Behoudens wat aandacht in de media na een gerechtelijke uitspraak of wanneer een individuele ondernemer zich luidruchtig roert, is het verdacht stil rond Bijzonder Beheer en renteswaps. Dat heeft drie oorzaken. Banken en hun machtige lobbyclub NVB houden de gelederen strak gesloten en zij hebben de AFM en de politiek volledig in hun zak. VNO-NCW, met in hun kielzog MKB-Nederland, slapen op één kussen met de banken. Die ondernemersverenigingen laten het volstrekt na daadwerkelijk voor getroffen mkb’ers op te komen.

Die ondernemersverenigingen laten het volstrekt na daadwerkelijk voor getroffen mkb’ers op te komen

Maar ook verschillende specialisten die door ondernemers zijn ingeschakeld hebben boter op hun hoofd. Zij lijken vooral bezig met hun eigen adviesomzet. Wanneer zij niet gaan samenwerken is een grote doorbraak in het belang van veel mkb ondernemers nog ver weg.

Renteswapgate

Er is nogal wat te doen over hoe de banken hun klanten bejegenen. Met name over mkb’ers die door de crisis met financiële tegenvallers geconfronteerd zijn en/of die in de derivatenval van de banken getrapt zijn. Maar ondanks talloze signalen dat er echt stront aan de knikker is, heeft de AFM telkens voor banken ontlastende rapporten opgesteld. Het lijkt er sterk op dat dit in nauw overleg met de zowel bankenlobby als minister Dijsselbloem is gebeurd. Een poging om de rust in bankenland zoveel als mogelijk te bewaren. De strak geregisseerde bijzonder beheer-hoorzitting in de Tweede Kamer op 16 april jl. is gevolgd door geruststellende antwoorden van de minister op vragen van gealarmeerde Kamerleden. Net als zijn eerdere geruststellingen over de toch overduidelijke misselling van vooral renteswaps in het mkb. Sindsdien is het erg stil maar de onderste steen is nog niet boven. Niet voor niets reserveerde ABN-AMRO voor de zekerheid alvast een - weliswaar niet vrijgegeven - bedrag voor derivatenclaims. De hele derivatenaffaire heeft het in zich om te kunnen ontaarden in een echte 'Renteswapgate'. VNO-NCW en MKB-Nederland zijn bij het overleg met overheid en banken over al deze issues steeds nauw betrokken. Het is duidelijk dat zij hun oren laten hangen naar de banken. Dat lijkt wellicht vreemd maar bedacht moet worden dat de banken aan deze werkgeversorganisaties verreweg de grootse contribuanten zijn. Zij bekleden er door het land heen ook op alle niveaus bestuursfuncties. Die belangenverstrengeling heeft als gevolg dat MKB-Nederland zich, met betrekking tot bijzonder beheer en derivaten, nauwelijks sterk heeft gemaakt voor leden waarvoor zij juist claimt op te komen, de mkb’ers.

Concurrentieslag adviseurs

De bankenlobby, de ondernemersverenigingen, AFM en overheid trekken samen één lijn. Zij vormen een gesloten front tegenover individuele mkb’ers die vaak met hun rug tegen de muur staan.

bankenlobby, ondernemersverenigingen, AFM en overheid vormen een gesloten front tegenover individuele mkb’ers

Ondernemers die in een volstrekte afhankelijkheidspositie verkeren ten opzichte van hun bank. Het verweer van de minister is dat degenen die van mening zijn dat hun tekort is gedaan altijd naar de rechter kunnen stappen. Dat laatste is formeel juist maar gaat in de praktijk meestal niet op. Mkb’ers die in de problemen zijn gekomen beschikken daarvoor niet meer over voldoende tijd. En al zeker niet over dezelfde onpeilbaar diepe zakken als hun bank. Getroffen individuele mkb’ers hebben dus niemand die het landelijk voor hen opneemt. Er zijn wel talloze, in meer of mindere mate gespecialiseerde, adviseurs en advocaten die hun deuren volgaarne wagenwijd openzetten om ondernemers bij te staan. Google staat er vol mee. Zij beconcurreren elkaar echter bij het bieden van directe ondersteuning of in de facilitering van een eventuele massaclaim. Met elkaar samenwerken om zo één front te vormen tegenover de bankenlobby? Ho eens even, dat is veel van die adviseurs en advocaten echt een stap te ver.

Halfslachtig initiatief

Alleen de oprichters, adviseurs en juristen, van het Kennis Centrum Rentederivaten (KCR) hebben de klok geluid en zich publiekelijk sterk gemaakt voor een marktbrede oplossing. Daarin zijn zij ook best ver gegaan. Individueel staan zijn hun eigen opdrachtgevers bij en als KCR hebben ze gezamenlijk overleg gevoerd met zowel de AFM als met beleidsbepalers bij de banken. Ook hebben ze behoorlijk wat van de bij hen bekende productinformatie met de wereld gedeeld en roeren zij zich met enige regelmaat in de media. En toch, ook de impact van dat KCR lijkt beperkt. Het is niet zo dat adviseurs en advocaten zich in groten getale bij hen (kunnen) aansluiten. Terwijl juist dan een grotere vuist zou kunnen worden gemaakt. Ook daar waar het de banken echt zeer doet: in de publiciteit. Kennelijk wedijveren veel specialisten liever met elkaar en proberen ze ieder voor zichzelf zoveel mogelijk betalende klanten te werven. Het feit dat er sprake is van twee initiatieven om tot een derivaten-massaclaim te komen, van Pieter Lakeman en van Pieter Leijesen, spreekt wat dat aangaat ook boekdelen. 

Krachtenbundeling werkt

In het Verenigd Koninkrijk is door misselling van derivaten vergelijkbare schade toegebracht als die aan het mkb in ons land. Daar hebben stakeholders hun krachten echter gebundeld. Dat heeft ertoe geleid dat daar meer dan in ons land vooruitgang is geboekt op het derivatendossier. Ook voor wat betreft bijzonder beheer-dossiers is samenwerking tussen individuele specialisten ver te zoeken. Ik geeft toe dat het in dit geval nog lastiger is dan bij derivaten. Toch zouden zowel beleid en aanpak van banken als misstanden gezamenlijk met veel meer resultaat aan de kaak kunnen worden gesteld. De versplinterde aanpak en de onwil om samen te werken en kennis te delen speelt banken in de kaart en dwarsboomt het succesvoller assisteren van ondernemers.  De goed georganiseerd samenwerkende banken staan op punten mijlenver voor en van hun eigen belangenverenigingen hebben ondernemers bar weinig te verwachten. Ik vrees dat dit het geval zal blijven als adviseurs en advocaten niet gaan samenwerken en met elkaar een sterk een breed front vormen. Laat hen een voorbeeld nemen aan de aanpak in het Verenigd Koninkrijk en zich spiegelen aan de bankenlobby. Doen ze dat niet, dan zal een grote doorbraak nog lang op zich laten wachten.