Steeds vaker worden leerstoelen bekostigd door het bedrijfsleven. ‘De overheid treedt terug, dus als we de kwaliteit van onderwijs en onderzoek willen handhaven, dan hebben we geen andere keus,’ zegt de door ABN AMRO gesponsorde hoogleraar Piet Eichholtz. Deze nauwere band tussen universiteit en bedrijfsleven roept belangrijke vragen op. Blijft de wetenschap nog wel onafhankelijk wanneer het afhankelijk wordt van de commercie? Wie betaalt bepaalt luidt immers het welbekende gezegde. En hoe zit het met de transparantie? Weten we eigenlijk wel hoeveel geld een bedrijf investeert in een universiteit? Maakt het uit met welke bedrijven een universiteit in zee gaat? Wat als een bedrijf problemen heeft met de autoriteiten of betrokken is in moreel dubieuze activiteiten?
Optiver en de UvA
DONG! Op 5 juli wordt de Amsterdamse beurs geopend door de nieuwe rector van de UvA, Dymph van den Boom. Van den Boom opent de beurs namens handelshuis Optiver dat heeft toegezegd 5 jaar lang ondersteuning te geven aan het onderwijs en onderzoek naar financiële markten op de UvA. ‘Optiver wil een impuls geven aan het wetenschappelijk onderzoek en onderwijs op het terrein van het functioneren van de financiële markten,’ zo valt te lezen in het persbericht.
Dymph van der Boom, rector van de UvA, opent de Amsterdamse beurs namens Optiver. Klik om te vergroten.
De sponsorovereenkomst werd binnengehaald door Arnoud Boot, professor corporate finance aan de UvA en sinds 2008 commissaris bij Optiver. Optiver sponsort ook de door Boot opgerichte denktank het Amsterdam Center for Corporate Finance samen met
een panoplie aan private en publieke instellingen waaronder ABN AMRO, DNB en NIBC. Boot’s denktank beschrijft haar missie als het ‘bijelkaar brengen van academici en practici’ en ‘het verrichten van hoge kwaliteit onderzoek naar de interactie tussen financiële theorie en bedrijfsbeleid’.
De Raad van Bestuur bestaat uit oud-coryfeën uit het Nederlandse bedrijfsleven, Jos Streppel, oud-CFO van verzekeraar AEGON, Arie Verberk, oud-CEO van Martinair en Dolf van den Brink, voormalig lid en adviseur van de raad van bestuur van ABN AMRO. In de directie heeft Boot zelf zitting.
‘Ik hoop nog heel veel geld voor de UvA binnen te halen,’ zegt Boot tegen Follow the Money. ‘Hoe meer geld hier naar toekomt hoe beter. De academische top bereiken in het internationale krachtenveld vereist dit.’
Uitmelken
Optiver handelt voor eigen rekening en profileert zich als een ‘market maker’, een liquiditeitsverschaffer in de financiële markten. Het bedrijf gebruikt high frequency trading (HFT), waarbij algoritmes de taak van de –ouderwetse- beurshandelaren hebben overgenomen. De algoritmes maken op topsnelheid gebruik van piepkleine arbitrage mogelijkheden, risicoloze winstkansen. HFT is hoogst winstgevend, zoals alleen al blijkt uit het feit dat partners van HFT-firma’s steeds vaker verschijnen in
de Quote top 500. Koploper is Optiver CEO Johann Kaemingk die een vermogen van naar schatting €236 miljoen bezit.
De schenking aan de UvA komt gelijktijdig met een algemeen charme offensief van Optiver. Optiver werd in 2008 aangeklaagd door de Amerikaanse Commodities and Futures Trading Commission (CTFC). Sinds
de aanklacht van de CTFC en de negatieve aandacht aan computerhandelaren zoekt Optiver nadrukkelijk meer de media op. In het verleden gaf het bedrijf geen interviews, inmiddels nodigt het journalisten uit om een kijkje in de keuken te nemen. Onlangs heeft het bedrijf ook, samen met andere high-frequency traders,
een nieuwe lobbygroep opgezet, de European Principal Traders Association, die de belangen van computerhandelaren in Europa moet gaan verdedigen.
