extern adviseur betrokken is, levert SDS en/of MABO eigenlijk geen diensten, vroeg FTM aan Bosman. Hij vond dat ‘volstrekt geen relevante vraag’. ‘Ik weet niet waar u mee bezig bent. Ga boeven vangen. Dat is veel interessanter dan dit.’

Bosman en zijn formele opvolgers Woltman en Bron blijken sinds 2016 zelf verdachten in een strafrechtelijk onderzoek te zijn

Daarmee maakt Bosman ongewild een bruggetje naar de volgende kwestie die FTM hem wil voorleggen. Na alle dreigementen met strafrechtelijke stappen tegen al wie hem in de weg loopt, bleken Bosman en zijn formele opvolgers Woltman en Bron sinds 2016 zelf verdachten in een strafrechtelijk onderzoek te zijn. Telefonisch reageerde Bosman in 2018 desgevraagd met een afgemeten ‘Geen commentaar.’

De zaak tegen Woltman werd geseponeerd, Bron kreeg een taakstraf van 60 uur opgelegd.

Eerder deze week, op 31 augustus 2020, heeft Bosman zich moeten verantwoorden voor de rechtbank te Zwolle. De officier van justitie zette daar uiteen dat Bosman na zijn formele aftreden bij SDS op 30 juni 2014 ‘eindverantwoordelijke bleef’. De officier: ‘Dat is het beeld van verdachte als oprichter en dominante bestuurder, tevens grootste financiële belanghouder in de ondernemingen en die als buurman van de stichtingen dagelijks – ook na zijn aftreden – zich vergaand blijft bemoeien met het reilen en zeilen van de onderneming.’

Het OM baseert zich onder meer op getuigenverklaringen van (voormalig) medewerkers en zakenpartners van Bosman. Het OM concludeert ‘dat Bosman dé beslisser was; hij bepaalde het ja of nee, aldus de heer Bron. Bosman, die (in die tijd althans) naast het kantoor woont, is er dagelijks en start de werkdag meestal met het drinken van koffie op de administratie.’

Het OM boog zich niet over de methoden waarmee Bosman en SDS/MaBo zich als een octopus vastzuigen aan serviceflats overal in het land. Bosman hangt een vergelijkbaar lot boven het hoofd als Al Capone, die wegens belastingontwijking in de bak belandde: ‘Het OM verwijt de verdachte feitelijk leiding geven aan het vervalsen van bedrijfsadministraties van twee stichtingen van hem waarmee omzetbelastingfraude werd gepleegd.’ Bosman hoorde op 31 augustus 2020 de strafeis van het OM aan: een celstraf van 10 maanden. De rechtbank vonnist op 24 september.

N.B. In dit artikel werd Joost Kuurman per abuis ‘Joris Kuurman’ genoemd. Die fout is hersteld.