Waarom ik zo’n hekel heb aan inflatie

Toen Amerikaanse statistici begin februari bekend maakten dat de lonen in de VS bijna 3 procent hoger liggen dan een jaar eerder, de snelste stijging in jaren, duikelden de aandelenkoersen en spoten de rentes omhoog. De reden: inflatie, het monster dat zich voedt door de waarde van het geld op te eten, is terug.

Hogere lonen betekent hogere productiekosten voor bedrijven; die berekenen de extra kosten doorgaans door aan de consument. Doen veel bedrijven dat, dan hebben we stijgende inflatie te pakken. Stijgende inflatie betekent dat de centrale banken óf hun rentes moeten verhogen, óf hun monetaire beleid minder ruim moeten maken.

Maar juist dát beleid, waarbij een enorme hoeveelheid geld in het financiële systeem wordt gepompt, is een belangrijke motor geweest achter de stijging van de aandelenkoersen afgelopen jaren. Als dat stopt, vinden beleggers dat geen goed nieuws.

Inflatie is de enige belasting die zonder wet kan worden ingevoerd

Sinds de centrale banken hun rentes naar 0 procent hebben verlaagd en gelddrukmachines op volle toeren lieten draaien, maak ik me zorgen over de inflatoire gevolgen daarvan in de toekomst. Wat ik echter zwaar heb onderschat: de grote vertraging waarmee die gevolgen kunnen optreden. 

Verborgen belasting

Waarom heb je zo’n hekel aan inflatie? Die vraag is me de afgelopen jaren heel vaak gesteld. Ik vertel dan dat ik er een hekel aan heb omdat ik opgegroeid ben in voormalig Joegoslavië en aan den lijve ondervonden heb wat hoge inflatie met een economie én een maatschappij doet. Daar was sprake van écht hoge inflatie (en later zelfs van hyperinflatie): uiteraard heel wat anders dan wat we in de eurozone meemaken. Ik verwachtte ook nooit dat er hier van die Joegoslavische toestanden zouden ontstaan.

Wat ik daarbij echter altijd in mijn achterhoofd hield, was dat men destijds in Joegoslavië ook niet uit was op hoge inflatie. Men dacht oprecht dat ongedekt geld drukken, op grote schaal en voor een lange periode, dé oplossing was voor alle economische problemen van het land. Ik hoor velen in de eurozone dat ook roepen.

Ook heb ik een hekel aan inflatie omdat het een verborgen belasting is. Het is de enige belasting die zonder een wet aan te nemen kan worden ingevoerd. En het is ook meteen een hele nare belasting: het raakt de spaarder en de gepensioneerde hard, terwijl het degenen met hoge schulden, zoals overheden met een roekeloos beleid, juist beloont.

Die spaarder en die gepensioneerde, die vormen samen een hele grote groep die we ook wel de middenklasse noemen. Een sterke middenklasse is de lijm die een maatschappij bij elkaar houdt: ze zorgt voor politieke, economische en maatschappelijke stabiliteit. Verzwak de middenklasse en je kunt instabiliteit op die fronten verwachten, met alle gevolgen vandien. Om een, helaas zeer actueel, voorbeeld te geven: bij stijgende inflatie merkt de middenklasse meestal maar weinig van stijgende lonen. Die worden namelijk voor een groot deel opgesoupeerd door die inflatie. 

Schuldgedreven economie

Ik heb ook een hekel aan inflatie omdat het dé manier is om onze door schulden gedreven economieën drijvende te houden. Economische groei die drijft op steeds hogere schulden, kan niet blijven bestaan als er geen inflatie is die de waarde van de schulden verlaagt. Maar het streven naar structurele inflatie heeft niets te maken met het streven naar duurzame, houdbare economische groei.

Structurele inflatie maakt het voor velen in onze maatschappij ook onmogelijk om een deel van in de afgelopen decennia vergaarde welvaart in te ruilen voor meer welzijn. Het verschil tussen die twee, kort door de bocht: vrije tijd en genieten van het leven verhoogt ons welzijn, maar wordt niet meegeteld in de welvaart.

Nu we in het westen zo welvarend zijn, zou het niet meer dan logisch zijn een deel daarvan in te ruilen voor iets dat schaars is, zoals vrije tijd. Denk bijvoorbeeld aan het meer tijd doorbrengen met kinderen. Structurele inflatie betekent echter dat de maandelijkse rekeningen elk jaar hoger worden. Dat belet velen minder te gaan werken. Anders gesteld: aanhoudende prijsstijgingen maken het verleggen van de focus van welvaart naar meer welzijn zeer lastig, zo niet onmogelijk. 

Stijgende prijzen zijn allesbehalve een natuurlijk fenomeen

Stijgende prijzen zijn overigens allesbehalve een natuurlijk fenomeen. Als liefhebber van monetaire historie heb ik geleerd dat onzin is om inflatie te beschouwen als een soort natuurverschijnsel: sinds het jaar 0 wisselden perioden van stijgende en dalende prijzen zich keurig af. Structurele inflatie is pas sinds enkele decennia een ‘natuurlijk fenomeen’. Het is geen toeval dat dit praktisch samenvalt met een periode van door schuld gedreven gedreven economische groei.

Duurzaamheid en houdbaarheid zijn dé buzzwoorden tegenwoordig. Veel mensen willen een betere balans tussen hun werk en privéleven. Het is bizar als je je dan realiseert dat zich in de kern van onze economie instellingen bevinden die als enige taak (!) hebben om ervoor zorgen dat de prijzen elk jaar stijgen.

Even bizar: die taak hebben ze gekregen van politici, dezelfde groep die zegt voor de middenklasse op te komen en – o ironie – met allerlei voorstellen komt om die balans tussen werk en vrije tijd te verbeteren. Met andere woorden: het streven naar inflatie komt doorgaans van lieden die er zelf nagenoeg geen last van hebben.

In opstand komen tegen de euro of de EU? Als we ergens tegen in opstand moeten komen, dan is het in mijn ogen dan tegen deze onnatuurlijke neiging om alles elk jaar tegen elke prijs duurder te maken.