Optiver werd door de CTFC betrapt op het manipuleren van de oliemarkten. Het bedrijf ontwikkelde een softwareprogramma genaamd ‘de hamer’ om tijdens en vlak voor de sluiting van de NYMEX de markt te manipuleren. “Je moet het nu uitmelken zolang je kunt, want je weet nooit hoe lang dit nog zal duren,” zo wordt Bastiaan van Kempen, chief executive van Optiver, uit een opgenomen telefoongesprek geciteerd in de aanklacht. Optiver heeft alvast
€13,4 miljoen opzij gezet om de boete te betalen.
Boot vindt het geen probleem dat de UvA in zee gaat met een bedrijf dat is betrapt op marktmanipulatie. ‘Optiver? Wat denk je van ABN AMRO, ING, Rabobank, allemaal veroordeeld door de Nederlandse AFM. Akzo Nobel – kijk even naar hun veroordelingen! Optiver niets, helemaal niets,’ zegt Boot. Zolang het bedrijf maar niet ‘verziekt’ is, zoals DSB bijvoorbeeld wel was, gelooft Boot dat er geen probleem hoeft te zijn. ‘Bijna altijd is dan ook het management verziekt bezig. En is dat laatste niet wat hopelijk anders is bij ABN, ING, Akzo Nobel en Optiver, mocht blijken dat iemand daar iets verkeerd heeft gedaan?’
‘Verziekt’ of niet, uit de aanklacht blijkt dat de lijnen van de marktmanipulerende handelaren linea recta naar de top van Optiver lopen. Verdachten zijn ondermeer Bastiaan van Kempen, de chief-executive van de Amerikaanse dochter van Optiver, en Randal Meijer, chef van de handelsafdeling en lid van het management board van Optiver holding. Bovendien blijkt uit de aanklacht dat de marktmanipulatie ook werd besproken met de huidige CEO van Optiver holding, Johan Kaemingk. Randal Meijer heeft het bedrijf inmiddels verlaten. Of hij ontslagen is of uit eigen beweging is opgestapt is niet duidelijk.
Een oud-medewerker van Optiver gaf tegen Quote aan dat hij zich niet kon voorstellen dat Meijer ontslagen zou zijn. ‘[Meijer] was altijd een held, hij is heel belangrijk voor het bedrijf.’
Johann Kamingk (links) overhandigt een cheque aan voormalig UvA bestuursvoorzitter Karel van der Toorn.
Waarom wil Optiver de UvA eigenlijk ondersteunen? Wil het haar profiel opkrikken? Of liggen er meer sinistere motieven aan de overeenkomst ten grondslag. Wil Optiver misschien invloed kopen? Vragen aan het bedrijf over de overeenkomst worden niet beantwoord. Boot werpt de suggestie van belangenverstrengeling in ieder geval verre van zich. ‘Denk je dat wij ons laten muilkorven?’ vraagt Boot.
Er gaat soms wel iets mis met geld in academia erkent ook Boot. ‘DNB en de AFM die nota bene hun eigen mensen op een leerstoel zetten. Accountantskantoren die wel 50 leerstoelen hebben met eigen mensen.’ Boot’s eigen fondsenwerving vindt hij echter niet problematisch. ‘Is er een meer onafhankelijk persoon in het land dan ik?’ vraagt Boot vermoedelijk retorisch. ‘Wij spelen het helemaal clean. Geen enkele invloed van de geldschieter. De benoemingscommissie bestaat uitsluitend uit onafhankelijke hoogleraren. Wetenschap wordt verpest als er ook maar iemand naar de mond wordt gepraat.’
Hoewel de UvA het ‘clean’ speelt volgens Boot is ze over de sponsoring in ieder geval niet transparant. Geen van de betrokkenen wil vertellen hoeveel geld er met de overeenkomst is gemoeid. ‘Dat is niet bekend gemaakt,’ zegt de woordvoerder van de UvA.
0 Bijdragen